επιμέλεια έρευνας:πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου
Εισαγωγικά.
Σε μια από τις Σαββατιάτικες Θείες Λειτουργίες της περασμένης Μεγάλης Τεσσαρακοστής, δόθηκε για μνημόνευση το παρακάτω «δίπτυχο κεκοιμημένων».
Όπως φαίνεται στο δίπτυχο, σαν τέταρτο όνομα γράφεται «άγνωστος δότης». Πρόκειται, κατά πάσα πιθανότητα, για δωρητή οργάνων, για μεταμόσχευση που πραγματοποιήθηκε.
Γνωρίζοντας τα πνευματικά και ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από τις δωρεές οργάνων προκύπτει το εξής θέμα. Μνημονεύεται ή όχι «ο άγνωστος δότης «;
Το θέμα τέθηκε σε συζήτηση σε ένα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα κυριότερα ενδιαφέροντα αποσπάσματα από την συζήτηση δημοσιεύουμε στην συνέχεια.
Η συζήτηση συνεχίζεται..
Ευχαριστούμε όλους τους διαδικτυακούς φίλους που συμμετείχαν στην συζήτηση αυτή και που εμφανίζονται στο άρθρο με τα αρχικά γράμματα του ονοματεπώνυμου.
π..Δ.Α.
Αποσπάσματα από την διαδικτυακή συζήτηση
Φ.Π. κ εν παση περιπτωσει, υπαρχουν κ πολλοι ιερεις/μοναχοι που εχουν δεχθει μεταμοσχευση… αρα, πού οδηγειται η συζητηση/σκεψη;!… η μνημονευση ειναι ανθρωπινο καθηκον μας. η αποδοχη επαφιεται στη Θεια Βουληση.
π.Δ.Α..Διρευνούμε την ηθική διάσταση της δωρεάς-αυτοθυσίας του δότη και τις συνέπειες σε εκκλησιαστικό επίπεδο.
Φ.Π. μα, το ερωτημα ηταν αν θα μνημονευσετε τον αναγραφομενο.
……………………………………………………………………………………………..
π.Δ.Α. Η ηθική-πνευματική διάσταση του θέματος έχει σχέση με την μνημόνευση. Με απλά λόγια το θέμα είναι. Θέτει ο δότης με την πράξη του τον εαυτό του εκτός εκκλησίας και συμπεριλαμβάνεται σε αυτούς που εκούσια αφαίρεσαν την ζωή τους ή όχι;Ή πρέπει θεωρούνται όλοι οι δότες ότι πράττουν ¨εν αγνοία» και μέχρι πότε θα ισχύει αυτό;
Δ.Ρ.Και αν ο δοτης ηταν σε κωμα και αλλοι αποφασισαν γι αυτον; δυσκολο…
Φ.Π οταν εχετε ονοματα προς μνημονευσιν κανετε την ιδια ερευνα για το καθενα απο αυτα;!! ε, αυτος κ ο Κυριος, γνωριζουν.
Π.Ν. Και η απορία μας παραμένει: Πώς είναι δυνατόν να μη αποσαφηνίζεται τουλάχιστον από πού κρατά η σκούφια του «αγνώστου δότη» μιάς και η «δωρεά οργάνων» είναι διεθνές πρακτική και λαμβάνονται μοσχεύματα εξ της υφηλίου;! Εάν ο «άγνωστος δότης» είναι Παπιστής ή Προτεστάντης θα μνημονευθεί; Και αυτός ο οποίος τον έγραψε, εικάζουμεν, ότι θα τον αγνοεί ή γνωρίζει ότι είναι Ορθόδοξος Χριστιανός; Ωστόσο, είναι δυνατόν να μνημονεύουμε αγνώστους και ανώνυμους εις της ιερά Πρόθεση; Απλά απορούμεν πάτερ, ωστόσο, καλή ευκαιρία ήτο για να αρχίσουσιν τέτοιες συζητήσεις δημοσίως, μιάς και αγνοούμεν πάμπολλα……
Π.Ν. Γράφει η κ.Φ.Π.: «οταν εχετε ονοματα προς μνημονευσιν κανετε την ιδια ερευνα για το καθενα απο αυτα;!! » Δεν νομίζετε, ότι κάνετε λογικά σφάλματα; Ο «άγνωστος δότης» σας φαίνεται για όνομα; Και πάλιν να επαναλάβουμεν το λογικό ερώτημά μας: Ποιός μπορεί να μας πει με τα απολύτου βεβαιότητος, ότι οί άλλοι μακαρίτες αδελφοί μας, που αναγράφονται εκεί, δεν είναι «δότες»; Δηλαδή, από πότε εγκαινιάσαμεν τέτοιου είδους πρακτική εις την ιερά πρόθεση; Λόγου χάρη, είναι ευλογημένο να γράφουμε, προς μνημόνευση, ανώνυμα και άγνωστα πρόσωπα, τα οποία χαρακτηριστικό τους θα είναι η θεληματική ή η εικαζόμενη ενέργειά των; π.χ. «άγνωστη πόρνη», «άγνωστος ήρωας», «άγνωστος τρανσέξουαλ», «άγνωστος ληστής», «άγνωστος στρατιώτης», «άγνωστος παπάς», «άγνωστος παιδόφιλος», «άγνωστος μοιχός», «άγνωστος αστυνομικός», «άγνωστος γαλατάς»… κ.λπ.(;;;)!
Φ.Π..ωραια, αγαπητε, ας προσθεσουμε: στον χριστιανο αγνωστο δοτη, ευχαριστημενος;!!!! παρακληση κανουμε αγαπητε, ουτε γι αυτο ειμαστε ικανοι;!!! ελεος!
π.Δ.Α. Προς Π.Ν..» Καὶ πάντων τῶν ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου τῶν τῇ σῇ κοινωνίᾳ κεκοιμημένων ὀρθοδόξων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, φιλάνθρωπε Κύριε.(Ακολουθία της προθέσεως).Και εδώ άγνωστους μνημονευουμε.Με τέτοιες προυποθέσεις μιλάμε. Ανήκει σε αυτούς και ο άγνωστος δότης;
Φ.Π. ε, αν ειναι ετσι, πατερ, ηδη τον μνημονευετε. οπως και ολους, αλλωστε. μια παραπανω για τον ορθοδοξο πιστο που το ζητησε, δν βλαπτει. τωρα, το θεμα των μεταμοσχευσεων ειναι πολυ πολυ μεγαλο, με πολλες πτυχες. Και βεβαια θα επρεπε η Εκκλησια να δωσει θεση. παντως η αγαπη κ το ελεος, γι ανθρωπους που δν βρισκονται πια εδω, ας μη μας λειψουν. κριμα ειναι. τι θα τους πουμε οταν τους συναντησουμε μεθαυριο; κ πώς θα δικαιολογηθουμε στον Πατερα αν φανουμε σκληροκαρδοι στ αδελφια μας;;
Π.Δ.Α.Το θέμα είναι αν οι άνθρωποι αυτοί,οι δότες οργάνων δηλαδή (εξαιρούνται οι θεμιτές μεταμοσχεύσεις), είτε εν γνώσει είτε εν αγνοία θέτουν τον εαυτό τους εκτός αυτών που βρίσκονται σε κοινωνία με τον Χριστό,δηλαδή εκτός της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ο εγκεφαλικός θάνατος είναι μία κατάσταση εννοιολογικώς και διαγνωστικώς ρευστή, όλο δε και περισσότερο αμφισβητούμενη. Μάλλον πρόκειται για κλινικό κατασκεύασμα που εξυπηρετεί την αποσυμφόρηση των μονάδων εντατικής θεραπείας και την απόκτηση οργάνων για μεταμόσχευση..
β) Και αν ακόμη ημπορούσε να διαγνωσθεί αναμφισβήτητα ολοσχερής καταστροφή του εγκεφάλου, αυτό δεν ταυτίζεται με τον σωματικό θάνατο.
γ) Εφ’ όσον η εσωτερική συνειδητή ζωή και το πρόσωπο διατηρούνται, όπως οι Χριστιανοί πιστεύουμε, και μετά το θάνατο του συνόλου σώματος, δεν έχουμεκανένα λόγο να δεχθούμε ότι αυτά παύουν να υπάρχουν επί νεκρώσεως μόνο του εγκεφάλου (εγκεφαλικού θανάτου).
δ) Επομένως επί εγκεφαλικού θανάτου δεν τίθεται θέμα συνειδητής ζωής και προσώπου αλλά το μόνο θέμα είναι εάν εξακολουθεί να υπάρχει η συνάφεια ψυχής και σώματος η οποία όμως (διατήρηση της συνάφειας) καταδεικνύεται από τη ζωή του υπολοίπου σώματος.
Θεωρούμε τους ευρισκομένους στην κατάσταση του «εγκεφαλικού θανάτου» ασθενείς και όχι νεκρούς, σεβόμενοι πλήρως την ιερότητα, ίσως και κρισιμότητα για το αιώνιο μέλλον, των τελευταίων στιγμών της εντεύθεν του τάφου ζωής των δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με την από αυτούς αφαίρεση προς μεταμόσχευση των ζωτικών τους οργάνων. Η μόνη ηθικά και κοινωνικά αδιάβλητη περίπτωση δωρεάς οργάνων για μεταμόσχευση είναι η από υγιείς δότες μεταμόσχευση ιστών ή ενός από τα διπλά όργανα, προκειμένου δε περί ασθενών ή τραυματιών δοτών η μεταμόσχευση όσων μπορούν να μεταμοσχευθούν μετά την μόνιμη παύση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας.
Π.Ν. Να με συγχωρέσετε, αλλά μάλλον δεν κατάφερα καλώς, να σας υποψιάσω απ΄την δική μου οπτική! Πατέρα Δημήτριε, μιας και εξ΄όσων φαίνεται, με μερικά σας σχόλια, έχετε ασχοληθεί κατ΄ολίγον με το θέμα και παρατηρώ, τουλάχιστον εσάς να σας προβληματίζει σοβαρά! Εντούτοις, επαναλαμβάνω το ερώτημά μου, για να μας πληροφορήσετε με ακρίβειαν εσείς, ως Κληρικός! Ρωτάμε για να μάθουμε πάτερ και κ.Φ.Π., και όχι για να υποκριθώμεν τους ξερόλες καλαμαράδες! Γι΄αυτό επιτρέψετε μου, να επαναλάβω την απορία μας: Ποιός μπορεί να μας εγγυηθεί, ότι ο «άγνωστος δότης» δεν είναι συνάνθρωπος από εξωτερικό;! Και εάν ο συγκεκριμένος «άγνωστος δότης» είναι Ισλαμιστής και ετερόδοξος και απλά εστάλησαν τα όργανά του, εις την Ελλάδα, ποιός το γνωρίζει πέραν των ειδικών ιατρών; Εκτός πάτερ, κι άν έχετε, είτε ειδική πληροφόρηση από την ψυχή που σας έφερε το χαρτάκι, είτε εκ των ιατρών, είτε πληροφόρηση εκ Θεού! Διότι, απ΄τα ολίγα κολλυβογράμματα, που μάθαμε στο κατηχητικό, ετερόδοξοι-αιρετικοί και αλλόθρησκοι, δεν μνημονεύονται στην ιερά προσκομιδή! Κάνουμεν κάποιο λάθος; Αρα, συμφωνάμε, ότι μνημονεύομεν αγνώστους, αλλά ορθοδόξους! Τώρα, ποιός μπορεί να μας επιβεβαιώσει, ότι ο «άγνωστος δότης» είναι όντως Ορθόδοξος; Διότι κατ΄ουσίαν, εάν είναι ετερόδοξος ή αλλόθρησκος «ο δότης» ματαία η μνημόνευσις εις την προσκομιδή! Άρα, θα πρέπει να έχουμε ή όχι πληροφορίες για τον τυχόντα «άγνωστο» και ανώνυμο;;; Που κάνουμεν λάθος πάτερ και τί δεν καταλάβαμε καλά, εμείς, πάτερ;
A.S. Χαιρετε!
Υπαρχουν δοτες κλινικα νεκροι.
Δοτης απο μη παλλομενη καρδια.
Αυτες οι μεταμοσχευσεις γινονται μονο στο εξωτερικο.
Υπαρχουν αρκετοι μεταμοσχευμενοι στην Ελλαδα απο τετοιους δοτες!
F.M. συμφωνω απόλυτα σε ότι αφορα την απο τρίτων ληφθήσα απόφαση (!) όμως επισης κρατώ από τον λόγο σου αυτό: » Θυσία, είναι με ελεύθερη επιλογή, να προσφέρω, …..»
…επίσης όμως κατι που ειπώθηκε νωριτερα στα σχόλια και προσπερασαμε και ισως δεν έπρεπε είναι το γεγονός ότι κανενας ιερωμενος δεν γνωρίζει αν τα ονοματα που μνημονευει αφορούν σε άθεους ή αλόθρησκους………. Μνημονευουν με αγάπη και Ο καλός Θεός γνωρίζει και οικονομει…..
Π.N. Μα αδελφοί και πατέρες, πώς είναι δυνατόν ΜΙΑ Τοπική Εκκλησία, ανά την Οικουμένη, να μην εκφράσει μία σοβαρή και επίσημη ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ τοποθέτηση και να παραπέμπουμε το θέμα σε επιτροπές και υποεπιτροπές; Μήπως κάτι δεν πάει καλά
Π.N. Η Ιατρική κοινότητα είναι διχασμένη για το εν λόγω θέμα, και εμείς πλέον για το κράτος καθώς και τα παιδάκια μας, είμαστε σαρκία για κανιβαλλισμό εκ των ιατρών και της πολιτείας, εκτός και εάν προλάβαμεν και κάναμε τη δήλωση… Το αυτεξούσιο μας, που πήγε; Δείτε τι λέει ο Καθηγητής και Πυρινηκός ιατρός κ. Κ. Καρακατσάνης…https://www.youtube.com/watch?v=Tc0PgVxyQ-k
Μεταμοσχεύσεις 13: Κ. Καρακατσάνης: Ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος καί οἱ…
YOUTUBE.COM
R.F. ΛΥΠΑΜΑΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΩ ΤΗΝ ΠΡΕΠΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ ……ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΝΗΜΟΝΕΥΤΕΙ…..ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΜΟΥ ΣΕΒΟΜΑΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΚΙΑ ΣΑΣ ΩΣ ΠΛΗΡΩΣ ΚΑΤΑΡΤΗΣΜΕΝΟΣ ΠΙΣΤΟΣ .
Π.N.Δεν χρειάζεται να μας πάτε ή όχι, για να διαλεγόμαστε! Η «δωρεά» μπορεί να προέρχεται από σένα, αλλά σίγουρα θα είναι μία άστοχη και ανόητη δωρεά, διότι έχουμε πάμπολλες αποδείξεις, «εγκεφαλικών νεκρών», που επανήλθαν!
Κωνσταντίνος Καρακατσάνης – ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ημερίδα 20/4/13
κ. Κωνσταντίνος Καρακατσάνης, καθηγητής Πυρηνικής…
YOUTUBE.COM|ΑΠΟ ELEFTHEROIELLINES
Σημασία στα περί μνημονεύσεως, δεν έχει η προσωπική μας γνώμη, ως ειδικοί των θεολογικών θεμάτων, αλλά ούτε η δική σας! Στα περι μνημονεύσεων, των κεκοιμημένων της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, έχει αποφανθεί η Εκκλησία και δεν θα το διαπραγματεύεται
»ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ, ΔΩΡΕΑ Ή ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΖΩΗΣ ?» 20-4-13 ‘«ΣΕΦ»…
YOUTUBE.COM
R.F. ΕΧΕΤΑΙ ΔΙΚΙΟ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΟΤΙ ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ ΜΟΥ ΤΟ ΖΗΤΟΥΣΕ ΚΑΠΟΙΟΣ ΔΙΚΟΣ ΜΟΥ ΔΕ ΘΑ ΤΟ ΕΚΑΝΑ…………..ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΤΟ ΒΛΕΠΩ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ. ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΕΧΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΣ ΑΛΛΑ Η ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΟΥ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΣΩΜΑ ΚΑΙ Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟ ΞΕΝΟ ΑΤΟΜΟ ΕΙΝΑΙ ΦΟΒΕΡΑ ΔΥΝΑΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ …….
Π.N.Άρα, το θέμα ξεκαθαρίζει όταν κανείς ψάξει και ερευνήσει π.χ. τι σημαίνει «εγκεφαλικός θάνατος»… από εκεί και πέρα όλα ξεκαθαρίζούν! Όντως είναι πραγματικός θάνατος, ο δήθεν «εγκεφαλικός θάνατος»;; Τότε, γιατί άραγε, οι ιατροί, βάζουν αναισθητικό, για να διαπράξουν τις μεταμοσχεύσεις; Γιατί ανανήψαν τόσοι και τόσοι «εγκεφαλικά νεκροί»; Ποιός μας δουλεύει στην τελική; Αυτός που μας υποψιάζει την αλήθεια, ή αυτός ο μισθοφόρος που εκτελεί οδηγίες και εντολές της Πολιτείας και του Παγκόσμιου συστήματος; Εξάπαντος, εμείς, είμαστε άνεργοι επιστήμονες και ερευνητές!
…Χωρίς να υποτιμώ τα πολυποίκιλα συναισθήματα, μήπως στην τελική τρέφουμε ψευδαπάτες ελέω άγνοιας και κάποιοι γυρεύουν, «χρήσιμους ηλιθίους», ενώ την ίδια στιγμή, κτίζουν καριέρες επάνω σε πτώματα; Ο άνθρωπος, δεν δημιουργήθηκε για τον θάνατο! Άρα, και βιολογικά να φύγουμε, θα ζούμεν! Δεν θα ζούμε φυσικά σε άλλο σώμα, δωρίζοντας τα όργανά μας, μιάς και αυτά είναι δεισιδαιμονίες και αφέλειες!… Μήπως θα πρέπει να μετατοπίσουμεν την ελπίδα μας;
Π.N. Ωστόσο, εσύ και εγώ, μπορεί να συμφωνάμε, ότι τον πρώτο λόγο της ζωής και του θανάτου, τον έχει ο Θεός, αλλά κάποιοι αλάζονες επιστήμονες και ιατροί του Χάβαρντ, έχουν διαφορετική ιδέα και γνώμη… μιάς και δημιουργήσαν, ένα νέο είδος θανάτου…..
- Π.Δ..A.Προς κ.Π.Ν.Επειδή υπάρχει και ο κίνδυνος ο δότης να είναι, όπως αναφέρατε από το εξωτερικό αλλοθρησκος ή ετερόδοξος τότε θα πρέπει να παρθεί Συνοδική Απόφαση γενικά να μην μνημονεύονται οι δότες, εκτός αν υπάρχουν στοιχεία που μας αποδεικνύουν ότι είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ή πτωματικοί δότες.
E.P. Συμφωνώ με τον κ.Π.,δεν μπορει να γράφεται στα δίπτυχα σαν »άγνωστος δότης»
Πιστεύω πως αυτός-η που το έγραψε το έκανε από ευγνωμοσύνη αλλά καλύτερα προσωρινά θα ήταν να το βάζει μόνο στην προσευχή του
Σίγουρα θα πρέπει να υπάρξει Συνοδική απόφαση!
Π.Δ.Α. » Καὶ πάντων τῶν ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου τῶν τῇ σῇ κοινωνίᾳ κεκοιμημένων ὀρθοδόξων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, φιλάνθρωπε Κύριε.(Ακολουθία της προθέσεως).Και εδώ άγνωστους μνημονεύουμε. Το θέμα είναι ανήκει σε αυτούς και ο άγνωστος δότης;
Π.Ν. Καλό το ερώτημα σας πάτερ! Κανονικά, δεν χωρούν προσωπικές απόψεις σε θεολογικά θέματα και θα πρέπει να αναμένουμε εάν η Μάνα μας η Εκκλησία, φιλοτιμηθεί εν Αγίω Πνεύματι και αποφανθεί στα βιοθεολογικά ζητήματα! Ασφαλέστατα όμως, μιας και ρωτάτε, συμφωνούμε, να μνημονεύονται, οι δότες που δίδουν ένα εκ των οργάνων τους και παραμένουν εν ζωή! Τολμηρά, να πω, ότι εάν και εφόσον, συναινούν οι ίδιοι προσωπικά, να θυσιαστούν για να σώσουν, κάποιον άνθρωπο, έχω τον λογισμό και πάλιν, ότι πρέπει να μνημονεύεται ο δότης, και το στηρίζω, στις πρώτες αποφάσεις και τοποθετήσεις της Συνοδικής επιστροπής, τις οποίες βλέπω με αρκετό σκεπτικισμό, μιας και μία απλή επιτροπή, δεν υποκαθιστά την Ιερά Σύνοδο, αλλά απόψεις μεμονομένων ειδικών Ιεραρχών… Ωστόσο, το όλο θέμα, δεν είναι νομίζω, απόλυτα θέμα ιατρικής, αλλά Ορθόδοξης Ψυχιατρικής, γι΄αυτό θα πρέπει να αποφανθούν και να δογματίσουν, φωτισμένοι και θεοφόροι Πατέρες, σε μία μελλοντική Οικουμενική και Πανορθόδοξο Ιερά Σύνοδο, μιας και είναι σύγχρονο πρόβλημα της Οικουμένης…. κατ΄οικονομία πολλά μπορούν να γίνουν κατόπιν ποιμαντικής βιοθεολογίας… μέχρι να παρθούν αποφάσεις κατά Θεόν! Οι Ορθόδοξοι δότες, εξάπαντος, δεν έχουν γνώση, την βασική κατήχηση και θα έχουν επιστημονική γνώμη για τις μεταμοσχεύσεις; Κάπως θα πρέπει να οικονομηθούν εκ της Εκκλησίας, μιάς και φαίνεται, ότι πρέπει πλέον, αυτά τα θέματα, να γίνουν θέματα κατηχήσεως στο λαό… Δυστυχώς, η Συνοδική επιτροπή, έχει παρασύρει κάπως, με μερικές θέσεις τις και παρασύρει το πλήρωμα της Εκκλησίας και τα πράγματα έχω την εντύπωση δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα….
…Ωστόσο, δεν γνωρίζω, αν μπορεί βάση τις ιατρικής δεοντολογίας, να σπάζει το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς και να λένε ευθαρσώς στον λήπτη τίνος θρησκεύματος ήταν ο δότης…. Φυσικά, αν κατάλαβα καλά πατέρα Δημήτριε, εχω τον λογισμό, ότι δεν χρειάζεται Συνοδική διαγνώμη, για τα αυτονόητα! Μήπως, δεν είναι όρος και αρχή της Ορθόδοξης Παράδοσης μας, να μη μνημονεύονται στην ιερά Προσκομιδή, αλλόθρησκοι και ετερόδοξοι; Γι΄αυτό, οι λήπτες εάν πληροφορούνται τουλάχιστον το θρήσκευμα του δότη, θα είναι ευλογία, διαφορετικά, ας κάνει ειδική ευχή η Εκκλησία μας, για Ορθοδόξους δότες….. για τους ετερόδοξους και αλλόθρησκους δότες, η προσευχή μας, πρέπει και επιβάλλεται να γίνεται ιδιωτικά….
Τέλος φόρμας
ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΥΣΕΒΕΙΑΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑΤΑ 
Διαβάζοντας τα παραπάνω σχόλια, στο συγκεκριμένο και μόνο ερώτημα «εάν πρέπει να μνημονεύεται στην Πρόθεση, από τον ιερέα, ο «άγνωστος δότης», αναγνωρίζω με μια πρώτη ματιά, ένα πλατυασμό, ο οποίος επεκτείνεται και σε εντελώς άλλα, διαφορετικά θέματα: εκείνο του εγκεφαλικού θανάτου και των μεταμοσχεύσεων.
Το ότι στο χαρτί, κάποιος ευεργετηθείς συνάνθρωπός μας, αισθάνθηκε την ανάγκη να ευχαριστήσει τον «άγνωστο δότη» του, είναι εξαιρετικά ανθρώπινο και δείχνει άνθρωπο τουλάχιστον «όχι αχάριστο και αμνήμονα»! Επιπλέον όμως, δείχνει και άνθρωπο που δεν γνωρίζει κάποιες λεπτομέρειες του ορθοδόξου μας δόγματος. Επομένως, η πρώτη κίνηση -κατά την πτωχή και ταπεινή μου γνώμη, είναι να μιλήσει ο ιερέας στον/στην εν λόγω συνάνθρωπό μας που του έδωσε το χαρτί και να εξηγήσει ότι «κατ’ ιδίαν, μπορεί ο/η να προσεύχεται για τον άνθρωπο που του/της χάρισε το «όργανο» αλλά στην Ορθοδοξία, όπως οι Πατέρες εθέσπισαν, δεν γίνεται να μνημονεύεται «άγνωστος δότης» διότι αν είναι ετερόδοξος κλπ απαγορεύεται. Αυτό, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ΛΟΓΙΚΟ αλλά και ΣΩΣΤΟ -εάν κάποιος σταθεί «φαρισαϊκά ίσως λίγο» ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ και μόνον!
Επειδή εδώ λοιπόν, θα προκύψουν διάφορες «φατρίες», υπεραμυνόμενες των «παγιωθέντων κλπ», θα γίνει σάλος.
Προσωπικά -σαν απλός άνθρωπος δηλαδή, που φέρνω στο μυαλό μου, πώς μιλούσε ο Χριστός, τι προσπαθούσε να πει και τί καταλάβαιναν οι άλλοι τότε- και έχοντας υπόψη ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΤΕ Πατέρα Δημήτριε, ΠΑΡΑΠΑΝΩ: «…Καὶ πάντων τῶν ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου τῶν τῇ σῇ κοινωνίᾳ κεκοιμημένων ὀρθοδόξων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, φιλάνθρωπε Κύριε…»,
ΑΝ ΗΜΟΥΝ ΙΕΡΕΑΣ, ΘΑ ΤΟΝ ΜΝΗΜΟΝΕΥΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΩ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΤΙΠΟΤΑ!, συμπεριλαμβάνοντας τον στους εν γένει κεκοιμημένους, θεωρώντας τον ορθόδοξο [Χριστιανό εν πάσει περιπτώσει εφόσον αναγνωρίζεται το μυστήριο του γάμου μεταξύ καθολικών/ορθοδόξων, διαμαρτυρομένων κλπ ].
Γιατί θα σκεφτώ πως ήταν υποχρεωτικά αλλόθρησκος;;;
Γιατί θα σκεφτώ ότι πρέπει να του ζητήσω ταυτότητα;;;
Εξάλλου, στις ταυτότητες δεν υπάρχει αναγραφή θρησκεύματος πλέον.
Εν όψει μελλοντικής πανορθόδοξης συνόδου, και προς αποφυγή σκανδαλισμού, και επειδή, σε τέτοια θέματα θα υπάρξουν πλείονες των δέκα απόψεις, καλόν θα ήταν να συζητηθεί και αυτό το θέμα εφόσον κάποιος το θέσει υπόψη των αρμοδίων.
Όμως, πολύ πιστεύω, ότι μια αναμενόμενη απάντηση, θα ήταν: «ναι, να μνημονεύονται και αυτοί οι άγνωστοι». Αυτό, το στηρίζω στους χαλαρούς πλέον «δεσμούς» μεταξύ των διαφόρων δογμάτων του Χριστιανισμού, ιδίως εν όψει Παγκοσμιοποίησης.
ΑΝΟΙΓΟΝΤΑΣ ΤΟ ΒΙΒΛΙΑΡΑΚΙ (ΤΣΕΠΗΣ) ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ, ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΙΣΤΟΣΤΟΜΟΥ, ΜΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ Π.Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ, ΕΚΔ. ΤΡΙΤΗ, 2012, «Ο ΣΩΤΗΡ», ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 112 ΔΙΑΒΑΖΩ:
«ΚΑΙ ΜΝΗΣΘΙΤΙ, ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ, ΕΠ’ΕΛΠΙΔΙ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΖΩΗΣ ΑΙΩΝΙΟΥ (μνημονεύει όσους κεκοιμημένους θέλει) ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΥΣΟΝ ΑΥΤΟΥΣ, ΟΠΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΕΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΟΥ»
Σ΄ΑΥΤΟ, ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ», ΠΑΡΑ ΝΑ ΑΝΑΠΑΥΣΕΙ Ο ΘΕΟΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΕΚΟΙΜΗΘΗΣΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ. ΔΗΛΑΔΗ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΥΣ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ (ορθοδόξους, προτεστάντες, καθολικούς, αγγλικανούς κλπ).
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, Ο ΔΙΑΚΟΝΟΣ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΛΕΓΟΝΤΑΣ….» ΚΑΙ ΩΝ ΕΚΑΣΤΟΣ ΚΑΤΑ ΔΙΑΝΟΙΑΝ ΕΧΕΙ, ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΩΝ», ΤΙ ΕΝΝΟΕΙ;
ΔΗΛΑΔΗ, (ΣΕ ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΚΥΡΙΕ ΝΑ ΘΥΜΗΘΕΙΣ) ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΣΤΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ, ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΛΕΣ!!!
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ;;;;
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ; ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΝ ΟΛΟΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ;
Ο ΔΙΑΚΟΝΟΣ ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΛΕΕΙ » ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΛΕΣ «;;; ΠΡΟΦΑΝΩΣ, ΔΕΝ ΕΝΝΟΕΙ ΜΟΝΟΝ ΟΛΟΥΣ ΚΙ ΟΛΕΣ ΠΟΥ ΟΙ ΠΙΣΤΟΙ ΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥΣ (αυτο το ειπε προηγουμενως), ΑΛΛΑ ΓΕΝΙΚΑ, ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ! (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕΤΑΦΡΑΖΟΝΤΑΣ, ΑΥΤΟ ΜΟΝΟΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ, ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ή ΑΠΛΑ ΕΙΝΑΙ «ΠΛΕΟΝΑΣΜΟΣ» ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΟΤΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΞΕΧΑΣΑΜΕ.
ΑΚΟΜΗ, ΟΤΑΝ Ο ΙΕΡΕΑΣ ΣΚΥΒΕΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΧΕΤΑΙ: » ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΕΝ Η ΚΑΤΟΙΚΟΥΜΕΝ, ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΧΩΡΑΣ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΙΣΤΕΙ ΟΙΚΟΥΝΤΩΝ ΕΝ ΑΥΤΑΙΣ…. ΠΛΕΟΝΤΩΝ, ΟΔΟΙΠΟΡΟΥΝΤΩΝ, ΝΟΣΟΥΝΤΩΝ, ΚΑΜΝΟΝΤΩΝ, ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ…»
ΕΝΝΟΕΙ ΜΟΝΟΝ ΤΟΥΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ»;;; ΑΝ ΝΑΙ, ΓΙΑΤΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΤΟ «ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ» ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΑΛΛΑ ΣΗΜΕΙΑ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΑΥΤΟ, ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ;;;
ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΤΕ, ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΤΟ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ «ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ -ΠΟΥ ΛΕΜΕ- » ΝΑ ΜΗ ΜΝΗΜΟΝΕΥΤΕΙ ΤΟ «ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΔΟΤΗΣ».
ΜΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΩ, ΔΕ ΒΛΕΠΩ ΤΟ ΛΟΓΟ ΝΑ ΜΗ ΜΝΗΜΟΝΕΥΤΕΙ.
ΕΞ ΑΛΛΟΥ, ΠΩΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΑΛΟ ΘΕΟΥΛΗ ΓΙΑ «ΑΠΙΣΤΟΥΣ Η ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ Η ΕΤΕΡΟΔΟΞΟΥΣ» ΚΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΙΕΡΕΑΣ, ΝΑ ΜΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗΘΕΙ ΓΙ ΑΥΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΡΟΘΕΣΗ;;;
ΣΤΑ ΔΥΟ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ (ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ ΕΝΝΟΩ), ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ «ΕΛΕΓΧΟΣ» ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ….(;;; !!!) ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑΝ. ΓΝΩΡΙΖΩ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΒΑΠΤΙΣΜΕΝΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, ΜΕ ΟΝΟΜΑ, ΑΝΤΕΛ, ΧΟΥΣΑΜ, ΧΑΣΑΝ, ΦΑΤΜΕ, κ.α. ΟΠΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΑΒΑΠΤΙΣΤΟΥΣ, ΜΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ, ΟΠΩΣ ΕΙΡΗΝΗ, ΜΑΡΙΑΝΝΑ, ΜΑΡΙΑ, κλπ. ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Ο «ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ» ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΕΡΕΙΣ;;; ΠΙΣΤΕΥΩ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΞΥΠΑΚΟΥΕΤΑΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ.
ΜΑ ΑΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΡΟΧΩΡΕΙ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΣΗ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΓΑΜΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ, ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΜΗ ΜΝΗΜΟΝΕΥΕΙ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΖΩΝΤΩΝ ΚΑΙ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ, ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΝΩΝ ΑΓΓΛΙΚΑΝΩΝ ΚΛΠ;;;
ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ -ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΜΕΡΙΔΑ ΚΛΗΡΙΚΩΝ- ΤΕΤΟΙΟΙ ΓΑΜΟΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. ΠΟΥ ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝ ΕΝΝΟΟΥΜΕ «ΑΙΡΕΤΙΚΟ» Η ΟΧΙ ΤΟΝ ΠΑΠΙΣΜΟ ΚΛΠ.
ΘΕΜΑ ΕΓΕΙΡΕΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΑΣ, π. ΔΗΜΗΤΡΙΕ. ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΚΑΙ ΝΥΣΣΟΝ ΚΑΙ ΦΛΕΓΟΝ ΚΑΙ ΑΚΑΝΘΩΔΕΣ, ΠΟΥ ΟΝΤΩΣ, ΧΡΗΖΕΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΩΣ ΚΑΙ «ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΜΑΤΟΣ».
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως γνωρίζουμε υπάρχουν:
Α.Η Λειτουργική προσευχή (Προσκομιδή-Θεία Λειτουργία)
Β. Ατομική προσευχή.
Όσον αφορά την Λειτουργική προσευχή η Εκκλησία έχει καθορίσει τις προϋποθέσεις γι΄αυτούς που θα πρέπει να μνημονεύονται. Έτσι δεν μνημονεύονται: αβάπτιστοι, αιρετικοί, ετερόδοξοι, αυτοκτονούντες (εκτός κάποιων ειδικών περιπτώσεων). Αντίθετα όμως στην ατομική προσευχή μπορούμε να μνημονεύουμε και τους παραπάνω. Αυτό αποδεικνύεται με πολλά παραδείγματα από την Ορθόδοξη Παράδοση. Είναι καλή και ευλογημένη συνήθεια και κομποσκοίνι να κάνουμε και ιδιαίτερη προσευχή για όλους όσους είναι εκτός «Οικογενείας» για φωτισμό και ένταξη στην Αλήθεια της Πίστης μας .
Σημαντικό επίσης είναι να αναφέρουμε μιά απο τις ευχές που λέει ο Ιερέας κατά την Ιερότερη στιγμή της Θ.Λειτουργίας στο » Τα Σα εκ των Σων…» Ετι προσφέρομεν Σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν, υπέρ των εν πίστει αναπαυσαμένων Προπατόρων, Πατέρων, Πατριαρχών, Προφητών, Αποστόλων, Κηρύκων, Ευαγγελιστών, Μαρτύρων, Ομολογητών, Εγκρατευτών και παντός πνεύματος Δικαίου εν Πίστει τετελειωμένου»..)
Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε ότι «Προσευχόμεθα υπέρ των ζώντων και των μεταστάντων και τους μνημονεύουμε με τα ονόματά τους, για να δείξουμε, ότι τους αγαπάμε με όλη μας την καρδιά. Γιατί δεν είμαστε απλώς συγγενείς ή φίλοι ή γνωστοί, αλλά «αλλήλων μέλη». Μέλη της Μιάς Εκκλησίας. Του Ενός Μυστικού Σώματος του Χριστού» (Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης). Έτσι λοιπόν απαραίτητη προυπόθεση της Λειτουργικής Μνημόνευσης είναι το Ορθόδοξο Βάπτισμα και η Ορθόδοξη πίστη, που εκφράζεται και με ορισμένες πρακτικές ζωής. («Ἀλλ’ ἐν τῷ φωτί, Χριστέ, τοῦ προσώπου σου, καὶ τῶ γλυκασμῶ τῆς σῆς ὡραιότητος, ὅν (ἥν) ἔξελέξω ἀνάπαυσον ὡς φιλανθρωπος».κ.α)Ο Θεός αποφασίζει δηλαδή και όχι εμείς
Όσον αφορά το θέμα της μνημονεύσεως του «αγνώστου δότη» σημειώνω και τα εξής:
Α. «Άγνωστος» σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε ούτε το όνομά του, ούτε αν είναι μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αφού δωρεές οργάνων γίνονται και από ετερόδοξους κ.λ.π.
Β. «Δότης» σημαίνει ότι είναι ή πτωματικός δότης, ή δότης σε κατάσταση εγκεφαλικού θανάτου. Αν υποθέσουμε ότι ο δότης είναι βαπτισμένος Ορθόδοξος Χριστιανός, αποφάσισε αυτός, όταν ήταν εν ζωή, να γίνει δωρητής οργάνων ή αποφάσισαν άλλοι γι΄αυτό; Και αν η απόφαση δωρεάς ήταν του ίδιου, γνώριζε τις διαδικασίες και τα πνευματικά προβλήματα που προκύπτουν από τέτοια απόφαση ή οι αποφάσεις του ήταν εμπνεόμενες μόνο από «ανθρωπιστικούς λόγους», χωρίς να εξετάσει το θέμα και υπό ΄το «πρίσμα¨ της πίστεως;
Γ. Επειδή το Άγιο Δισκάριο στην Θεία Λειτουργία αποτελεί μια μικρογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο δότης τελικά με την πράξη του έθεσε τον εαυτό του, είτε «εν γνώσει είτε εν αγνοία εκτός Εκκλησίας»;
Δ. Στην λειτουργική προσευχή δεν χωρούν συναισθηματικοί και υπερβάσεις, ούτε πρωτοτυπίες γιατί τότε δημιουργούμε με τις πρακτικές μας «νέα Εκκλησία». Γι΄αυτό λοιπόν έθεσα το θέμα, γνωρίζοντας την συγκεχυμένη θέση της εν «Ελλάδι» Εκκλησίας για το θέμα των μεταμοσχεύσεων και προσπαθώντας να καταγράψω τις απόψεις μελών της Εκκλησίας για το θέμα.Και όπως φαίνεται είναι αρκετά ενδιαφέρουσες.
Ε. Είναι άξιο προσοχής και επαίνου, εκ μέρους του ανθρώπου που έφερε το δίπτυχο, η υποχρέωση μνημόνευσης του «άγνωστου δότη».Θα πρέπει όμως.
-Να ενημερωθεί το Χριστεπώνυμο πλήρωμα. Τι ακριβώς σημαίνει εγκεφαλικός θάνατος, τι καρδιακός και τι γίνεται στις μεταμοσχεύσεις.
-Οι άγνωστοι δότες να μνημονεύονται στην ατομική προσευχή και να αποφεύγετε η εγγραφή τους στα δίπτυχα των «κεκοιμημένων». Και μάλιστα να συνταχθεί και συγκεκριμένη προσευχή.
-Να παρθεί Συνοδική απόφαση ξεκάθαρη και για το θέμα των μεταμοσχεύσεων και για το θέμα της μνημόνευσης όσων εμπλέκονται στις διαδικασίες.
Ενημερωτικά δημοσιεύω και το παρακάτω απόσπασμα.
Ἡ Παγίδα τῆς Δωρεᾶς ὀργάνων καί ἡ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας
Του πρεσβυτέρου Εὐθυμίου Μουζακίτη ἐφημερίου Ἱ.Ν. Ἁγ. Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ Ἀμαρουσίου
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Τά ἐδάφια αὐτά, ἀλλά καί ἄλλα πού προβάλλονται, δέν πείθουν ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός ὑποστήριζε τή δωρεά ὀργάνων (καί τήν κερδοφορία τρίτων ἀπό τέτοιες «δωρεές»). Ἀντίθετα μάλιστα, ἡ Ἐκκλησία ἔχει καταδικάσει ὡς κακόφρονες αἱρετικούς αὐτούς πού ἐθελοντικά ἀποσποῦν κάποιο μέλος τοῦ σώματός τους, γιά νά κάνουν “καλοσύνη” ἤ “φιλανθρωπία”.(Πηδάλιον, σελ.23) Ψεύδονται προσπαθώντας νά πνίξουν τόν ἄγραφο νόμο πού ἔχει βάλει ὁ Θεός μέσα στόν ἄνθρωπο πού εἶναι τό: «οὐ φονεύσεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, οὐκ ἐπιθυμήσεις ὅσα ἀνήκουν στόν πλησίον σου….»(10 ἐντολές – Λουκᾶ ιη΄ 20)
Μποροῦμε νά ἀγαποῦμε καί νά θυσιαζόμαστε ἄν θέλουμε γιά τόν συνάνθρωπό μας, μή φονεύοντας, μή ψευδομαρτυρώντας, μήν ἐπιθυμώντας ὅσα ἔχει ὁ πλησίον μας.
Ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή στούς Ἀποστόλους καί στήν Ἐκκλησία, νά μήν ἀφαιρεῖ κανείς ἄνθρωπος μέρος ἤ μέλος τοῦ σώματός του γιά κανένα λόγο.
Οἱ Ἀποστολικές διαταγές λένε: Ὅποιος ἀκρωτηριάζει ἕνα μέλος τοῦ σώματός του εἶναι ἐχθρός τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, καί φονιάς τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὅποιος θέλει νά ἀκρωτηριάσει, ἤ εὐνουχίσει τόν ἑαυτό του, ἤ βάλει ἄλλον νά τό κάνει νά ἀφορίζεται ἀπό τά μυστήρια καί ἀπό τήν ἐκκλησιαστική συνάθροιση τῶν Χριστιανῶν τρία χρόνια, ἐπειδή μέ αὐτόν τόν τρόπο γίνεται ἐπίβουλος τῆς ζωῆς του. (Ἀποστ. Διατ. κα΄ κβ΄ κδ΄ ) Τά ἴδια λέει καί ὁ πρῶτος κανών τῆς πρώτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Τό ἴδιο ἐπιτίμιο ἔχουν καί ὅσοι κακόφρονες αἱρετικοί, πού ἀκούγοντας τά λόγια του Κυρίου: «ἀνίσως τό χέρι σου ἤ τό πόδι σου σέ σκανδαλίσει ἔκοψον αὐτά..» τά ἑρμηνεύουν κατά γράμμα καί ὄχι τροπολογικῶς (Πηδάλιον, σελ.23). Στό αὐτό πνεῦμα εἶναι καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.(Ἅγιοι Χρυσόστομος, Θεοφύλακτος, Ἐπιφάνιος, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, κ. ά.) Ὁ Μέγας Βασίλειος χαρακτηριστικά λέγει ὅτι τό γένος αὐτό τῶν ἀνθρώπων πού ἀφαιροῦν (θεληματικά) κάποιο μέλος τοῦ σώματός τους εἶναι ἄτιμοι, πανώλεθροι, ἄνανδροι, σιδηροκατάδικοι, καί ἄλλα.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κρίνει τόν “ἐθελοντή δότη” ὡς “κατάρας ὑπεύθυνο”, ἀφοῦ θεληματικά ἀποκόπτει μέλος ἀπό τό σῶμα του, ἔστω κι ἄν τό κάνει αὐτό γιά τό καλό τῆς ψυχῆς του καί τῶν συνανθρώπων του (Πηδάλιον, σελ23).
Στήν Ἐκκλησία μας ὁ σκοπός δέν ἁγιάζει τά μέσα.
Δέν ὑπάρχει φιλανθρωπία ἤ ἀγαθοεργία πού γίνεται μέ ἔγκλημα γιά ὁποιονδήποτε λόγο, καί δέν ἐπιτρέπεται ἡ εὐθανασία.
Δέν μπορεῖ κάποιος νά γίνει ἐθελοντής δότης ὀργάνων πρίν πεθάνει διότι αὐτό εἶναι αὐτοκτονία καί δέν σώζεται. Εἶναι σάν νά λέει στό Θεό ὅτι: “πρίν μοῦ πάρεις τήν ζωή, ἔχω τό δικαίωμα νά τήν ἀφαιρέσω ἐγώ”. Ἀφοῦ ὁ καθένας πού ἀποφασίζει νά δώσει τή συγκατάθεσή του γιά κάτι τέτοιο, στήν πραγματικότητα ἐξουσιοδοτεῖ μέ τόν πιό ἐπίσημο τρόπο κάποιους πού θέλουν νά λέγονται γιατροί, νά τόν τεμαχίσουν ζωντανό.
Ἀκόμα ὁ δότης συμπαρασύρει στήν ἁμαρτία τοῦ φόνου καί ὅσους συμμετέχουν στήν λήψη τῶν ὀργάνων.
Ἡ ἐθελοντική θυσία τοῦ δότη εἶναι ἀντίθετη μέ τή θυσία τοῦ Χριστοῦ. Διότι ὁ Χριστός, δέν ζήτησε ἀπό τόν Ἰούδα νά τόν προδόσει οὔτε ἀπό τούς στρατιῶτες, τούς Ἀρχιερείς ἤ τό λαό νά τόν σταυρώσουν. Ἀντίθετα μάλιστα, προσπαθοῦσε νά τούς ἀποτρέψει ἀπό αὐτό τό μεγάλο θανάσιμο ἁμάρτημα πού ἐμπαθώς προσπαθοῦσαν νά διαπράξουν.
Γι’ αὐτό τό λόγο καί ὅσοι συμμετεῖχαν στήν σταύρωση τοῦ Χριστοῦ ἁμάρτησαν θανάσιμα.
Ἀπαγορεύει ἡ Ἐκκλησία τό φόνο. Ὁ Γιατρός δέν μπορεῖ νά τερματίσει κάποιον ἀσθενῆ ἔστω κι ἄν αὐτός ἔχει δηλώσει “δότης ὀργάνων”. Ἀν ὁ ἀσθενής πεθάνει μόνος του, δέν εὐθύνεται κανείς ἀπέναντι στό Θεό. Ἄν ὅμως τόν τερματίσει ὁ γιατρός γιά ἀφαίρεση ὀργάνων, τότε χρεώνεται αὐτός τό μεγάλο ἁμάρτημα τῆς ἐσκεμμένης κλοπῆς μετά φόνου καί ὄχι μόνο ὁ γιατρός ἀλλά καί ὅσοι συναινοῦν σ’ αὐτό.
Πολύ περισσότερο ὁ Θεός ἀπαγορεύει τόν φόνο ἐκ προμελέτης. Πρέπει λοιπόν μέ πολλή προσοχή νά δοῦμε, ὑπό τό φῶς τῆς διδασκαλίας τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, κατά πόσο ὁ ἀναπνευστήρας τροφοδοτεῖ μέ ὀξυγόνο ἁπλῶς ἕνα πτῶμα ἤ ἐάν διατηρεῖ στή ζωή ἕνα ζωντανό ἀνθρώπινο ὄν γιά “ἀνταλλακτικά”. Δυστυχῶς οἱ ἀσθενεῖς συχνά ἀντιμετωπίζονται ἀπό τούς γιατρούς καί ἀπό τό κράτος πρόνοιας ὄχι ὡς ἄνθρωποι, ἀλλά ὡς «χρήσιμα προ-πτώματα».
Ὁ λήπτης τοῦ ζωντανοῦ μοσχεύματος, γίνεται ὁ ἠθικός αὐτουργός τοῦ φόνου. Ἀποδέχεται νά πεθάνει κάποιος ἄλλος γι’ αὐτόν τόν ὁποῖο, κατά τήν ἰατρική δεοντολογία, δέν πρέπει νά μάθει ποτέ. Κι αὐτό γιατί μέ τή μεταμόσχευση λαμβάνει προσωρινά τή σωματική του ὑγεία ἀλλά ὂχι τήν ψυχική. Τό ἰατρικό αὐτό ἐπίτευγμα, διαφημίζει καί προβάλλει τόν λήπτη ἐνῶ τόν φόνο τόν ἀποκρύπτει.
Τό ἴδιο κάνουν καί τά μαιευτήρια, πού προβάλλουν τίς γεννήσεις, ἐνῶ τίς ἐκτρώσεις τίς ἀποκρύπτουν. Τήν κλοπή ὀργάνων τή λένε δωρεά ὀργάνων καί τήν εὐθανασία τή λένε φιλανθρωπία. Δέν μπορεῖ ὁ λήπτης νά κάνει “καρδιακή” προσευχή, μέ κλεμμένη καρδιά, διότι δέν εἰσακούγεται ἀπό τό Θεό ἐπειδή ἡ καρδιά πού ἔχει εἶναι προϊόν ἀδικίας καί φόνου.(Ἰακώβου β΄ 8-12)
Κατά τήν Ἐκκλησία μας, ὁ δότης, ὁ γιατρός, ὁ λήπτης, καί οἱ συνεργοῦντες ἐμπίπτουν σέ θανάσιμα ἁμαρτήματα καί δέν μποροῦν νά σωθοῦν. (Ἐκτός κι ἄν μετανοήσουν ἀληθινά). Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ Θανάτου εἶναι μόνο ὁ Θεός.
Οἱ Γιατροί ὁμοιάζουν μέ τούς στρατιῶτες πού σταύρωσαν τόν Χριστό. Οἱ συγγενεῖς πού δίνουν τόν ἄνθρωπό τους στούς γιατρούς ὁμοιάζουν μέ τόν Ἰούδα. Ὅσοι ἀποδέχονται αὐτή τήν κατάσταση ὁμοιάζουν μέ τούς Ἀρχιερεῖς καί τούς Φαρισαίους, πού θέλησαν νά θυσιαστεῖ ὁ Χριστός γιά ἰδιοτελεῖς λόγους. Τέλος, τόν Πόντιο Πιλάτο τόν παριστάνει τό Κράτος, τό ὁποίο νομοθετεῖ μέ βάση τό δικό του πολιτικό οἰκονομικό ὤφελος, τίς πιέσεις τῶν ἀντιΧριστιανικῶν συμφερόντων τοῦ λαοῦ καί μετά “νίπτει τας χείρας του”.
Γενικά αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ μεταμοσχεύσεις εἶναι μία καλοστημένη παγίδα τοῦ διαβόλου γιά νά μαζεύει ψυχές.
Ἀκόμη καί ἡ δωρεά μέ τόν δότη ἐν ζωῆ (δωρεά νεφροῦ γιά παράδειγμα) δέν εἶναι πάντα ἀποδεκτή». (ΣΣ. Ὅμως ὁ δωρητής εἶναι ἄραγε πλήρως ἐνημερωμένος γιά τό πῶς θά ζήσει τήν ὑπόλοιπη ζωή του; Πόσα θά στερηθεῖ στήν πράξη καί πόσο θά κινδυνεύσει στό μέλλον; Σίγουρα ὄχι, ἄν κρίνουμε ἀπό τά παραδείγματα τῶν δοτῶν ἀπό τίς ἀνατολικές χῶρες καί τίς μαρτυρίες τους.
Πρέπει νά καταλάβουμε ὅτι ἡ ἐπιστήμη θά συνεχίσει νά προχωρεῖ μέ βάση αὐτό πού ἔχει γίνει γνωστό ὡς «τεχνολογικά ἐπιβεβλημένο», δηλαδή, «ἄν μπορεῖ νά γίνει κάτι, πρέπει νά γίνει». Ὡς Χριστιανοί, ὀφείλουμε νά ἰσοζυγίσουμε τή ζωή μας μέ τό Εὐαγγέλιο καί νά εἴμαστε ἕτοιμοι περιστασιακά νά ποῦμε «ὄχι» σέ ἰατρικά ἐπιτεύγματα, πού εἶναι ἠθικῶς ἀπαράδεκτα. Πρέπει νά δείξουμε σέ ὅλους ὅτι, παρόλο πού ἐκτιμοῦμε τά ἐπιτεύγματα τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, ἐντούτοις, στή Χριστιανική ἠθική αὐτά δέν ἔχουν τόν πρῶτο λόγο.
Μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων οργάνων και «εγκεφαλικός θάνατος».
του K.Γ.Kαρακατσάνη (Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Ελλάς)
Εισαγωγή
Το θέμα της «δωρεάς» οργάνων από «εγκεφαλικώς νεκρούς» δότες είναι θέμα εξαιρετικά σοβαρό και για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι με το θέμα αυτό είναι απαραίτητο ν’ ασχοληθεί Πανορθόδοξος Σύνοδος της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Για το ίδιο όμως θέμα διατυπώθηκαν ήδη προσφάτως θέσεις και έγι¬ναν τοποθετήσεις τόσον από μεμονωμένους μελετη¬τές όσον και από συλλογικά όργανα. Επειδή μερικές από τις θέσεις αυτές δεν φαίνεται να θεμελιώνονται επαρκώς στην Παράδοση της Εκκλησίας μας, καταθέ¬τουμε ορισμένες απόψεις για ενδεχόμενη κρίση από πνευματικούς Πατέρες και θεολόγους.
Οι μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων ιστών και οργάνων δίνουν σήμερα την δυνατότητα της έμπρακτης συμμε¬τοχής στα προβλήματα των εμπερίστατων συνανθρώ¬πων μας. Φαίνεται όμως ότι η δωρεά οργάνου κατα¬ξιώνεται μόνον όταν αποκλειστικό κίνητρο της πράξης αυτής είναι η «καθαρή αγάπη», όπως συνήθιζε να λέ¬ει ο Μακαριστός Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης. Μό¬νο στην περίπτωση αυτή βιώνεται, με την προσωπική θυσία και το αντίστοιχο τίμημα, η αδελφική φιλαλληλία με την οποία καταργείται ο ατομισμός και εξυψώνεται η κοινωνία σε κοινωνία αγάπης.
Άλλωστε η εφαρμογή των προτροπών του Αγίου Αποστόλου Παύλου «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε και ούτως αναπληρώσατε τον νόμον του Χριστού» (Γαλ. 6, 2) και «ει πάσχει εν μέλος, συμπάσχει πάντα τα μέλη» (Α’ Κορινθ. 12, 26) προϋποθέτει την ύπαρξη αυ¬τής της «καθαρής αγάπης».
Μεταμοσχεύσεις από υγιείς δωρητές εν ζωή
Με τις προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν φαίνε¬ται ότι αποδεκτή δωρεά οργάνου από την Εκκλησία μας θεωρείται μόνον η δωρεά από υγιείς δωρητές εν ζωή. Και στην περίπτωση όμως αυτή η απόφαση για την δωρεά οργάνου θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από ενδελεχή έλεγχο και ιδανικώς μετά σύμφωνη γνώ¬μη διακριτικού πνευματικού Πατρός, ο οποίος θα είναι σε θέση να εκτιμήσει, εάν ο υποψήφιος δωρητής έχει τις πνευματικές προϋποθέσεις να υποστεί τις βραχυ¬πρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της δωρεάς.
Ο Χριστιανός προβαίνει στην δωρεά οργάνου με ένθεη συστολή πρώτον διότι γνωρίζει ότι το σώμα του δεν του ανήκει (Α’ Κορινθ. ΣΤ, 19-20) και δεύτε¬ρον διότι εμπιστεύεται την συνέχουσα και «βάθει σο¬φίας φιλανθρώπως πάντα» οικονομούσα θεία Πρό¬νοια —και την «κηδεμονίαν και φιλοτιμίαν του Δεσπότου»— για όλη την κτίση και ιδιαίτερα για τον υπ’ Αυ¬τού πλασθέντα άνθρωπο. Οι επιφυλάξεις του τελικώς νικώνται από την καινή εντολή της υπέρ του πλησίον αγάπης αλλά και τότε δωρίζει με την βαθειά επίγνωση ότι διαχειρίζεται κτήμα του Θεού.
Μεταμοσχεύσεις από «εγκεφαλικώς νεκρούς» δότες
Όσον αφορά στις μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων ορ¬γάνων από «ΕΝ» δότες, η διατυπωθείσα άποψη ότι το ηθικόν πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων «μετατίθεται από τον σχολαστικόν προσδιορισμόν του εγκεφαλικού θανάτου εις τον σεβασμόν και την ελευθέραν έκφρασιν του αυτεξουσίου» δεν φαίνεται να ευσταθεί.
Το ερώτημα εάν ο αποκαλούμενος «εγκεφαλικός θάνατος» ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου δεν αποτελεί «σχολαστικόν προσδιορισμόν» και επουσιώ¬δη λεπτομέρεια, αλλά καίριο ερώτημα εις τον όλο προβληματισμό που έχει σχέση με την μεταμόσχευση οργάνων από τους αποκαλούμενους «εγκεφαλικώς νεκρούς» δότες. Από την απάντηση του ερωτήματος αυτού θ’ αξιολογηθεί θεολογικώς, φιλοσοφικώς και κοινωνικώς το θεμιτόν ή όχι της λήψης οργάνων από τους ασθενείς αυτούς.
Εάν, δηλαδή, ο «Εθ» ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου, τότε, από πλευράς του δότου, τίθεται μό¬νον το θεολογικό ερώτημα, εάν έχει ο άνθρωπος την εξουσία της διάθεσης των οργάνων του μετά θάνατο και εάν η πράξη αυτή είναι αξιοσύστατη.
Εάν όμως ο «Εθ» δεν ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου, τότε η προεκπεφρασμένη «δωρεά» των οργάνων του «εγκεφαλικώς νεκρού» θα ήταν δυνατόν να θεωρηθεί ιδιότυπης μορφής εκούσιος τερματισμός της ζωής ενδεχομένως σε συνδυασμό με ευθανασία. Στην τελευταία περίπτωση είναι ασφαλώς απαραίτη¬τος ο θεολογικός, φιλοσοφικός και κοινωνικός έλεγχος του προβλήματος.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, σε αρκετούς «ΕΝ» ασθε¬νείς υπάρχουν υπολειπόμενες λειτουργίες του εγκε¬φάλου (νευρο-ορμονική λειτουργία, θερμορρύθμιση, σταθερή αιμοδυναμική κατάσταση, παραγωγή ηλε¬κτρικών δυναμικών). Αναφέρθηκε επίσης ότι, επειδή φαίνεται να είναι κατηργημένη η εγρήγορση, δεν υ¬πάρχει «πρόσβαση» και επομένως δεν είναι δυνατόν να γίνει εκτίμηση του περιεχομένου της συνείδησης.
Επομένως η διατυπωθείσα άποψη ότι «ο εγκεφαλι¬κός θάνατος αποτελεί γεγονός οριστικής και ανεπιστρέπτου καταστροφής του εγκεφάλου και κατάστασιν πλήρους απωλείας αισθήσεων και συνειδήσεως» δεν ευσταθεί.
Κατά συνέπεια μπορεί να λεχθεί ότι το «κοινωνικό κατασκεύασμα» του «εγκεφαλικού θανάτου», αυτή «η επιφανειακή και εύθραυστη συμφωνία», στηρίζε¬ται σε μη ακριβείς παραδοχές και στην υπόθεση ότι υπάρχει πλήρης απώλεια της συνείδησης.
Μετά τη θεώρηση των δεδομένων αυτών, ότι δη¬λαδή δεν ταυτίζεται ο «ΕΘ» με το θάνατο του ανθρώ¬που, το πρόβλημα της «δωρεάς» οργάνων από «ΕΝ» ασθενείς τίθεται ως εξής:
α) Επιτρέπεται στον «ΕΝ» ασθενή να τερματίσει ε¬κουσίως την ζωή του «δωρίζοντας» τα όργανά του;
β) Μήπως συγχέονται τα όρια της «δωρεάς» αυτής με την πρακτική της «ευθανασίας»;
γ) Υπάρχει «στοιχείο προσφοράς και αυτοθυσίας» στην περίπτωση αυτή;
δ) Είναι αξιοσύστατη αυτή η πράξη;
Ποιος αποφασίζει για την ώρα του θανάτου του ανθρώπου;
Κατά τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας, όπως ανα¬γράφεται στη νεκρώσιμη ακολουθία, «της συμφυΐας ο φυσικώτατος δεσμός θείω βουλήματι αποτέμνεται», δηλαδή «ο πολύ φυσικός σύνδεσμος της φυσικής συ¬νάφειας (ψυχής-σώματος) αποχωρίζεται με θεϊκή θέ¬ληση» και «Κύριος θανατοί και ζωογονεί, κατάγει εις άδου και ανάγει» (Α’ Βασιλειών, β, 6), δηλαδή «ο Κύ¬ριος θανατώνει και παρέχει (και διατηρεί) τη ζωή, κα¬τεβάζει (τον άνθρωπο) στον άδη και επαναφέρει στη ζωή».
Η ίδια σαφέστατη θέση, η οποία απηχεί και υπενθυ¬μίζει τη διδασκαλία των μεγάλων Καππαδοκών Πατέ¬ρων, διατυπώνεται και στα ακόλουθα αποσπάσματα ευ¬χών της Εκκλησίας μας: «Σον γαρ ως αληθώς και μέγα όντως μυστήριον, Δέσποτα των απάντων και ποιητά, ή τε πρόσκαιρος λύσις των σων κτισμάτων και η μετά ταύτα συνάφεια και ανάπαυσις η εις αιώνας», δηλαδή «Ιδικό Σου (είναι) αληθώς και μεγάλο πράγματι μυστή¬ριο, Δέσποτα και δημιουργέ των απάντων και η πρό¬σκαιρη διάλυση των δημιουργημάτων σου και η μετά από αυτά συνένωση (της ψυχής με το αφθαρτισθέν σώμα) και αιώνια ανάπαυση», όπως και ότι «ο χρόνους μετρών τοις ζώσι, και καιρούς θανάτου ιστών,…», ότι δη¬λαδή «ο Κύριος (είναι αυτός), ο οποίος καθορίζει τα όρια της ζωής και την ώρα του θανάτου στους ανθρώπους».
Με τη «δωρεά» των οργάνων του ο άνθρωπος προαποφασίζει ότι εις αόριστο και άγνωστο χρόνο θα «δωρίσει» τα όργανά του, όταν βρεθεί στην κατάστα¬ση του «ΕΝ» υποκαθιστώντας έτσι το Θείο θέλημα του τερματισμού της επί της γης ζωής του με το δικό του ανθρώπινο θέλημα.
Πώς όμως γνωρίζει ο άνθρωπος σε ποια κατάστα¬ση πνευματική θα ευρίσκεται, όταν θα καταστεί «ΕΝ»; Και εάν εκείνη την ώρα βρίσκεται σε πτωτική κατά¬σταση; Δεν θα ήθελε να έχει καιρό να ανανήψει;
Υπάρχει αυτοθυσία όταν δίνονται όργανα από «ΕΝ» δότες;
Το υποστηριζόμενο ότι «υπάρχει στοιχείο αυτοθυ¬σίας» στην περίπτωση της «δωρεάς» από «ΕΝ» δότες φαίνεται ότι δεν ευσταθεί. Διότι «στοιχείο αυτοθυ¬σίας» υπάρχει, όταν θυσιάζει κανείς τον εαυτό του σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και για συγκεκριμένο λό¬γο π.χ. αναλαμβάνοντας κάποιος μια άκρως επικίνδυ¬νη αποστολή σε καιρό πολέμου.
Όταν ένας υποψήφιος δότης οργάνων γνωρίζει το συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας του συνανθρώπου του και για διάφορους λόγους αδιαφορεί —και αφήνει δια¬θήκη για «δωρεά» των οργάνων του, όταν θα ευρί¬σκεται στην κατάσταση του «ΕΝ»— μπορεί να υπο¬στηρίζει ότι υπάρχει στοιχείο αυτοθυσίας; Μήπως το συμβόλαιο «δωρεάς» σε αυτή την περίπτωση υποκρύ¬πτει ολιγοπιστία; Διότι, τώρα που χρειάζεται ο συνάνθρωπος όργανο, δεν δωρίζει τίποτε. Όταν θα οδεύει προς το θάνατο, τότε θα δωρήσει με προϋπάρχον συμβόλαιο. Είναι δυνατόν αυτή η «στάση ζωής» να ευ¬λογηθεί από την Εκκλησία; Αποδοχή αυτής της άποψης θα επέφερε σύγχυση στην αξιολόγηση της δωρεάς, θα ευτέλιζε την έννοια της θυσίας και της αυτοθυσίας και θα εκκένωνε το κήρυγμα του «σταυρικού βιώματος» της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας. Διότι η ολιγοπιστία και η ραστώνη θα εξισωνόταν με την επώδυνη θυσία.
Η αποδοχή «δωρεάς» από «ΕΝ» ασθενείς συνιστά έμμεση προώθηση της «ευθανασίας»;
Υιοθέτηση της άποψης, ότι η «δωρεά» οργάνων από «ΕΝ» ασθενείς αποτελεί πράξη αυτοθυσίας, θα έχει ενδεχομένως και άλλη έμμεση επίπτωση: την αποδοχή και προώθηση της εκούσιας ευθανασίας με το πρόσχημα της «δωρεάς» οργάνων. Ποίος είναι δυ¬νατόν να διαβεβαιώσει ότι το αληθινό κίνητρο της «δωρεάς» οργάνων από «ΕΝ» ασθενείς δεν θα είναι η ταχύτερη απαλλαγή από τις ταλαιπωρίες και τα δεινά που συνοδεύουν όσους νοσηλεύονται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και όχι η πολύ αμφίβολη διάθε¬ση βοήθειας των συνανθρώπων; Διότι εάν υπήρχε πραγματική διάθεση θυσίας, αυτή θα είχε εκδηλωθεί ενόσω ο άνθρωπος ήταν υγιής.
Είναι πεπεισμένοι όσοι χαρακτηρίζουν θυσία την «δωρεά» οργάνων από «ΕΝ» ασθενείς ότι μπορούν να αναλάβουν την μεγάλη ευθύνη της έμμεσης προώθησης της εκούσιας «ευθανασίας» στον Ορ¬θόδοξο Ελλαδικό χώρο; Περαιτέρω, πώς είναι δυ¬νατόν ν’ αναγκασθεί ο ιατρός να γίνει φυσικός αυτουργός στη διακοπή της ζωής ενός ανθρώπου, έστω και εάν ο τελευταίος είχε συντάξει τέτοια δια¬θήκη «δωρεάς»;
Διάθεση οργάνων μετά τον βιολογικό θάνατο
Σήμερα φαίνεται ότι υπάρχουν οι δυνατότητες, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, της χρησιμοποίησης ορισμένων οργάνων ή ιστών μετά την αμετάκλητη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας (σωματικός θάνα¬τος). Και στην περίπτωση αυτή, της μετά το θάνατο «δωρεάς» οργάνων η αξιολόγηση είναι παρόμοια με εκείνη των «ΕΝ». Είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή από την Εκκλησία, ως θυσία, μία τέτοια προσφορά και να χαρακτηρισθεί ως αξιοσύστατη πράξη; Ίσως θα ήταν δυνατόν να γίνει «κατ’ οικονομίαν» δεκτή για μόνο το λόγο ότι θα απαλυνθεί ο πόνος του συνανθρώπου μας για τον οποίον η παράταση ζωής ίσως αποτελέσει αιτία βαθειάς ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς τον Θεό, αλλά και ευκαιρία για βαθύτερη βίωση της μετανοίας.
Πολλοί προσκομίζουν ως επιχείρημα ότι είναι θεάρεστη πράξη η μεταμόσχευση οργάνων από νεκρούς, το φερόμενο, ως τελεσθέν από τους Αγίους Αναργύ¬ρους Κοσμά και Δαμιανό, θαύμα της μεταμόσχευσης κνήμης, ληφθείσης από νεκρό, σε πόδα πάσχοντος. Ο γράφων ερεύνησε κατά δύναμη και δεν ανεύρε το θαύμα αυτό σε Ορθόδοξο Συναξαριστή ούτε και σε βιβλιοθήκες ορισμένων Ιερών Μονών του Αγίου Όρους. Ορισμένοι μάλιστα πίνακες, που ιστορούν το γεγονός αυτό και είναι δημοσιευμένοι σε ξενόγλωσσα βιβλία, είναι Δυτικής προέλευσης και τεχνοτροπίας!
Ο Μέγας Βασίλειος σχολιάζοντας τη μετά θάνατο δωρεά χρημάτων, στην ομιλία του «προς τους πλουτούντας» (κεφ. 8, στιχ. 24 και εξής) γράφει: «…ότε ουκέτι έση εν ανθρώποις, τότε γεννήση φιλάνθρω¬πος… Πολλή σοι χάρις της φιλοτιμίας, ότι εν τω μνήματι κείμενος και εις γην διαλυθείς, αδρός γέγονας ταις δαπάναις και μεγαλόψυχος….ου τοίνυν ουδέ με¬τά την ζωήν εστιν ευσεβείν δηλονότι…. ως ο λόγος έδειξε πονηρά η βουλή….ει γάρ ης αθάνατος, ουκ αν εμνήσθης των εντολών….μη πλανάσθε· Θεός ου μυκτηρίζεται» δηλαδή «όταν δε θα βρίσκεσαι μεταξύ των ανθρώπων, τότε θα γίνεις φιλάνθρωπος… σου οφείλεται μεγάλη ευγνωμοσύνη για την (επιδειχθείσα) φιλοτιμία, καθόσον ενώ βρίσκεσαι στον τάφο και έχεις διαλυθεί στη γη, έγινες γενναιόδωρος και μεγαλόψυ¬χος…δεν είναι λοιπόν δυνατόν να ασκεί την ευσέβεια κάποιος μετά θάνατον… όπως ο λόγος απέδειξε είναι πονηρή η πρόθεση…διότι εάν ήσουν αθάνατος, δεν θα ενθυμόσουν τις εντολές…μη πλανάσθε· ο Θεός δεν περιπαίζεται».
Ο Μέγας Βασίλειος όχι μόνο δεν αποδέχεται την μετά θάνατο δωρεά χρημάτων, αλλά αντιθέτως χα¬ρακτηρίζει αυτήν «πονηράν βουλήν» και ίσως απιστία όταν γράφει «ει γαρ ης αθάνατος, ουκ αν εμνήσθης των εντολών».
Εάν λοιπόν ο Άγιος Πατέρας έτσι αξιολογεί τη μετά θάνατο δωρεά χρημάτων, πώς ήθελε χαρακτηρίσει τη μετά θάνατο «δωρεάν» του σώματός μας, το οποίο ουδόλως μας ανήκει; Κατά συνέπεια η μετά θάνατο «δωρεά» οργάνων δε φαίνεται να είναι συμβατή με το «σταυρικό βίωμα» της αυταπάρνησης και της αγάπης και με την Παράδοση της Εκκλησίας μας.
Άλλο βασικό σημείο προβληματισμού, το οποίο έχει σχέση με τη «δωρεά» οργάνων τόσον από «ΕΝ» δότες όσο και από δότες μετά την επέλευση του (σωματι¬κού) θανάτου, είναι ο ακριβής χρονικός προσδιορισμός της στιγμής του θανάτου. Για πολλούς ερευνητές του θέματος, ο θάνατος είναι μία προοδευτική διαδικασία νέκρωσης των διαφόρων ιστών και οργάνων του αν¬θρωπίνου σώματος, η οποία επισυμβαίνει σε διαφο¬ρετικές χρονικές στιγμές (κυτταρικός θάνατος). Άλλοι ερευνητές θεωρούν τη στιγμή του θανάτου ως στιγμιαίο γεγονός.
Για να γίνει αντιληπτή η περαιτέρω δυσχέρεια του θέματος, επισημαίνεται ότι πολλοί ειδήμονες θεω¬ρούν σήμερα ότι δεν υπάρχει ένας ενιαίος και αδιαμ¬φισβήτητος ορισμός του θανάτου. Θεωρούν ότι ο θάνατος είναι μάλλον μία επιλογή, η οποία πρέπει να γίνει με βάση τις θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή κοι¬νωνικές πεποιθήσεις του κάθε ενός, όπως υποστηρί¬ζουν οι καθηγητές Truog και Beecher.
Η Εκκλησία πιστεύει ότι ο θάνατος είναι ένα στιγ¬μιαίο γεγονός, το οποίο συμπίπτει χρονικώς με την λύση «της συμφυΐας του φυσικώτατου δεσμού» ψυχής και σώματος, η οποία γίνεται «θείω βουλήματι». Επομένως ο ακριβής προσδιορισμός της χρονικής στιγμής της λύσης της συμφυΐας της ψυχής και του σώματος αποτελεί γεγονός καίριας σημασίας για την αξιολόγηση της δωρεάς των οργάνων. Το θέμα αυτό αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Εκ¬κλησίας. Η απάντηση ασφαλώς ενυπάρχει στην Ανθρωπολογία της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας και η Εκκλησία δύναται ν’ αρθρώσει λόγο επί του θέ¬ματος αυτού.
Εισαγωγικά για τη σχέση ψυχής – σώματος κατά την Ορθόδοξη Χριστιανική Ανθρωπολογία
Η Ανθρωπολογία της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκ¬κλησίας, στηριζόμενη στην θεολογία του ανθρωπίνου προσώπου, όπως αυτή εκφράζεται σε έργα των Αγίων Γρηγορίου Νύσσης, Μαξίμου του Ομολογητού, Ιωάννου του Δαμασκηνού, Γρηγορίου του Παλαμά και Νικoδήμου του Αγιορείτου, διδάσκει ότι η ψυχή του ανθρώπου διακρίνεται στην ουσία και στις ενέργειές της.
Η ουσία της ψυχής δεν εδράζεται στον εγκέφαλο αλλά «διήκει δι’ όλου του σώματος», «όχι ως ευρι¬σκόμενη σε τόπο ούτε ως περιεχόμενη στο σώμα, αλλ’ ως συνέχουσα και περιέχουσα» και ζωοποιούσα αυτό. Οι ενέργειες της ψυχής, εκχεόμενες από την ουσία της ψυχής, εκφράζονται και γίνονται αντιληπτές με τις λειτουργίες κάθε σωματικού οργάνου, το οποίο έχει την κατάλληλη ανατομική δομή και λειτουργική ικανότητα για την επιτέλεση των συγκεκριμένων λει¬τουργιών. Ειδικώτερα, σε ό,τι αφορά στον εγκέφαλο, «η ψυχική ουσία εκπέμπει την ψυχική ενέργεια (λογισμούς, συναισθήματα) προς το σώμα, το οποίο μέ¬σω της σωματικής ενέργειας, τη «μεταφράζει» σε ενσυνείδητη εγκεφαλική σκέψη».
Κριτικής σημασίας για το συζητούμενο θέμα είναι το γεγονός ότι η ύπαρξη ζωής στο ανθρώπινο σώμα προϋποθέτει την ύπαρξη της ζωοποιούσης τούτο λογικής ψυχής. Η ύπαρξη ζωής στο σώμα του πρωτο¬πλάστου κατέστη εφικτή μετά την χορήγηση υπό του Δημιουργού της λογικής ψυχής. Κατά την διδασκαλία επίσης της Εκκλησίας, η λογική ψυχή δίνεται «εξ άκρας συλλήψεως» και είναι αυτή ακριβώς, η οποία ζωοποιεί το ανθρώπινο σώμα από την καταβολή του. Η ίδια προϋπόθεση, η επιφορά του «πνεύματος ζωής», εζωοποίησε τα νεκρά, συναρμολογηθέντα εκ των γυμνών οστέων, ανθρώπινα σώματα, όπως αναφέρεται στο όραμα του Αγίου Προφήτου Ιεζεκιήλ (ΛΖ, 1-14).
Στην περίπτωση των «εγκεφαλικώς νεκρών» ασθε¬νών υπάρχει βαριά βλάβη του εγκεφάλου, η οποία έχει ως συνέπεια την λειτουργική ανεπάρκεια του ορ¬γάνου αυτού και την αδυναμία πρόσληψης ερεθισμά¬των από το περιβάλλον και εμφανούς επικοινωνίας με αυτό. Στις περιπτώσεις αυτές, οι ενέργειες της ψυχής, οι οποίες εκφράζονται και «μεταφράζονται» δια του εγκεφάλου, δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσουν δια του εγκεφάλου και να καταστούν εμφανείς.
«Όταν το νευρικό σύστημα δεν λειτουργεί, δεν είναι δυνατόν να αντιληφθούμε τις σκέψεις ή τα συ¬ναισθήματα της ψυχής….Η μη συνείδηση όμως κάποι¬ας σκέψεως δεν αποκλείει την οντολογική ύπαρξή της σε έναν άλλο χώρο της ψυχής, ανεξάρτητα από το γεγονός της αδυναμίας εκφράσεώς της». Η βαριά επίσης βλάβη του εγκεφάλου καταργεί μεν τον προ¬φορικό λόγο, όχι όμως τον «ενδιάθετο», «διανοητικό» ή «έμφυτο» λόγο ή την ύπαρξη σκέψεων υπό μορ¬φή άδηλων λόγων στην ψυχή του ανθρώπου.
Από τα θεμελιώδη αυτά δεδομένα συνάγεται ότι ακόμη και εάν ήταν εφικτό να αποδειχθεί προθανατίως η ύπαρξη ανεπανόρθωτης καταστροφής του εγκεφάλου, εφόσον το υπόλοιπο σώμα λειτουργεί, αυ¬τό δεν θα εσήμαινε ότι έχει λυθεί η «συμφυΐα σώμα¬τος – ψυχής», για τον λόγο ότι η ουσία της λογικής ψυχής δεν εδράζεται στον εγκέφαλο ούτε περιέχεται υπ’ αυτού.
Επομένως είναι μετέωρη και άνευ επιχειρημάτων η άποψη ότι στην κατάσταση του «εγκεφαλικού θα¬νάτου» η ψυχή έχει αποχωρισθεί από το σώμα.
Είναι πρόδηλο ότι είναι επιβεβλημένη η επανεξέτα¬ση των θέσεων που διατυπώθηκαν από συλλογικά όρ¬γανα, εξαιτίας της σοβαρότητας και των πολλαπλών συνεπειών (θεολογικών, φιλοσοφικών, ποιμαντικών και κοινωνικών) του θέματος της σχέσεως των μετα¬μοσχεύσεων οργάνων με τον «εγκεφαλικό θάνατο» και την «ευθανασία». Άλλως η ευθύνη για ό,τι επακο¬λουθήσει δεν θα βαρύνει μόνον όσους στο προσεχές μέλλον νομοθετήσουν σχετικώς. Στα τεθέντα θεολογι¬κά θέματα η Εκκλησία έχει και τώρα τις προϋποθέσεις αλλά και την ευθύνη ν’ αρθρώσει θεοφώτιστο λόγο.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο αυτό συνοδεύεται από σχετική επιστημονική βιβλιογραφία και περιλαμβάνει παραπομπές, τις οποίες μπορεί να δει κανείς στις σελίδες 116-136 του βιβλίου.
(Πηγή: Από το βιβλίο : «Εγκεφαλικός Θάνατος» – Ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου; Εκδόσεις University Studio Press, β΄έκδοση, 2001.)