ΙΣΛΑΜ(Ιω.Καρδάση)

Εισαγωγικά

Το Ισλάμ είναι μονοθεϊστική θρησκεία, η οποία διαμορφώθηκε με το κήρυγμα και τη δράση του προφήτη Μωάμεθ στις αρχές του 7^ου αιώνα.

Η αραβική λέξη «ισλάμ» σημαίνει «υποταγή» και χρησιμοποιείται από τους μουσουλμάνους, ως «υποταγή στον Θεό» και εκείνοι που αποδέχονται τη θρησκεία του Ισλάμ (τη στάση υπακοής, εξάρτησης και αφοσίωσης στον Θεό) ονομάζονται «μουσλίμ», που σημαίνει «υποταγμένος στον Θεό». Το Ισλάμ δεν έχει μόνο θρησκευτική, αλλά και πολιτική υπόσταση, όπως και άλλες θρησκείες. Ο όρος «ισλαμιστής» χαρακτηρίζει εκείνους από τους μουσουλμάνους, που αντιλαμβάνονται το Ισλάμ, όχι απλά ως μια θρησκεία, αλλά ως ένα «πλήρες σύστημα», ικανό να ρυθμίζει κάθε πτυχή του δημόσιου και ιδιωτικού βίου.

Το Ισλάμ έχει λάβει επιδράσεις από τρεις βασικές πηγές: την προϊσλαμική αραβική θρησκεία, τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό, από δε φιλοσοφικής πλευράς επηρεάστηκε τόσο από την Πλατωνική, όσο και την Αριστοτελική σκέψη, σε νομικά δε θέματα δέχτηκε επιδράσεις από την ρωμαϊκή, αλλά και την βυζαντινή παράδοση.

Το Κοράνι είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίον στηρίζεται το Ισλάμ και θεωρείται, ως το αντίγραφο ενός «ουράνιου» πρωτότυπου. Έχει την ίδια θέση, που έχει στον χριστιανισμό ο Ιησούς, ως προαιώνιος Λόγος του Θεού. Στο Ισλάμ υπάρχουν δυο μεγάλα μουσουλμανικά δόγματα, ο Σουνιτισμός και ο Σιϊτισμός.

Στην ακολουθούσα παρουσίαση καταγράφονται οι βασικές θέσεις Χριστιανισμού και Ισλάμ μέσα από την αντιπαράθεση ενός χριστιανού και ενός μουσουλμάνου θεολόγου. Εκεί καταδεικνύεται, ότι υπάρχει μέγα χάσμα μεταξύ Ορθοδοξίας και Μουσουλμανισμού, όπου απέναντι στην θεοϊδρυτη Εκκλησία του Χριστού εμφανίζεται μια ειδωλολατρική θρησκεία του Αλλάχ, η οποία φέρνει πολλά κοινά σημεία με την θρησκεία του ΡΚαθολικισμού.

Η θρησκεία του Ισλάμ, αλλά και του Παπισμού, εξετάζει τον άνθρωπο από νομικής πλευράς, ως κατηγορούμενο, ενώ η Ορθοδοξία τον εξετάζει από ιατρικής πλευράς, ως ασθενή. Ο πρώτος αντιμετωπίζεται τελικά ακόμη και με την ποινή του θανάτου, ενώ ο δεύτερος με την προοπτική της ίασης. Η διαστροφή του ευαγγελίου είναι και στις δυο περιπτώσεις (Ισλαμισμού και Παπισμού) προφανής.

Κατά το Ισλάμ, ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, για να απολαμβάνει τη λατρεία του, αλλά και  να χαίρεται να τον βλέπει να μετανοεί για τα αμαρτήματά του και να δέχεται έτσι μεγαλόψυχα τη συγγνώμη του. Έτσι, ο Θεός δεν αγαπάει τον άνθρωπο, αλλά αγαπάει μόνο τον εαυτό του και όταν δείχνει την αγάπη του στον άνθρωπο, την δείχνει για την ικανοποίησή του. Στο Ισλάμ ο Θεός δείχνει αγάπη, αλλά ΔΕΝ είναι αγάπη, όπως στο Χριστιανισμό. Ο Θεός του Ισλάμ εμφανίζεται, ως Θεός της δύναμης και όχι ως Θεός της αγάπης. Αυτοϊκανοποιείται με την τιμωρία του αμαρτωλού και δεν θλίβεται (όπως ο Χριστιανικός Θεός) για την πτώση του ανθρώπου. Είναι ένας Θεός, που αποκλείεται να δει κανείς την δόξα του, ενώ αντίθετα στον Χριστιανισμό, η θέωση (δηλ. η ένωση Θεού και ανθρώπου) είναι δυνατή, κάτι που όλοι οι άγιοι το έχουν επιτύχει. Έτσι, στον Χριστινισμό, ο Θεός υπάρχει, γιατί κάποιοι τον είδαν και μίλησαν μαζί του, ενώ στο Ισλάμ, ο Θεός υπάρχει μέσω ενός βιβλίου, άγνωστος, απρόσιτος, απόμακρος και η μόνη επαφή μαζί του είναι μέσω του Προφήτη του, όπως ακριβώς και στον Παπισμό, όπου υπάρχει ο «αντ’ αυτού», δηλ. ο Πάπας.

Για να στηρίξουν τις θέσεις του Κορανίου, οι Μουσουλμάνοι πολλές φορές διαστρέφουν τις έννοιες της Βίβλου ή δεν θέλουν ή δεν μπορούν να τις κατανοήσουν. Για παράδειγμα,  παρουσιάζουν τον Χριστό να επιθυμεί φόνους, να ευνοεί την πολυγαμία, να κατευθύνει τη μοίρα του ανθρώπου, να καλεί σε κήρυγμα μόνο τις φυλές του Ισραήλ, να μην χρειάζεται να πεθάνει για τη σωτηρία των ανθρώπων και μάλιστα στο σταυρό και άλλες πολλές στρεβλώσεις.

Από την αντιπαράθεση αυτή καταφαίνεται σαφώς, ότι το Ισλάμ είναι μια παλινδρόμηση προς τον Ιουδαϊσμό και αποτελούν και οι δυο, Ισλάμ και Ιουδαϊσμός (όπως και ο Παπισμός) μια ειδωλολατρική θρησκεία με ένα Θεό φοβερό τιμωρό, απάνθρωπο, ανελέητο, σκληρό και αλύπητο. Ευχαριστιέται με την τιμωρία, ζητάει τυφλή υπακοή και σε αντάλλαγμα προσφέρει, μετά θάνατον, γήινες απολαύσεις σε όσους τηρούν απαρέγκλητα το Κοράνι και συμβάλλουν στην εξαναγκαστική διάδοσή του, φθάνοντας ακόμη και στην εξολόθρευση αυτών που αντιστέκονται. Έτσι, ενώ ο Χριστός διδάσκει την οικιοθελή προσχώρηση, ο Αλλάχ διδάσκει την εξαναγκαστική προσχώρηση και παραμονή σ’ αυτή τη θρησκεία των ειδώλων, της ηδονής και της διαστροφής.

Φαίνεται δε, ότι από όλες τις υπάρχουσες θρησκείες είναι η μοναδική, που εξαναγκαστικά θέλει τους ανθρώπους να την ακολουθήσουν. Και αυτό φαίνεται σαφώς, στο κεφάλαιο Η’ ΤΑ ΛΑΦΥΡΑ, παρ. 40 του Κορανίου: «Πολεμείτε αυτούς (τους απίστους) μέχρις ου δεν θα υπάρχη πλέον πειρασμός, μέχρις ου δεν θα υπάρχη άλλη θρησκεία ή του μόνου Θεού» (Το Ιερό Κοράνιο, Εκδόσεις Δημιουργία, σελ. 132). Έτσι, 1700 χρόνια μετά το τέλος των διωγμών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που και αυτή με εξαναγκασμούς, ήθελε να ακολουθούν οι άνθρωποι τον Παγανισμό, αλλιώς βασανιστήρια και κόψιμο κεφαλιών, φαίνεται ότι ξαναζούμε την περίοδο αυτή, όπου με το ζόρι θα πρέπει οι Χριστιανοί, αλλά και γενικώς οι μη μουσουλμάνοι να αλλαξοπιστήσουν και να ενταχθούν σε ένα νέο ειδωλολατρικό πάνθεο, σε ένα νέου είδους Παγανισμού.

Ως προς το κόψιμο των κεφαλιών των αιχμαλώτων, το Κοράνι είναι σαφές. Έτσι, σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο του «Ιερού Κορανίου» (και όχι αποκλειστικά και μόνο σύμφωνα με την θεώρηση των ακραίων τζιχαντιστών), πρέπει να σφάζονται όσοι άπιστοι πιάνονται αιχμάλωτοι: «Οπόταν συναντάτε τους απίστους φονεύετε και κατασφάζετε, συγκρατούντες στερρώς τα δεσμά του αιχμαλώτου» (Το Ιερό Κοράνιο, κεφ. ΜΖ΄ Ο ΜΩΑΜΕΘ, παρ. 4, σελ. 375).

Σαν κατακλείδα, θα ήταν καλύτερα να αφήσουμε έναν γνώστη του Μουσουλμανισμού, τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, να μας προσδιορίσει το νέο αυτό φρούτο, που είχε προκύψει στην εποχή του:            

«Έστι δε και η μέχρι του νυν κρατούσα λαοπλανής θρησκεία των Ισμαηλιτών πρόδρομος ούσα του αντιχρίστου………. και δεύροψευδοπροφήτης αυτοίς ανεφύη Μαμέδ επονομαζόμενος………. Ιδίαν συνεστήσατο αίρεσιν………. Λέγει τον Χριστόν λόγον είναι του θεού και πνεύμα αυτού, κτιστόν δε και δούλον, και ότι εκ Μαρίας, της αδελφής Μωϋσέως και Ααρών, άνευ σποράς ετέχθη………. και κρατήσαντες εσταύρωσαν την σκιάν αυτού, αυτός δε ο Χριστός ουκ εσταυρώθη, φησίν, ούτε απέθανεν, ο γαρ θεός έλαβεν αυτόν προς εαυτόν εις τον ουρανόν δια το φιλείν αυτόν……….  Και άλλα πολλά τερατολογών εν τη τοιαύτη συγγραφή γέλωτος άξια, ταύτην προς θεού επ’ αυτόν κατενεχθήναι φρυάττεται………. Ούτος ο Μαμέδ πολλάς, ως είρηται,ληρωδίας συντάξας εκάστη τούτων προσηγορίαν επέθηκεν………. Πάλιν γραφήν «βοιδίου» λέγει και άλλα τινά ρήματα γέλωτος άξια, ά δια το πλήθος παραδραμείν οίομαι δειν». (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ: Ι. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ: Κατά αιρέσεων: 100. Κατά του Μουσουλμανισμού).

Δηλαδή, με απλά λόγια, αποκαλεί τον Μουσουλμανισμό λαοπλάνο θρησκεία, πρόδρομο του Αντιχρίστου, τον δε Μωάμεθ αποκαλεί ψευδοπροφήτη, που τερατολογεί, με ληρωδίες, δηλ. μωρολογίες και ανοησίες και τα γραπτά του είναι άξια μόνο για γέλια.

————————————————-

                                         ΙΣΛΑΜ

 

1. Ισλαμική σωτηριολογία και χριστιανισμός

Η διδασκαλία του Ισλάμ περί σωτηρίας, όπως την παρουσίασε ο Άχμεντ, αντιστοιχεί σχεδόν απόλυτα στη λαϊκή μορφή της χριστιανικής θεολογίας, την πιο απλοϊκή της μορφή, αυτή που κυριαρχεί στη σκέψη της γιαγιάς μου και που χρησιμοποιείται από χριστιανούς ιεροκήρυκες όταν απευθύνονται σε ανθρώπους αγράμματους και σχετικά άπειρους από τη θεία χάρη. Το τελευταίο το γράφω, γιατί κάποιος που έχει προσωπική πείρα από την παρουσία της θείας χάριτος (της αγαθής ενέργειας του Θεού) μπορεί να καταλάβει από την πείρα του τη βαθύτερη χριστιανική θεολογία, για τη μεταμόρφωση του ανθρώπου (ακριβέστερα: τη χριστιανική ανθρωπολογία), ακόμη κι αν είναι αγράμματος.

Η διδασκαλία αυτή συνοψίζεται στην ιδέα:

Α) Αμαρτάνω => ο Θεός με τιμωρεί ρίχνοντάς με στην κόλαση (όπου τιμωρούμαι με γήινα βασανιστήρια).

Β) Ζω ενάρετα και ευσεβώς => ο Θεός με ανταμείβει πηγαίνοντάς με στον παράδεισο (όπου απολαμβάνω γήινες απολαύσεις).

Γ) Αμαρτάνω, αλλά μετανοώ και ζητώ ειλικρινή συγχώρεση από το Θεό => ο Θεός με συγχωρεί και πάλι πηγαίνω στον παράδεισο.

Εξυπακούεται ότι αυτό είναι το σχήμα, με το οποίο αντιλαμβάνεται τη σωτηρία και την κόλαση κάθε απλοϊκός πιστός. Στο χριστιανισμό είναι απόλυτα αποδεκτό (εκτός από συγκεκριμένα σημεία, π.χ. ότι θα κάνουμε σεξ στον παράδεισο), αλλά και χαρακτηρίζεται απόλυτα ανθρωπομορφικό. Ας μου επιτραπεί ωστόσο να παρατηρήσω ότι κάθε θρησκεία αποδέχεται με το δικό της τρόπο αυτό το σχήμα. Και οι Μάου Μάου ασφαλώς αυτή την ιδέα έχουν για τη μετά θάνατον ζωή.

Η πραγματική χριστιανική ιδέα για τη σωτηρία και την κόλαση είναι αυτή που, Θεού θέλοντος, παρουσίασα, πολύ σύντομα (λόγω χρόνου), στην ομιλία μου. Δεν παριστάνω το «διδάσκαλο του χριστιανισμού», αλλά κάνοντας χρήση της ιδιότητάς μου ως θεολόγου έκανα την παρουσίαση επιστημονικά: είπα αυτό που λέει η πνευματική μας κληρονομιά. Η ιδέα αυτή δεν είναι «μυστική», αλλά διακηρύσσεται από τους αγίους μας προς όλους, όμως δεν είναι «κατάλληλη» για όλους. Γι’ αυτό, πολλοί άνθρωποι επιμένουν να προσκολλώνται στα ήδη γνωστά, κατανοητά και οικεία σ’ αυτούς σχήματα: αμαρτία-τιμωρία, αρετή-ανταμοιβή, μετάνοια-σωτηρία. Αυτό δεν είναι απορριπτέο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας καλούν καθένα να πλησιάσει το Θεό με όποιο κίνητρο του ταιριάζει, ο Θεός κανένα δεν περιφρονεί, όλους τους θέλει.

Ποια είναι αυτή η χριστιανική ιδέα; Η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε κατά χάριν θείο ον (άγιο –ον καθ’ ομοίωσιν του Θεού), ον ενωμένο διά της αγάπης και με το Θεό και με τα άλλα όντα, πράγμα που αντιστοιχεί στον παράδεισο, και αντίθετα η εγωιστική αυτοαπομόνωση του ανθρώπου, που τον οδηγεί στην οδύνη του να βιώνει τη θεία αγάπη ως πόνο (επειδή δεν τη θέλει και έχει καταντήσει τον εαυτό του ακατάλληλο γι’ αυτήν), πράγμα που αντιστοιχεί στην κόλαση. Δεν υπάρχει τιμωρία από το Θεό με την κυριολεκτική (ανθρώπινη) έννοια του όρου.

Αποδεικνύεται ότι η χριστιανική ιδέα είναι η αληθινή; Μάλιστα: χιλιάδες άνθρωποι σε όλη τη διάρκεια της χριστιανικής ιστορίας έχουν φτάσει σ’ αυτή την ένωση με το Θεό, στη θέωση, έχουν ζήσει στον εαυτό τους την κατάσταση αυτή, και γι’ αυτό ακριβώς την έχουν διδάξει στους άλλους.

Μάλιστα, οι άνθρωποι αυτοί έχουν προσέξει πάρα πολύ και έχουν κατορθώσει να αναπτύξουν ένα τέτοιο αισθητήριο, που τους επιτρέπει να διακρίνουν ψευδείς καταστάσεις δήθεν θέωσης (είτε στον εαυτό τους, είτε στους άλλους) και να τις απορρίπτουν.

Όταν λοιπόν έχεις πραγματικά περιστατικά, τι άλλη απόδειξη χρειάζεσαι; Αν αμφιβάλλεις για την εγκυρότητα αυτών των περιστατικών, εξέτασέ τα.

Αντίθετα, οι μουσουλμάνοι αδελφοί μας, μη έχοντας το κατάλληλο υπόβαθρο για τέτοια έρευνα, κλείνουν τα μάτια και λένε: «Εδώ έχουμε αρχαία βιβλία, τη Βίβλο και το Κοράνι. Ας τα μελετήσουμε να δούμε –με φιλολογικά κριτήρια– τι είπε στ’ αλήθεια ο Χριστός, αν φαίνεται από τα λόγια της Βίβλου να περιγράφεται ως Θεός ή όχι, αν με τα χρόνια αλλοιώθηκαν τα κείμενα κ.τ.λ.».

Υποθέτω ότι σ’ αυτό οδηγήθηκαν όχι μόνο επειδή δεν έχουν άλλα δεδομένα για να συγκροτήσουν επιχειρήματα, αλλά και επηρεασμένοι από τον προτεσταντικό «ορθολογισμό» στη μελέτη της Βίβλου (δηλαδή φιλολογική μελέτη χωρίς τη θεία χάρη, που έχει οδηγήσει τους προτεστάντες επιστήμονες σε απίθανα συμπεράσματα, μακράν της πραγματικότητας). Λοιπόν, επειδή η Ορθοδοξία είναι ζωή, αυτό δεν είναι ορθόδοξος τρόπος έρευνας. Επιμένοντας ο καθένας στα δικά του, μάλλον δεν θα υπάρξει ποτέ κοινός τόπος συνεννόησης.

Κρίμα, γιατί οι ορθόδοξοι άγιοι (η έμπρακτη επαλήθευση της χριστιανικής διδασκαλίας περί σωτηρίας) είναι δίπλα σας. Αναζητήστε τους, κατ’ αρχάς, στα βιβλία (όσα μιλούν για σημερινούς αγίους) και κατόπιν στην πράξη (δε μπορώ να πω «αυτός είναι άγιος ή εκείνος», γιατί δε συνηθίζεται στην παράδοσή μας για ανθρώπους που ζουν ακόμη – μπορώ όμως να προτείνω π.χ. ένα έμπειρο ιερέα ή μοναχό για να του θέσετε αυτό το θέμα, ώστε να βάλετε μια αρχή: π.χ. π. Γεώργιος Μεταλληνός, π. Γεώργιος Ευθυμίου [καθηγητές της Θεολογικής Σχολής στο πανεπιστήμιο Αθηνών και οι δύο], π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος κ.λπ.).

Στην αρχική «Επιστολή προς Έλληνες μουσουλμάνους», που δημοσιεύθηκε στο ίδιο φόρουμ, προς το τέλος, υπάρχουν κι άλλες αναφορές, ιδίως για ανθρώπους, που ζουν εκτός Ελλάδος.

[Το απόσπασμα: Κλείνω το παρόν […] με μια πρόσκληση στα ζωντανά κέντρα της σύγχρονης χριστιανικής πνευματικότητας, μια επίσκεψη (ή σειρά επισκέψεων), στα οποία θα σας αποκαλύψει έναν ολόκληρο κόσμο σοφίας και αγάπης, που ασφαλώς αγνοείτε ότι υπάρχει στο χριστιανισμό (και οι απαρχές του αποτέλεσαν πηγή για το Ισλάμ). Τέτοια είναι τα μεγάλα μοναστικά κέντρα του Άθωνα, της Παλαιστίνης, της Ρωσίας (Όπτινα, Κίεβο, Βαλαάμ, Ντιβέγεβο κ.λπ.), της Ρουμανίας (π.χ. μονή Πρισλόπ, μονή Παναγίας Ησυχαστρίας), της Σερβίας (π.χ. μονή Τσέλιε), της Φινλανδίας (π.χ. Βάλαμο) κ.λπ., ενώ, για όσους δραστηριοποιούνται στην αγγλόφωνη δύση, κατάλληλη αφετηρία νομίζω πως θα ήταν:

• η μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας (Stavropegic Monastery to St John the Baptist, Essex), με την παράδοση του γέροντα Σωφρονίου Σαχάρωφ και πλούσιο εκδοτικό έργο, κατάλληλο για συνεπείς ερευνητές,
• η Αδελφότητα του αγίου Γερμανού της Αλάσκας στην Καλιφόρνια (St Herman of Alaska Bratherhood, Platina, California), με την παράδοση του γέροντα Σεραφείμ Ρόουζ και επίσης πλούσιο εκδοτικό έργο, κατάλληλο για συνεπείς ερευνητές,
• η μονή του αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα (St Anthony’s Greek Orthodox Monastery), με την παράδοση του γέροντα Εφραίμ Φιλοθεΐτη, που ζει ακόμη και μπορείτε να τον συναντήσετε εκεί].

Όμως κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να κάνει αυτή την έρευνα – όλοι επαναλαμβάνουν το ίδιο motto: «να μελετήσουμε φιλολογικά τα αρχαία κείμενα, εκεί θα βρούμε την αλήθεια, όχι στους ανθρώπους που τη ζουν στο πετσί τους».

Αυτό για μένα είναι ακατανόητο.

2. Θεός: το μεγαλείο της δύναμης ή το μεγαλείο της αγάπης;

Από την αρχή της εισήγησής του ο Άχμεντ επιβεβαίωσε το προφανές: ότι κατά το Ισλάμ, ο Θεός δημιούργησε τους ανθρώπους «για να τον λατρεύουν».

Τόνισε βέβαια ότι λατρεία προς το Θεό είναι κάθε σεμνή και ενάρετη πράξη. Αυτή η ιδέα είναι ωραία και σοφή, αλλά και (όπως, επιτρέψτε μου, όλα τα καλά πράγματα στο Ισλάμ) είναι χριστιανικής προελεύσεως. Ο απόστολος Παύλος λέει: «είτε τρώτε, είτε πίνετε, είτε κάτι άλλο κάνετε, όλα να τα κάνετε για τη δόξα του Θεού» (Α΄ προς Κορινθίους, 10, 31). Γι’ αυτό και ο γάμος είναι για μας «μυστήριον μέγα» και τελετουργείται στην εκκλησία, γι’ αυτό κάνουμε το σταυρό μας σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς μας, όταν πέφτουμε για ύπνο κι όταν ξυπνάμε, όταν φεύγουμε από το σπίτι κι όταν επιστρέφουμε, όταν φεύγουν τα παιδιά μας από το σπίτι, όταν αρχίζουμε μια δουλειά κι όταν την τελειώνουμε, όταν η ζύμη είναι έτοιμη για να πλάσουμε τα ψωμιά, όταν βάζουμε το ψωμί στο φούρνο ή το τσουκάλι στη φωτιά κ.τ.λ. Όλα αυτά για μας είναι προσευχές, πράξεις λατρείας προς το Θεό. Το «Κύριε, ελέησον» και το «Δόξα τω Θεώ» είναι φράσεις που ο ορθόδοξος χριστιανός (εκείνος που ζει πραγματικά μέσα στην πνευματική του παράδοση, όχι ο αλλοτριωμένος και εκδυτικισμένος) χρησιμοποιεί αμέτρητες φορές, εντάσσοντάς τις στον καθημερινό του λόγο. «Το να φέρνεις στο νου σου το Θεό είναι πιο σημαντικό από το να αναπνέεις» γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τον 4^ο αι. μ.Χ., τρεις αιώνες πριν την εμφάνιση του Μωάμεθ.

Ο Άχμεντ όμως είπε και κάτι που δεν το περίμενα. Ότι ο Θεός στο Ισλάμ φέρεται να λέει: «Έκανα τον άνθρωπο έτσι, που να αμαρτάνει, για να έχω τη χαρά να τον βλέπω να επιστρέφει σε μένα (μετανοημένος)».

Ο Θεός λοιπόν, κατά το Ισλάμ, δημιούργησε τους ανθρώπους για να απολαμβάνει ο ίδιος. Να απολαμβάνει όχι μόνο τη λατρεία τους (Μας λένε: γιατί ο Θεός να «χρειάζεται» ένα Υιό; Εδώ ρωτώ: γιατί ο Θεός να επιθυμεί λατρεία; Γιατί γενικώς να επιθυμεί κάτι; Δεν είχε όλα όσα χρειαζόταν;), αλλά και τη χαρά να τους βλέπει να μετανοούν για τις πτώσεις τους και να του δίνεται η ευκαιρία να δείχνει μεγαλόψυχος και να τους συγχωρεί.

Η «αγάπη» λοιπόν που δείχνει ο ισλαμικός Θεός στους ανθρώπους δε μπορεί να υπερβαίνει την αγάπη που έχει κάποιος για τα παιχνιδάκια του. Περιέχει μάλιστα μια θεμελιώδη αντίφαση: αν ο Θεός δημιούργησε σκόπιμα τον άνθρωπο τέτοιο, που να αμαρτάνει, γιατί τον τιμωρεί όταν αμαρτήσει; Δε φταίει ο άνθρωπος, αλλά ο Θεός που τον έφτιαξε ατελή, για να… απολαμβάνει ο ίδιος τη μετάνοιά του! Ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος να μην αμαρτήσει – συν τοις άλλοις, αν κάποιος αγωνιστεί τόσο, ώστε να μην αμαρτήσει ποτέ (υποθετικά μιλώντας), κι αυτό είναι αμαρτία, γιατί στερεί από το Θεό την απόλαυση που τόσο λαχταρά, την ευκαιρία να τον συγχωρήσει και να… νιώσει μεγαλόψυχος.

Αντίθετα, κατά το χριστιανισμό, ο Θεός δημιούργησε τους ανθρώπους για να απολαμβάνουν εκείνοι, όχι ο Ίδιος. Να απολαμβάνουν τη θεία χάρη, που απλόχερα, δωρεάν και χωρίς καμιά δέσμευση τους παρέχει και τους κάνει μέτοχους της θεότητάς Του, θεούς κατά χάριν, θεία όντα, αγίους.

Τους έχει άλλωστε εξ αρχής δημιουργήσει κατ’ εικόνα και ομοίωσή Του, πράγμα που προφανώς το Ισλάμ δεν καταδέχεται να παραδεχτεί.

Στο Ισλάμ ο Θεός έχει το μεγαλείο της δύναμης και νοιάζεται κατά βάσιν για τον εαυτό του. Στο χριστιανισμό έχει το μεγαλείο της αγάπης και νοιάζεται αποκλειστικά και μόνο για το δημιούργημά Του, γι’ αυτό και γίνεται άνθρωπος και θυσιάζεται γι’ αυτό. Γι’ αυτό ο ισλαμικός Θεός ζητάει από τον άνθρωπο υποταγή (=Ισλάμ), ενώ ο χριστιανικός Θεός ζητάει από τον άνθρωπο αγάπη (και μάλιστα τον κρίνει για την αγάπη στο συνάνθρωπο, όχι στον Ίδιο το Θεό, κατά Ματθαίον 25, 31-46).

Αυτά έχουν άμεση σχέση με την αποκάλυψη του Χριστού, ότι ο Θεός είναι Τριαδικός. Ο Τριαδικός Θεός δεν είναι μόνο «πάνω από τους ανθρώπους», όπως ο ισλαμικός, αλλά και πάνω από αυτούς (Πατήρ) και δίπλα τους (Υιός, που είναι και άνθρωπος, αδελφός μας – εκπλήρωση της προφητείας στο Δευτερονόμιο, 18, 18-19, για τον προφήτη «από τους αδελφούς σας»), αλλά και μέσα τους (Άγιο Πνεύμα). Γι’ αυτό μπορεί να είναι ταπεινός, Θεός- αγάπη, Θεός που θυσιάζεται.

Όταν ρώτησα τον Άχμεντ «ο Θεός, κατά το Ισλάμ, αγαπάει περισσότερο τον εαυτό του ή τους ανθρώπους;», μου δήλωσε ότι αυτό είναι άγνωστο. Όχι, δεν είναι άγνωστο – αντίθετα, είναι προφανές: ο ισλαμικός Θεός αγαπάει ουσιαστικά μόνο τον εαυτό του και δημιούργησε τους ανθρώπους για να ευχαριστήσει τον εαυτό του. Τους αγαπά κι αυτούς, στο βαθμό που τον ικανοποιούν.

Στο χριστιανισμό επίσης είναι προφανές ότι ο Θεός αγαπάει περισσότερο τους ανθρώπους παρά τον εαυτό Του, γι’ αυτό και γίνεται άνθρωπος και θυσιάζεται για χάρη τους, ακόμη και για εκείνους που δεν θα Του το αναγνωρίσουν ποτέ (π.χ. οι μουσουλμάνοι αδελφοί μας).

Δε θα γράψω τις δικές μου εντυπώσεις από τη σύγκριση αυτή. Ας συλλογιστεί κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, ποια από τις δύο διδασκαλίες είναι πιο ταιριαστή στο Υπέρτατο Ον (η χριστιανική ή η ισλαμική), ποια είναι πιθανότερο να είναι αληθινή και, τελικά, ποια τον εκφράζει περισσότερο, ώστε να την ακολουθήσει ως ελεύθερος άνθρωπος.

***

Τα παραπάνω εξηγούν γιατί στο Ισλάμ είναι τόσο εύκολο και συχνό, ακόμη και σήμερα, να δολοφονείται εκείνος, που αλλάζει θρησκεία.

Εφόσον, κατά το Ισλάμ, σκοπός της ύπαρξης του ανθρώπου, δοσμένος από το Θεό, δεν είναι παρά να λατρεύει το Θεό, εκείνος που παύει να τον λατρεύει, και που φαίνεται αμετάπειστος σ’ αυτό (γι’ αυτό του δίνεται διορία τριών ημερών), ΔΕΝ έχει πια κανένα σκοπό στη ζωή. Είναι σίγουρο ότι δεν θα εκπληρώσει το σκοπό, «για τον οποίο τον έπλασε ο Θεός». Αφού ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο για χάρη του ανθρώπου, αλλά για χάρη του ίδιου του Θεού, ποιος ο λόγος να ζει ένας τέτοιος άνθρωπος; Κλαδέψτε τον λοιπόν, για να μην απολαμβάνει και δωρεάν τα δώρα του Θεού στον κόσμο (τροφή, φως, αέρα κ.τ.λ.).

Ο Άχμεντ τόνισε ότι «το Ισλάμ δεν ζητάει το θάνατο του άπιστου, όσες φορές αυτό συνέβη, συνέβη αντίθετα με τη διδασκαλία του Ισλάμ». Ακόμη κι έτσι, είναι εύκολο από μια τέτοια ιδέα για το Θεό να ξεφυτρώσει στον άνθρωπο η ιδέα της εξαφάνισης των αποστατών και των απίστων.

Είπε επίσης ο Άχμεντ: «Άλλωστε κατά καιρούς η Εκκλησία έχει κάνει χειρότερα». Ας το δούμε αυτό.

Η αρχαία Εκκλησία των πρώτων χιλίων χρόνων και στη συνέχειά της, η Ορθόδοξη, ΠΟΤΕ δεν θεσμοθέτησε το θάνατο των αμαρτωλών, απίστων, εξωμοτών κ.τ.λ. Χριστιανοί αυτοκράτορες το έκαναν, για πολιτικούς λόγους (θεωρούσαν τους αιρετικούς κίνημα διάσπασης του κράτους), και οι κάθε φορά άγιοι αντιδρούσαν σ’ αυτό! (Ισχύει το ίδιο για μουσουλμάνους σοφούς ή αγίους;). Υπενθυμίζω περιπτώσεις αντίδρασης, όπως του αγίου Μαρτίνου της Τουρ στην εκτέλεση του αιρετικού Πρισκιλιανού, του αγίου Θεοδώρου του Στουδίτη στο διωγμό κατά των Παυλικιανών (που ήταν και πολιτικό κίνημα) από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Ραγκαβέ και στο θέμα της πιθανής απέλασης των Βουλγάρων προσφύγων στον Κρούμο, «πράγμα που γι’ αυτούς θα σήμαινε βέβαιο θάνατο», του αγίου Νείλου της Σόρα στο διωγμό των αιρετικών Ιουδαϊζόντων στη Ρωσία (16^ος αι.) κ.ά. Και σε κοινά πολιτικά εγκλήματα οι άγιοι αντέδρασαν: ο άγιος Αμβρόσιος Μιλάνου αρνήθηκε δημόσια να μεταλάβει τον αυτοκράτορα Μ. Θεοδόσιο, ο άγιος Φίλιππος της Μόσχας έλεγξε μέσα στο ναό τον εγκληματικό τσάρο Ιβάν τον Τρομερό (το πλήρωσε με τη ζωή του), ο άγιος Νικόλαος του Πσκωφ έδωσε ένα πιάτο ωμό κρέας στον ίδιο τσάρο, επίσης δημόσια, για να στηλιτεύσει τα εγκλήματά του, κ.τ.λ.

Η «Εκκλησία» που θέσπισε το θάνατο των αμαρτωλών, και στην οποία προφανώς αναφέρθηκε ο Άχμεντ, είναι ο καθολικισμός. Αυτός όμως δεν είναι Εκκλησία (πολύ περισσότερο, δεν είναι «Η Εκκλησία»), αλλά μια ολέθρια αίρεση, που διαστρέβλωσε το χριστιανισμό σε ΟΛΑ τα σημεία.

Μάλιστα οι παπικοί («καθολικοί») επιτέθηκαν με σφοδρότητα και ενάντια σε μας, τους ορθόδοξους. Βλ. π.χ. α) Την 4^η σταυροφορία (1204), που κατέληξε στην άλωση της ΚΠολης και τη λατινοκρατία, η οποία σε κάποιες περιοχές, όπως η Κρήτη, κράτησε 4 αιώνες (μέχρι την κατάληψή της από τους Τούρκους). β) Το διωγμό και την εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων ορθόδοξων Σέρβων (ίσως περισσότερων από ένα εκατομμύριο) κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από την ταξιαρχία παπικών Κροατών «Ουστάσα», με σκοπό να τους μεταστρέψουν από την ορθοδοξία στον καθολικισμό. Μη μου λες λοιπόν, αδελφέ, ότι «η Εκκλησία» έχει κάνει «χειρότερα από το Ισλάμ», γιατί ο λαός μου (οι Έλληνες, μα και οι ορθόδοξοι όλων των εθνών) έχει πάθει τα ίδια και από την ψεύτικη «Εκκλησία» που εννοείς και από το Ισλάμ.

Ο καθολικισμός (όπως και το Ισλάμ) θεώρησε φυσικό να θεσπίσει το θάνατο του αμαρτωλού, γιατί (όπως και το Ισλάμ) δεν καταλαβαίνει την Τριαδικότητα του Θεού. Δίνει έμφαση πρώτιστα στο ότι ο Θεός είναι Ένας, και μετά εξετάζει πώς είναι και Τριαδικός. Αντίθετα, η αρχαία Εκκλησία και η ορθοδοξία δίνει έμφαση πρώτιστα στο ότι ο Θεός είναι Τρία Πρόσωπα και μετά εξετάζει την ενότητά Τους (που είναι ενότητα αγάπης). Γι’ αυτό είναι ανεκτική στον «απέναντι» (αφού εκείνος κι εγώ είμαστε πρόσωπα σε μεταξύ μας σχέση, όπως και ο Θεός μας είναι Πρόσωπα σε μεταξύ Τους σχέση), ενώ ο καθολικισμός δεν είναι ανεκτικός, αφού ο Θεός του είναι κατ’ ουσίαν μόνος, δεν βρίσκεται σε ισότιμη σχέση με άλλον, όπως και ο Θεός του Ισλάμ.

«Πριν ο Θεός δημιουργήσει τον κόσμο, κανένα δεν αγαπούσε» είπε ο Άχμεντ σε ερώτηση ακροατή. «Εμείς λέμε ότι ο Θεός έχει αγάπη, όχι όπως οι χριστιανοί ότι ο Θεός ΕΙΝΑΙ αγάπη».

***

Είναι όμως αλήθεια ότι το Ισλάμ δεν ζητάει το θάνατο του εξωμότη;

Από το διαδίκτυο αλιεύω αυτά:

Από τη συλλογή «αυθεντικών αχαντίθ» που συνέταξε ο Ιμάμ al Bukhari, Τόμος 9, Βιβλίο 83, Αριθμός 17:

Διηγήθηκε ο Αμπντουλλάχ: Ο αγγελιαφόρος του Αλλάχ είπε: «το αίμα ενός μουσουλμάνου που ομολογεί ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να λατρεύεται εκτός απ’ τον Αλλάχ κι ότι εγώ είμαι ο αγγελιαφόρος του, δεν μπορεί να χυθεί παρά μόνο σε τρεις περιπτώσεις: Στην Κιζάς (ίση τιμωρία-ανταπόδοση) για φόνο, σ’ ένα πρόσωπο παντρεμένο που διέπραξε παράνομη σεξουαλική συνουσία και σ’ αυτόν που μεταστρέφεται από το Ισλάμ (τον αποστάτη) και αφήνει τους μουσουλμάνους».

Bukhari Τόμος 9, Βιβλίο 84, Αριθμός 57:

Διηγήθηκε ο Ικρίμα: «φέρανε στον Αλή μερικούς άθεους κι αυτός τους έκαψε. Τα νέα γι’ αυτό το γεγονός έφτασαν στον Ιμπν Αμπάς, που είπε: «Αν ήμουν στη θέση του, δεν θα τους είχα κάψει, γιατί ο αγγελιαφόρος του Αλλάχ το απαγόρευσε, λέγοντας: «μην τιμωρείτε κανέναν με την τιμωρία του Αλλάχ (φωτιά)». Θα τους είχα σκοτώσει σύμφωνα με τη δήλωση του αγγελιαφόρου του Αλλάχ «όποιος αλλάξει την ισλαμική του θρησκεία, τότε σκοτώστε τον».

Bukhari Τόμος 9, Βιβλίο 84, Αριθμός 64:

Διηγήθηκε ο Αλή: «… Χωρίς αμφιβολία άκουσα τον αγγελιαφόρο του Αλλάχ να λέει: «στις έσχατες ημέρες θα εμφανιστούν κάποιοι νεαροί ανόητοι, που θα λένε τα καλύτερα λόγια, αλλά που η πίστη τους δεν θα πηγαίνει πέρα από το λαρύγγι τους (δηλαδή θ’ αφήσουν την πίστη) και θα βγουν από τη θρησκεία τους όπως ένα βέλος βγαίνει από το παιχνίδι. Έτσι, όπου τους βρείτε, σκοτώστε τους, γιατί όποιος τους σκοτώσει θα έχει ανταμοιβή την ημέρα της ανάστασης».

***

Μια τέτοια θρησκεία, που τονίζει το «μεγαλείο της δύναμης» και ζητάει υποταγή των ανθρώπων στον παντοδύναμο Θεό και στον προφήτη του (βλ. π.χ. Κοράνι, σούρα 8, 1: «και υπακούτε στον Αλλάχ και στον απόστολό του, αν είστε πιστοί»· στ. 13: «όποιος αγωνίζεται (ενάντια) στον Αλλάχ και στον απόστολό του, ο Αλλάχ είναι αυστηρός στην τιμωρία»), εύκολα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολιτικούς σκοπούς. Και φυσικά αυτό έγινε. Είναι τυχαίο που το Ισλάμ είναι εγγενώς δομημένο έτσι, ώστε να προσφέρεται για πολιτική εκμετάλλευση; Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με τον καθολικισμό. Όχι όμως με την ορθοδοξία, στην οποία δεν έχουμε ταύτιση κράτους και Εκκλησίας («άλλοι οι όροι της βασιλείας, άλλοι οι όροι της ιεροσύνης», άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, 4^ος-5^ος αι. μ.Χ.).

Άραγε, ούτε κι αυτό μπορεί να προβληματίσει ένα σκεπτόμενο μουσουλμάνο (ιδιαίτερα αν είναι πρώην ορθόδοξος χριστιανός) για την «αλήθεια» και την εγκυρότητα της θρησκείας του;

3. Ο Χριστός και η θανάτωση των αμαρτωλών

Ο Άχμεντ είπε κάποια στιγμή ότι, ενώ το Ισλάμ δε ζητάει το θάνατο του άπιστου, ο Χριστός τον ζητάει! Και τούτο, διότι στο Ματθ. 15, 1-9, λέει στους Φαρισαίους ότι είναι υποκριτές, αφού, ενώ υποτίθεται ότι τηρούν ολόκληρο το μωσαϊκό νόμο, παραβαίνουν την εντολή που λέει ότι παιδί που κακολογεί τους γονείς του πρέπει να εκτελείται (και δεν παραδίδουν για εκτέλεση αυτά τα παιδιά). Αυτό, κατά τον Άχμεντ, σημαίνει ότι ο Χριστός ζήτησε να εκτελούνται τα παιδιά που κακολογούν τους γονείς τους. Άλλωστε, πρόσθεσε, ο Χριστός είπε ότι όλα στο μωσαϊκό νόμο πρέπει να εφαρμόζονται (βλ. Ματθ. 5, 17-19).

Εκεί ο Χριστός λέει, μεταξύ άλλων: «μέχρι να φύγουν (να παρέλθουν) ο ουρανός και η γη δε θα φύγει (δε θα παρέλθει) ένα γιώτα ή μία κεραία από το νόμο, μέχρι να γίνουν όλα» (στίχ. 18). Αυτό είναι το ερμηνευτικό κλειδί για την κατανόηση του κύρους που φαίνεται να αποδίδει ο Χριστός στο μωσαϊκό νόμο: ο νόμος έχει ισχύ «μέχρι να γίνουν όλα». Αν δε γίνουν όλα, ακόμη κι αν γκρεμιστούν ουρανός και γη δε θα καταργηθεί τίποτε από το νόμο. Και φυσικά, «μέχρι να γίνουν όλα», «όποιος λύσει μία ελάχιστη εντολή, και διδάξει έτσι τους ανθρώπους, θα ονομαστεί ελάχιστος στη βασιλεία των ουρανών, ενώ όποιος τηρήσει και διδάξει, θα ονομαστεί μέγας» (στ. 19).

Από τη στιγμή όμως που «θα γίνουν όλα», παύει η ισχύς του μωσαϊκού νόμου.

Η στιγμή που «έγιναν όλα» είναι η στιγμή της ανάστασης του Χριστού και, στη συνέχεια, της Πεντηκοστής, με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος. Με αυτό εκπληρώνονται οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Γι’ αυτό το λόγο και οι χριστιανοί δεν δεσμευόμαστε καθόλου από το μωσαϊκό νόμο, αλλά μόνο από το «νόμο της χάριτος», δηλαδή τις εντολές που έδωσε προσωπικά ο Χριστός.

Το ότι ο νόμος, κατά το Χριστό, έχει ισχύ μόνο μέχρι την εποχή Του, μέχρι που Αυτός «πληρώνει» (ολοκληρώνει) το νόμο, φαίνεται από το ότι στον αμέσως επόμενο στίχο 20, ο Ίδιος ο Χριστός αντικαθιστά εντολές του μωσαϊκού νόμου με δικές Του! Και μάλιστα με το σχήμα: «Ακούσατε ότι ειπώθηκε στους αρχαίους… Εγώ όμως σας λέω» (όχι «τώρα ο Θεός σας λέει», όπως θα έλεγε κάθε προφήτης, αλλά «εγώ σας λέω»: μία από τις στιγμές όπου αποκαλύπτει τη θεϊκή του ιδιότητα).

Ας επανέλθουμε όμως στον ισχυρισμό του Άχμεντ για τη δήλωση του Χριστού στο Ματθ. 15, 1-9. Δηλαδή, κατ’ αυτόν, ο Χριστός ζητούσε το θάνατο των αμαρτωλών και εμείς οι χριστιανοί, με το να μη σκοτώνουμε, παραβαίνουμε τις εντολές του Χριστού! Αυτό φυσικά, ό,τι και να λέει ο Άχμεντ, δικαιολογεί τους μουσουλμάνους να σκοτώνουν, αφού δήθεν «και ο Χριστός το είπε»!…

Εδώ ο αδελφός μου ρητορεύει απλώς, νομίζοντας ότι θα μας αποστομώσει. Είναι φανερό ότι ο Χριστός δεν είχε φονικές τάσεις. Τους αμαρτωλούς τους συγχώρησε (π.χ. Λουκ. 7, 36-50, και 19, 1-10), τους ειδωλολάτρες τους θεράπευσε (Ματθ. 8, 5-13, και 15, 21-28), τους αιρετικούς και προδότες τους πλησίασε (Λουκ. 10, 25-37, Ιω. 4, 39-42) κ.τ.λ. Αυτό που είπε στους Φαρισαίους, το είπε όχι για να τους προτρέψει να εκτελούν τα παιδιά, αλλά για να καταγγείλει την υποκρισία τους.

Ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη ο Θεός δεν τιμωρεί με θάνατο τους αμαρτωλούς γενικώς. Για την ακρίβεια, κατά κανόνα δεν τους τιμωρεί καθόλου. Αν τους τιμωρούσε, τότε θα έπρεπε να τιμωρεί συνεχώς τα εκατομμύρια ανθρώπους όλων των λαών της γης, που λάτρευαν δαίμονες, έκαναν ανθρωποθυσίες και οργιαστικές λατρείες, πετούσαν τα ανεπιθύμητα βρέφη, κούρσευαν πόλεις και χωριά, αφάνιζαν ολόκληρους πληθυσμούς κ.τ.λ. Δεν το έκανε. Τους άφησε να ζουν μέσα στην αλαζονεία τους, χωρίς να τους τιμωρεί, εκτός από ειδικές και εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως του κατακλυσμού του Νώε, του πύργου της Βαβέλ (που δεν τους σκότωσε, απλά τους άλλαξε τις γλώσσες) και των Σοδόμων και Γομόρρων (που θα τους άφηνε όλους να ζήσουν, ακόμη και χωρίς να μετανοήσουν, αν βρίσκονταν έστω και δέκα δίκαιοι σε όλη την πόλη).

Με θάνατο, κατ’ ουσίαν, τιμώρησε μόνο σκληρούς ειδωλολατρικούς λαούς που επιτέθηκαν στον Ισραήλ, το δικό Του λαό.

Στον παλαιό Ισραήλ δόθηκε νόμος που προέβλεπε τη θανατική ποινή, για να διατηρηθεί ο λαός καθαρός από τη σκληρή δαιμονολατρία των ειδωλολατρικών εθνών που τον περιστοίχιζαν. Έπρεπε να διατηρηθεί έτσι, για να υπάρχει ένας λαός πιστών στον αληθινό Θεό, και μέσα στο λαό αυτό να γίνει η ενανθρώπιση του Θεού. Αυτό έγινε μόνο με την προοπτική της σάρκωσης του Χριστού, ο Οποίος έσωσε τους προ Χριστού νεκρούς με την κάθοδό Του στον άδη (βλ. Α΄ επιστολή Πέτρου, 3, 18-20). Αλλιώς δεν είχε κανένα νόημα ούτε καν η ύπαρξη «περιούσιου λαού» – όλοι οι λαοί ανήκουν εξίσου στο Θεό.

Το Ισλάμ, που αποτελεί μια πλήρη παλινδρόμηση στον ιουδαϊσμό, με απόρριψη του έργου και της θείας φύσης του Χριστού, υιοθέτησε αυτές τις αρχαίες πρακτικές (θρησκευτικό νόμο με ποινές θανάτου), ξεχνώντας ή αγνοώντας ή αδιαφορώντας για το ότι στο χριστιανισμό ΔΕΝ ισχύουν. Ο Νομοθέτης του μωσαϊκού νόμου Θεός έδωσε σε μας ένα νέο νόμο, το νόμο της χάριτος, το νόμο της αγάπης, που δεν περιλαμβάνει σκοτωμούς.

Δεν είναι τυχαίο που ο Άχμεντ, ένας μουσουλμάνος, ερμήνευσε ως προτροπή σε φόνο τη φράση του Χριστού για τα παιδιά που κακολογούν τους γονείς τους, ενώ οι χριστιανοί ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσε να σημαίνει κάτι τέτοιο. Η διαφορετική αυτή προσέγγιση κάτι φανερώνει για το πνεύμα των δύο θρησκειών.

4. Ποιον αγαπάει περισσότερο ο Θεός;

Ο Άχμεντ με ρώτησε αν ο Θεός Πατέρας αγαπάει περισσότερο τον Υιό ή τους ανθρώπους. Είναι φανερό που ήθελε να καταλήξει. Του απάντησα ότι η αγάπη του Θεού είναι μυστήριο αλλά, όσο μπορώ να μιλήσω γι’ αυτήν, θα έλεγα ότι δε μπορεί να υπάρξει σύγκριση. Ο Πατέρας αγαπάει άπειρα τον Υιό (και το Άγιο Πνεύμα) και άπειρα και τους ανθρώπους. Δύο άπειρα μεγέθη δεν είναι συγκρίσιμα μεταξύ τους. Προσθέτω τώρα –μου διέφυγε τότε– ότι δύο άπειρα μεγέθη είναι μάλλον ίσα: είναι και τα δύο (όχι απλώς πολύ μεγάλα, αλλά) άπειρα.

Ωστόσο ο Τριαδικός Θεός, συνολικά, είναι φανερό ότι αγαπάει περισσότερο τους ανθρώπους παρά τον εαυτό Του, όπως είπαμε και πιο πάνω. Και πρέπει να πούμε (είπα στον Άχμεντ) ότι η θυσία του Υιού (που έγινε οικειοθελώς από πλευράς Του και όχι εξαναγκαστικά) δεν φανερώνει έλλειψη αγάπης από τον Πατέρα, γιατί ο Πατέρας συμπάσχει κατά την οδύνη του Υιού, αφού Τον αγαπά. Αυτό είναι αγάπη: το να συγχαίρεις και να συμπάσχεις.

Τότε ο αδελφός με ρώτησε πως μπορεί να λέμε ότι ο Θεός πάσχει. Αυτό δεν αντίκειται στην τελειότητα του Θεού; Το να πάσχεις σημαίνει ατέλεια.

Η ιδέα αυτή φυσικά είναι γνωστή πλατωνική και ίσως ο Μωάμεθ την άντλησε από πλατωνίζοντες μυστικιστικούς κύκλους της εποχής του. Ενισχύει τη διαπίστωση, ότι ο ισλαμικός Θεός είναι ανίκανος να αγαπήσει πραγματικά – το θεωρεί «ατέλεια». Δεν θεωρεί όμως ατέλεια να οργίζεται κατά των αμαρτωλών και να τους τιμωρεί στην κόλαση ή να οδηγεί τα στρατεύματα των «πιστών του» σε νικηφόρες μάχες. Αυτά είναι για μας ατέλειες ανάξιες του Θεού. Το να πάσχει από αγάπη για τον πλάσμα Του δεν το θεωρούμε ανάξιο, αλλά αντάξιο του Θεού. Και φυσικά χαίρομαι που έχω ένα τέτοιο Θεό. Ας ακολουθήσει κάθε άνθρωπος την ιδέα περί Θεού, που επιλέγει η καρδιά του.

Εξυπακούεται ότι ο χριστιανικός Θεός «δεν ελέγχει τα πάντα», όπως επισημαίνει ο Άχμεντ ότι τον πληροφόρησα. Αν τα έλεγχε, δε θα υπήρχε πόνος, αδικία και θάνατος στον πλανήτη, όμως ούτε και ίχνος ελευθερίας στον άνθρωπο. Ο Θεός θα μπορούσε εύκολα να ελέγξει τα πάντα, ως παντοδύναμος, αλλά ο Ίδιος παραιτείται από την παντοδυναμία Του, για να παραχωρήσει έδαφος στην ελευθερία του ανθρώπου, του δημιουργήματός Του (διδάσκοντας και τον άνθρωπο να παραιτείται λόγω αγάπης από αυτά που του επιτρέπει η δύναμή του και να μην τη στρέφει κατά του άλλου, ακόμη κι όταν το μπορεί). Έτσι, απαντάει στο πρόβλημα της κακίας, του πόνου, του θανάτου κ.τ.λ., όχι δυναμικά (τσακίζοντας τους κακούς) αλλά με μια πρόσκληση: καλεί τον καθένα να μην πολεμήσει, αλλά να γίνει θύμα (όπως κι Εκείνος έγινε θύμα στο σταυρό) και μέσα από την οδύνη να καλλιεργήσει την αγάπη και την πίστη. Έτσι αυτή η οδύνη γίνεται μαρτύριο γι’ αυτόν και τον οδηγεί στην αγιότητα.

[Στην ομιλία αναφερθήκαμε στους αγίους πρίγκηπες της Ρωσία Μπόρι και Γκλεμπ, που αρνήθηκαν να πολεμήσουν τον αδελφό τους και προτίμησαν να πεθάνουν (1015 μ.Χ.). Να προσθέσουμε εδώ ότι ο άγιος Βονιφάτιος της Γερμανίας, το 754 μ.Χ., όταν δέχτηκε επίθεση βαρβάρων στα δάση πέραν του Ρήνου, αρνήθηκε να αμυνθεί και σκέπασε απλά τον εαυτό του με το χειρόγραφο του ευαγγελίου. Τέτοιες περιπτώσεις αρχαίων χριστιανών και ορθόδοξων αγίων υπάρχουν πολλές].

Βέβαια η επαναστατική αυτή αντίληψη περί Θεού είναι σκανδαλώδης, τόσο για τους αρχαίους Ρωμαίους, όσο και για τους βεδουίνους του 7^ου αιώνα, τους Τούρκους που τους ακολούθησαν και γενικά όλους τους πολεμικούς λαούς. Γι’ αυτό οι βεδουίνοι, οι Τούρκοι κ.λπ. καταλάβαιναν περισσότερο τον ισλαμικό Θεό, που τους οδηγεί σε νικηφόρες μάχες, παρά το χριστιανικό, που νικάει με το να ηττηθεί. Έτσι, τσίμπησαν το δόλωμα και υποτάχτηκαν στον «παντοδύναμο Αλλάχ».

Ο Θεός οδηγεί ενίοτε σε νικηφόρες μάχες τους χριστιανούς, όταν απειλείται η ελευθερία τους ή όταν παλεύουν για να την ανακτήσουν. Όμως αυτό είναι η κατώτερη μορφή αγώνα στο χριστιανισμό και γίνεται απλά ανεκτός, λόγω της ανθρώπινης αδυναμίας, όχι αποδεκτός. Η ανώτερη μορφή αγώνα είναι το μαρτύριο: να μην πολεμήσεις και να μη χύσεις εχθρικό αίμα, αλλά να προτιμήσεις να σε σκοτώσουν, ξέροντας ότι δεν υπάρχει θάνατος, αφού ο Χριστός σε περιμένει στην άλλη πλευρά. Η συμμετοχή στη μάχη καταξιώνεται, όχι για να εξοντώσεις τον εχθρό, ούτε για να δοξαστείς, ούτε φυσικά και για να «δοξαστεί ο Θεός», αλλά μόνο για να θυσιάσεις τη ζωή σου από αγάπη προς τους άμαχους.

Μέσα στην ιστορία, οι ορθόδοξοι λαοί, αιώνες σκλαβωμένοι σε ποικίλους εχθρούς, με κυριότερους τους μουσουλμάνους, συχνά αυτά τα ξεχάσαμε και, σα να ήμασταν αρχαίοι Έλληνες, σφάξαμε με χαρά τους εχθρούς μας, τραγουδήσαμε τις σφαγές τους και εξυμνήσαμε ως ήρωες τους μεγάλους πολεμιστές. Αυτό το έκανε ο λαός, μέσα στην αμαρτωλότητά του (αγαπημένος και αμαρτωλός, όπως όλοι μας), όχι οι άγιοι. Και δεν είναι τυχαίο, ότι τους χριστιανούς που σκοτώνονται στον πόλεμο, ακόμη κι αν είναι αμυντικός ή απελευθερωτικός, δεν τους θεωρούμε μάρτυρες και δεν τους τιμάμε ως αγίους, αλλά τους κάνουμε μνημόσυνα και προσευχόμαστε ΥΠΕΡ της σωτηρίας τους, διότι (αφού πέθαναν σκοτώνοντας ανθρώπους) η σωτηρία τους δεν είναι σίγουρη. Ως μάρτυρες τιμάμε μόνο εκείνους, που σκοτώθηκαν για τη χριστιανική τους πίστη, χωρίς να πολεμήσουν και χωρίς να αφαιρέσουν τη ζωή των εχθρών τους.

5. Ο παράδεισος, η «αλληγορία» και το δόλωμα

Όταν ρώτησα τον Άχμεντ για τα Ουρί του παραδείσου, απάντησε ότι δε θα έπρεπε να μας σκανδαλίζει το να κάνουμε σεξ στον παράδεισο, αφού: α) οι βασιλείς Δαβίδ και Σολομώντας είχαν εκατοντάδες γυναίκες, ενώ β) ο ίδιος ο Χριστός είπε την παραβολή των δέκα παρθένων (που περιμένουν το «νυμφίο» = το γαμπρό), δηλαδή, κατά τον Άχμεντ, μια «πολυγαμική παραβολή» (Ματθ. 25, 1-13).

Για το β έχω να πω ότι κάνει λάθος. Οι δέκα παρθένες της παραβολής ήταν μέλη της συνοδείας της νύφης, που είχαν βγει να «προϋπαντήσουν» το νυμφίο για να τον συνοδεύσουν στο σπίτι, όπου θα γινόταν ο γάμος. Δεν ήταν νύφες – εξάλλου, από πότε οι νύφες βγαίνουν μόνες τους να περιμένουν το γαμπρό και δεν τις παραδίδει ο κηδεμόνας τους;

Οι πέντε από τις παρθένες δεν είχαν μαζί τους απόθεμα λαδιού κι έτσι μέσα στη νύχτα έσβησαν «οι λαμπάδες τους». Μέχρι να πάνε να αγοράσουν, ήρθε ο νυμφίος (ο Χριστός – που θα μας καλέσει στον παράδεισο κατά το θάνατό μας, δηλ. στο «γάμο»), δεν τις είδε, μπήκε μέσα και έκλεισε η πόρτα. Μετά ήρθαν, χτυπούσαν, αλλά ήταν πια αργά. Το νόημα της παραβολής είναι, ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την ώρα του θανάτου, επειδή δεν ξέρουμε πότε θα έρθει.

Η παραβολή αυτή είναι ακόμη μια απόδειξη ότι, για το χριστιανισμό, η κόλαση δεν είναι τιμωρία, αλλά αυτοαποκλεισμός (έστω και για λόγους ανοησίας), που μας αφήνει έξω από τον παράδεισο. Σε καμία περίπτωση δεν είναι «πολυγαμική παραβολή».

Όσο για το α, έχω να παρατηρήσω ότι, όταν η Βίβλος λέει ότι οι άγιοι αυτοί βασιλείς αμάρτησαν, οι μουσουλμάνοι ερμηνευτές την κατηγορούν ότι τους συκοφαντεί. Όταν όμως λέει ότι είχαν εκατοντάδες γυναίκες, την πιστεύουν!… Πώς γίνεται αυτό;

Η πολυγαμία των λαών γενικώς, ακόμη και των αρχαίων Εβραίων βασιλιάδων, είναι κατάσταση πτωτική. Παρατηρείται στον κόσμο μετά (και εξαιτίας) του προπατορικού αμαρτήματος. Και δεν οφείλεται «στο πλήθος των γυναικών έναντι λίγων ανδρών», όπως ισχυρίζεται ο Άχμεντ στο μπλογκ του και άλλοι αδελφοί, αλλά καθαρά και μόνο στην κοινωνική κυριαρχία των ανδρών έναντι των γυναικών. Αλλιώς, δείξτε μας παραδείγματα γυναικών που πήραν πολλούς άνδρες ταυτόχρονα (πολυανδρία) σε κοινωνίες ανδρικής πολυγαμίας (πολυγυνίας), π.χ. στο Ισλάμ.

Στην κατάσταση που προκύπτει από τη θεία χάρη (εν Χριστώ, όπου θεραπεύονται οι συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος), ο γάμος γίνεται ανάμεσα σε έναν άνδρα και μία γυναίκα. Ο Θεός το καθόρισε και το ευλόγησε αυτό, δημιουργώντας εξ αρχής έναν άνδρα και μία γυναίκα, όχι πολλές γυναίκες για έναν άνδρα.

Στο χριστιανισμό ο γάμος είναι η τέλεια ένωση του ενός άνδρα και της μίας γυναίκας, που γίνονται ένας άνθρωπος, διά της χάριτος του αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό ο γάμος για μας είναι «μυστήριον μέγα» (Παύλος). Η ένωση αυτή είναι επίγειο αντίτυπο της ενότητας της Αγίας Τριάδας και αποσκοπεί στην καλλιέργεια της ταπεινής αγάπης για την επίτευξη της αγιότητας. Η ηδονή, αλλά ακόμη και η τεκνογονία, είναι δευτερεύοντα (θετικά βεβαίως και ευλογημένα) αποτελέσματα. Για να γίνει πιο κατανοητό, λέω ότι αποτυχημένος γάμος δεν είναι εκείνος, όπου ο/η σύζυγος λόγω ανικανότητας ή ατυχήματος δεν μπορεί να παράσχει ηδονή στον/στην σύζυγο, ούτε και ο γάμος όπου το ζεύγος δεν μπορεί να κάνει παιδιά (αυτό θα ίσχυε αν η ηδονή και τα παιδιά ήταν Ο ΣΚΟΠΟΣ του γάμου). Αποτυχημένος γάμος είναι εκείνος, όπου οι σύζυγοι παραμένουν εγωιστές και αποτυγχάνουν να ενωθούν στον ισόβιο σύνδεσμος της αγάπης, που θα τους φέρει κοντά στο Θεό.

Είναι φανερό ότι σήμερα (εποχή ραγδαίας αποστασίας από το χριστιανισμό), ίσως η πλειοψηφία των γάμων ανήκει στους αποτυχημένους γάμους, αν και μόνο ο Θεός μπορεί να το κρίνει με βεβαιότητα αυτό. Ωστόσο είναι επίσης, νομίζω, φανερό, γιατί στο χριστιανισμό είναι αδιανόητη η πολυγαμία, ακόμη κι αν υπάρχει «έλλειψη» προσώπων του ενός φύλου.

Στη συνέχεια όμως ο Άχμεντ μού είπε το εξής απίστευτο, που ακυρώνει ολόκληρο το Κοράνι: Μην ξεχνάς, μου λέει, σε ποιους απευθύνθηκε ο Μωάμεθ. Έτσι έπρεπε να μιλήσει στους βεδουίνους του 7^ου αιώνα. Δηλαδή, του λέω, μπορεί να είναι αλληγορία αυτά; Μου απαντά: ναι, έχουμε πολλές αλληγορικές διδασκαλίες του Προφήτη.

Αυτές οι περιγραφές του παραδείσου όμως δεν είναι λόγια «του Προφήτη» αλλά του Κορανίου. Επομένως, το Κοράνι είναι κατασκευασμένο από τον Μωάμεθ, όπως έπρεπε, για να μπορεί να το απευθύνει στο συγκεκριμένο ιστορικό χώρο και χρόνο! Σημειωτέον ότι ο Άχμεντ το είπε αυτό, όταν το θέμα ήταν οι περιγραφές του παραδείσου, όχι γενικά ο τρόπος εκφοράς του ισλαμικού κηρύγματος. Μου επιτρέπει λοιπόν να υποθέσω με βεβαιότητα, ότι αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το θέμα.

Αν τώρα ο Άχμεντ «μου τα γυρίσει» και πει, ότι έσφαλε στις εκφράσεις του (πράγμα επιτρεπτό σε μια ελεύθερη συζήτηση) και ότι εννοούσε «διδασκαλίες του Κορανίου», όχι του Μωάμεθ, πάλι αποκαλύπτεται ότι το Κοράνι δεν είναι «ο αιώνιος και αναλλοίωτος λόγος του Θεού», αλλά υπόκειται στις συγκεκριμένες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, υπό τις οποίες γράφτηκε. Λέει αυτά που λέει, όπως τα λέει, επειδή μιλάει στο συγκεκριμένο ιστορικό χώρο και χρόνο.

Το ότι το Κοράνι δεν είναι (δεν μπορεί να είναι) αιώνιο και αναλλοίωτο φαίνεται και από το ότι κάνει τόσες αναφορές στα περιστατικά της εποχής του, όπως στην ίδια την παράδοσή του στο Μωάμεθ, στην αντιμετώπισή του από τους άλλους κ.τ.λ., ακόμη και από το ότι αφηγείται ιστορίες της Βίβλου, έστω και παραλλαγμένες. Αυτά δε μπορεί να αποτελούν τον «αιώνιο λόγο του Θεού», ο οποίος, αφού είναι «αιώνιος», υπάρχει ακριβώς ίδιος από πριν τη δημιουργία του σύμπαντος. Ασφαλώς οι μουσουλμάνοι αδελφοί μας δεν το βλέπουν αυτό, για την ακρίβεια κλείνουν τα μάτια, ώστε να μην το δουν, και εφευρίσκουν κάποιες απαντήσεις για να παρακάμψουν το ζήτημα. Απαντήσεις μπορεί να εφεύρει ο καθένας για οποιοδήποτε θέμα θέλει, ιδίως αν είναι θεωρητικό ή αφορά αρχαία γεγονότα. Εντάξει. Ας προβληματιστεί ο καθένας κατά την κρίση του.

Ας επισημάνουμε εδώ και ότι η ισλαμική εσχατολογία αλλάζει τελείως, αν οι περιγραφές του παραδείσου δεν είναι κυριολεκτικές αλλά αλληγορικές. Θα ήθελα να γνωρίζω, αν υπάρχουν αρχαίοι ή μεσαιωνικοί μουσουλμάνοι διδάσκαλοι, που να τις ερμήνευσαν έτσι, ή αν αυτό είναι επινόηση της εποχής μας, για να αντιμετωπίσουν τα προφανή ερμηνευτικά προβλήματα.

Ας κλείσω αυτό το θέμα αναφέροντας κάτι βασικό. Η πείρα των χριστιανών όλων των εποχών, ιδιαίτερα των αγίων, μας βοηθάει να ελέγξουμε την εγκυρότητα των συγκεκριμένων περιγραφών του παραδείσου.

Έρχεται ένα πνεύμα και λέει στους ανθρώπους: «Είμαστε ο Θεός. Είμαστε ένας και όχι πολλοί, αλλά μιλάμε στον πληθυντικό, για να δείξουμε το μεγαλείο της δύναμής μας [πρβ. Λουκ. 8, 30]. Υποταχτείτε σε μας και λατρέψτε μας. Αν δεν το κάνετε, θα σας τιμωρήσουμε στην κόλαση. Αν το κάνετε, θα απολαύστε ποταμούς από γάλα και κρασί, όμορφες μαυρομάτες για «νόμιμο σεξ» (με νόμους που καθορίζουμε εμείς) και «έφηβους αιώνια δροσερούς» (!!) που θα σας υπηρετούν» (Κοράνι, βλ. σούρα 47, 15, σούρα 56, 15-38).

Ηδονές λοιπόν, γήινες ηδονές. Τι τους θέλει τους όμορφους έφηβους ο αγαθός μουσουλμάνος στον παράδεισο; Μόνο για λόγους καλαισθησίας; Δεν το σχολιάζω. Το πνεύμα αυτό δελεάζει τους ανθρώπους με τέτοιο δόλωμα. Είναι ακριβώς το ίδιο δόλωμα που χρησιμοποιεί από αρχαιοτάτων χρόνων ο εχθρός (διάβολος), για να μας πείσει να κάνουμε το θέλημά του, δηλαδή να διαπράξουμε την αμαρτία: η ηδονή. Ο διάβολος είναι ο τέλειος χειριστής του δολώματος της ηδονής. Αντίθετα, ο Θεός δεν δελεάζει τους ανθρώπους με γήινες ηδονές – αντίθετα, τους προετοιμάζει για διωγμούς, πόνο, θυσίες, υποσχόμενος αμοιβές του τύπου «θα βρίσκεστε μέσα μου», «στη βασιλεία μου», «στη χαρά μου».

Αφήνω τώρα κάθε σκεπτόμενο αναγνώστη να συμπεράνει μόνος του, ποιος κρύβεται πίσω από το πνεύμα αυτό: ο Θεός ή ο εχθρός;

6. Επίγνωση ή τυφλή υπακοή;

Ο χριστιανισμός είναι πραγματική λογική θρησκεία και όχι το Ισλάμ. Στη θρησκευτική μας ζωή, εμείς ξέρουμε γιατί καλούμαστε να κάνουμε ό,τι κάνουμε. Παραθέτω σχετικό απόσπασμα της ομιλίας μου: «Για να μπορέσω λοιπόν να αγαπήσω το Θεό και το συνάνθρωπο (όποιος κι αν είναι), πρέπει η νοερή καρδιά μου να είναι καθαρή από αυτά που με εμποδίζουν να αγαπήσω. Δηλαδή από τα «πάθη», αυτά που μου προκαλούν ψυχική εξάρτηση: τον εγωισμό, τη φιλοχρηματία, τη φιληδονία κ.τ.λ. Όλη η ζωή και η ασκητική προσπάθεια του χριστιανού (το ότι νηστεύει, προσεύχεται, πηγαίνει στην εκκλησία, εξομολογείται, μεταλαβαίνει Σώμα και Αίμα Χριστού κ.τ.λ.) αποσκοπεί σ’ αυτό: όχι να πείσει το Θεό, ότι Τον πιστεύει και Τον υπακούει, για να «εξασφαλίσει» τον παράδεισο ως ανταμοιβή, αλλά να προσελκύσει μέσα του τη θεία χάρη (την αγαθή ενέργεια του Θεού), που θα τον βοηθήσει να διευρύνει τη νοερή καρδιά του και να περιλάβει σ’ αυτήν, όσο το δυνατόν περισσότερους – χωρίς τη βοήθεια του Θεού είναι ακατόρθωτο αυτό το έργο, γιατί, εκτός από τα πάθη που έχω μέσα μου και τους ανθρώπους που θα με πληγώνουν, καραδοκεί και ο εχθρός (δηλ. ο διάβολος)».

Επειδή ζούμε σε εποχή παρακμής (το Ισλάμ –κατά τους σύγχρονους δυτικούς μουσουλμάνους– προφανώς ζει σε τέτοια κατάσταση από αιώνες, γι’ αυτό κατέληξε στην Τουρκοκρατία και σε μαζικές βαρβαρότητες), πιθανόν ως ορθόδοξοι να μην ακούσατε ποτέ τέτοια πράγματα. Όμως υπάρχουν στη θεολογία της Εκκλησίας και προορίζονται για τη γνώση και επίγνωση του χριστιανού.

Όταν όμως ρώτησα τον Άχμεντ γιατί έχουν σημασία για τη σωτηρία η περιτομή, οι πέντε στύλοι του Ισλάμ και τα άλλα στοιχεία της μουσουλμανικής θρησκευτικότητας, με αιφνιδίασε απαντώντας: «Είναι έτσι γιατί ο Θεός το θέλησε. Το Κοράνι λέει «ακούτε και υπακούτε, όχι να ακούτε και να παρακούτε» κι εμείς κλείνουμε τα μάτια και εμπιστευόμαστε το Θεό».

Η απάντηση αυτή δεν συνάδει με την επιμονή του ότι πρέπει «να ερευνούμε τη θρησκεία ορθολογικά» και με την ψευδαίσθησή του, ότι ο ίδιος είναι ορθολογιστής.

Ο ίδιος ο Άχμεντ και αργότερα κάποιος από το ακροατήριο προσπάθησαν να υποστηρίξουν την περιτομή, λέγοντας ότι «ιατρικά έχει αποδειχθεί ότι είναι ό,τι πιο υγιεινό μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, γιατί τον προστατεύει μέχρι και από καρκίνο» κ.τ.λ. Αυτό όμως δεν είναι κάτι που σχετίζεται με τη σωτηρία του ανθρώπου. Και η θρησκευτική ζωή του μουσουλμάνου δεν περιλαμβάνει μόνο την περιτομή.

Η «τυφλή υπακοή στο Θεό» είναι αξιέπαινη, αλλά ενέχει τον κίνδυνο παραπλάνησης. Όταν δε γνωρίζεις, γιατί «ο Θεός σου ζητάει» αυτό που σου ζητάει, κινδυνεύεις από δήθεν πνευματικούς αρχηγούς, που με πρόφαση το θέλημα του Θεού, μπορούν να στρέψουν το λαό προς το δικό τους θέλημα.

Σχετικό με τα παραπάνω είναι και αυτό: κάποια χριστιανή ακροάτρια ρώτησε τον Άχμεντ αν το Ισλάμ διδάσκει την ταπείνωση. Απάντησε ότι αυτό είναι φανερό ακόμη και από τον τρόπο που προσεύχονται οι μουσουλμάνοι. Δεν παρενέβην τότε, για να μην παραβώ τους κανόνες της συζήτησης (άμεσος διάλογος ομιλητή-ακροατή), τώρα όμως προσθέτω το εξής: το Ισλάμ διδάσκει καταφανώς την ταπείνωση του ανθρώπου μπροστά στο Θεό, όμως ο χριστιανισμός διδάσκει την ταπείνωση μπροστά στο συνάνθρωπο. Ο Χριστός δεν ζητάει από τον άνθρωπο υποταγή, αλλά αγάπη. Ως χριστιανός, δεν καλούμαι να υποταχθώ στο Χριστό, αλλά να συνταχθώ με Αυτόν, και αυτή την υπόσχεση δίνουμε κατά το βάπτισμα.

Το προσκυνηματικό γονάτισμα κατά την προσευχή το έχουμε και στο χριστιανισμό (προαιρετικό, όχι υποχρεωτικό), αν και σε διαφορετικό «ύφος» από το ισλαμικό. Ο ιερέας γονατίζει κατά την τέλεση της θείας Μετάληψης, όλοι γονατίζουμε ενώπιον του Σώματος του Χριστού κατά την προηγιασμένη θεία λειτουργία (τη Μεγάλη Σαρακοστή, δηλ. την περίοδο νηστείας που μας οδηγεί στο Πάσχα), γονατίζουμε την ημέρα της Πεντηκοστής κ.τ.λ., καθώς και όποιος θέλει γονατίζει κατά την προσωπική του προσευχή ή και κάνει «μετάνοιες» (γονατίζει και ξανασηκώνεται). Σημαντικό: δεν γονατίζουμε στην προσευχή μας κάθε Κυριακή και από την ημέρα του Πάσχα μέχρι την Πεντηκοστή, για να θυμόμαστε ότι ο Χριστός μας ελευθέρωσε (από το διάβολο, που μας είχε υποχείριους με την αμαρτία και τον αιώνιο θάνατο χωρίς ανάσταση – που καταργήθηκε με την ανάσταση του Χριστού). Αυτό δίνει ένα ανεκτίμητο μήνυμα, ιδίως σε περιόδους δουλείας: ο χριστιανός καλείται από την ίδια την Εκκλησία σε συγκεκριμένες περιόδους να μη γονατίζει ενώπιον του Θεού, αλλά να στέκεται όρθιος απέναντί Του, για να θυμάται ότι είναι ελεύθερος.

«Ο Χριστός μας ελευθέρωσε. Μείνετε λοιπόν ελεύθεροι και μην ξαναπέσετε στο ζυγό της δουλείας» γράφει ο απόστολος Παύλος. Ο Θεός κάλεσε τους ανθρώπους «επ’ ελευθερία» και η ελευθερία αυτή πραγματοποιείται όταν υπηρετούμε (όχι το Θεό αλλά) ο ένας τον άλλον διά της αγάπης (προς Γαλάτας, κεφ. 5, στίχ. 1, και από το στ. 13 και κάτω). Πόσο χαίρομαι που είμαι χριστιανός! Δόξα τω Θεώ…

7. Το πεπρωμένο

Ρώτησα τον Άχμεντ για το κισμέτ. Τον όρο μάλλον δεν τον θεώρησε δόκιμο, ως τουρκικό, αλλά συμβιβαστήκαμε με τον ελληνικό όρο «πεπρωμένο».

Ο Θεός λοιπόν, κατά το Ισλάμ, έχει γράψει τι θα συμβεί στη ζωή σου κατά το θέλημά του. Εσύ όμως θα αξιοποιήσεις κάθε τι που σου στέλνει ο Θεός (π.χ. πλούτο) είτε ενάρετα είτε αμαρτωλά.

Καλά ως εδώ. Όμως, κατά το Ισλάμ, ο Θεός έχει επίσης γράψει και την ώρα και τον τρόπο θανάτου σου. Αυτό, είπα στον Άχμεντ, συνεπάγεται ότι ο φονιάς σου δεν αμαρτάνει, αλλά εκπληρώνει το θέλημα του Θεού. Διότι δεν μπορεί ο Θεός να θέλει να πεθάνεις από φόνο, αλλά να μη θέλει να σε σκοτώσει κάποιος. Αφού λοιπόν θέλει να σε σκοτώσει κάποιος, πως τιμωρεί αυτόν που σε σκοτώνει και έτσι εκπληρώνει το θέλημά του;

Επίσης, προφανέστατα, αν κανείς δεν επιθυμούσε να σε σκοτώσει, αλλά ο Θεός επιθυμούσε να πεθάνεις από φόνο, θα παρακινούσε ο ίδιος, κάποιος να σε σκοτώσει. Αυτόν στη συνέχεια θα τον τιμωρούσε ή όχι;

Ο Άχμεντ έδειξε να μην καταλαβαίνει το λογικό και ηθικό άτοπο. Στην εκδήλωση δεν επέμεινα περισσότερο, γιατί ήδη είχαμε χρονοτριβήσει. Τώρα όμως θα δώσω ένα παράδειγμα (η παροχή πρόσθετου υλικού εδώ δεν είναι «ύπουλη» έναντι του Άχμεντ, γιατί είχαμε συμφωνήσει να συνεχίσουμε τη συζήτηση στο διαδίκτυο – μπορεί να απαντήσει ο ίδιος, είτε εδώ είτε στο μπλογκ του).

Ο Μωάμεθ, απ’ όσο ξέρω, δίδαξε την περί πεπρωμένου διδασκαλία μετά την τραγική ήττα του στρατού του στη μάχη του Οχόντ το 625 μ.Χ. Τότε ενθάρρυνε τους πολεμιστές του, διακηρύσσοντας, ότι καθένας πεθαίνει την ώρα που είναι γραμμένο, είτε βρίσκεται στη μάχη είτε στο κρεβάτι του. Επομένως ήταν θέλημα του Θεού να θανατωθούν τόσες εκατοντάδες μουσουλμάνοι σ’ εκείνη τη μάχη. Οι άνθρωποι επομένως, που θανάτωσαν τους μουσουλμάνους με τα όπλα τους, τους θανάτωσαν επειδή ο Θεός ήθελε να πεθάνουν κι όχι επειδή το ήθελαν οι ίδιοι (οι αντίπαλοι του Μωάμεθ). Εξάλλου, αν τους θανάτωσαν επειδή το ήθελαν οι ίδιοι, τότε πρέπει να παραδεχτούμε ότι κατά το Ισλάμ ο Θεός «δεν ελέγχει τα πάντα», όπως μου καταμαρτυρεί ο Άχμεντ, ότι ισχυρίζομαι για το χριστιανικό Θεό.

Άρα αυτοί οι φονείς μουσουλμάνων (αν όχι και κάθε φονέας μουσουλμάνου) εκπλήρωσαν θέλημα του Θεού τη στιγμή που τους φόνευσαν. Επομένως ο Θεός δεν θα τους τιμωρήσει, ούτε εδώ ούτε στον άλλο κόσμο.

Ας διευκρινίσω μερικά πράγματα: στο χριστιανισμό δεν υπάρχει διδασκαλία περί πεπρωμένου. Ο Θεός «προγνωρίζει αλλά δεν προορίζει», κατά τη φράση κάποιου παλαιότερου συγγραφέα. Υπάρχει όμως στην Αποκάλυψη η εξής αναφορά: κατά το όραμα του αγίου προφήτη Ιωάννη, μετά την τελική κρίση ρίχτηκαν στην κόλαση εκείνοι «που το όνομά τους δεν βρέθηκε γραμμένο στο βιβλίο της ζωής» (Αποκ. 20, 15). Για να προλάβω τυχόν αντιρρήσεις αδελφών, το γράφω από τώρα: στο βιβλίο της ζωής δεν έχει «γράψει από πριν» ο Θεός τα ονόματα κάποιων που τους έχει προορίσει ο Ίδιος για τη σωτηρία, αλλά κάθε άνθρωπος «γράφει το όνομά του» ο ίδιος, μεταφορικά μιλώντας βέβαια (δεν υπάρχει κάποιο πραγματικό τέτοιο βιβλίο), ανάλογα με τις επιλογές του. Αυτό φαίνεται και από το στίχ. 12, κατά τον οποίο, αφού ανοίχτηκαν «τα βιβλία» και «ένα άλλο βιβλίο, αυτό της ζωής», οι άνθρωποι κρίθηκαν «κατά τα έργα τους, σύμφωνα με όσα ήταν γραμμένα σ’ αυτά τα βιβλία». Τα βιβλία λοιπόν, και το «βιβλίο της ζωής», γράφουν έργα ανθρώπων, δεν είναι κατάλογος εκλεκτών του Θεού, προορισμένων από πριν για τη σωτηρία.

8. Η παραβολή του ασώτου

Ο Άχμεντ επίσης με ρώτησε: γιατί στην παραβολή του ασώτου και σε άλλα σημεία των ευαγγελίων (παρέθεσε ένα δυο) φαίνεται να αρκεί η πίστη και η μετάνοια του ανθρώπου για τη σωτηρία του και δεν γίνεται καμία αναφορά στην αναγκαιότητα του θανάτου του Χριστού γι’ αυτήν;

Απάντησα ότι η θυσία του Χριστού προϋποτίθεται ούτως ή άλλως και ότι δεν υπάρχει λόγος μια παραβολή ή ένας στίχος του ευαγγελίου να περιλαμβάνει ολόκληρη τη χριστιανική διδασκαλία περί σωτηρίας. Τώρα πρέπει να προσθέσω κάποια πράγματα:

Α) Αν ο Άχμεντ δέχεται ότι ο Χριστός είπε όντως την παραβολή του ασώτου και τα υπόλοιπα, στα οποία παραπέμπει, θα πρέπει να δεχτεί και τις αναφορές του Ίδιου του Χριστού στη σταύρωση και την ανάστασή Του, π.χ. Ματθ. 16, 21-28, Λουκ. 18, 31-33, Ιω. 10, 15, Ιω. 12, 23-24, κ.α. Αλλιώς καταλήγουμε στη μέθοδο του σαλαμιού: δεχόμαστε από την Καινή Διαθήκη (και μάλιστα προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε μουσουλμανικά) όποιο απόσπασμα μας εξυπηρετεί και όποιο ανατρέπει το Ισλάμ το απορρίπτουμε εύκολα ως «νόθο» ή «ψευδές».

Β) Υπενθυμίζω ότι υπάρχει και παραβολή, όπου ο Χριστός μιλάει για το θάνατό Του: η παραβολή «των κακών γεωργών», Ματθ. 21, 33-44, διαχειριστών ενός αμπελιού, που θανάτωσαν όχι μόνο τους απεσταλμένους του ιδιοκτήτη του αμπελιού (προφήτες), αλλά και τον ίδιο το γιο του. Εκεί ο Κύριος εξηγεί γιατί Τον θανάτωσαν: οι άνθρωποι Τον θανάτωσαν από φθόνο και ιδιοτέλεια (δεν αναφέρει την υποκίνησή τους από το μεγάλο εχθρό, το διάβολο, προφανώς διότι σκοπός της παραβολής ήταν να θέσει τους ακροατές Του προ των ευθυνών τους – το προείπε, σημειωτέον, ενώ ΔΕΝ είχε θανατωθεί ακόμη, όπως είναι αυτονόητο).

Ο Θεός δεν έστειλε το Χριστό ΜΕ ΣΚΟΠΟ να θανατωθεί. Ο Χριστός ήρθε για να ενώσει Θεότητα και ανθρωπότητα και να γίνει η γέφυρα ενότητας του (κάθε) ανθρώπου με το Θεό, όπως είπαμε και στην ομιλία μας. Ο διάβολος σκότωσε το Χριστό, προσπαθώντας να σταματήσει το έργο Του (βλ. Λουκ. 22, 3-4, και Ιω. 14, 30-31). Είχε προσπαθήσει και άλλες φορές, όπως με τη σφαγή των νηπίων και τους πειρασμούς, που έθεσε στον Ιησού στην έρημο.

Όμως το να παραμείνει ο Χριστός στη θέση του, άοπλος και ανυπεράσπιστος, εύκολο θύμα των εχθρών Του, υπακούοντας έτσι ελεύθερα στη θέληση του Πατέρα (που είναι ίδια με τη θέληση ολόκληρου του Τριαδικού Θεού, διότι η θέληση των τριών Θείων Προσώπων είναι μία, ελεύθερα φυσικά και όχι «καταναγκαστικά» ή «νομοτελειακά»), ανατρέπει εντελώς την ανυπάκουη πράξη του πρώτου Αδάμ στην Εδέμ. Ο έσχατος Αδάμ (Ιησούς) παρέμεινε υπάκουος «μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Παύλος) και έτσι έφτασε στην τέλεια αποκατάσταση της ενότητας Θεού και ανθρώπου, που είχε σπάσει με την ανυπακοή του πρώτου Αδάμ. Έτσι, στο πρόσωπο του Κυρίου η ανθρώπινη φύση «νίκησε όλα αυτά που την αρρώσταιναν. Νίκησε την αμαρτία, το διάβολο και το θάνατο. Επειδή «από όποιον νικάται κάποιος, αυτού γίνεται δούλος» (Β΄ Πέτρου, 2, 19)».

Επίσης, με την ανάσταση του Χριστού, του νέου Αδάμ, άνοιξε ο δρόμος για την τελική κοινή ανάσταση όλου του ανθρώπινου γένους (όπως με το θάνατο του πρώτου Αδάμ, λόγω της αποκοπής του από την Πηγή της Ζωής, το Θεό, άνοιξε ο ποταμός των θανάτων όλων των ανθρώπων). Κατ’ αυτή την έννοια το αίμα του Χριστού απολυτρώνει τον άνθρωπο και όχι κατά τη δικανική έννοια της διδασκαλίας των παπικών «περί απολυτρώσεως»

9. «πάντα τα έθνη»

Συζητώντας με τον Άχμεντ κατ’ ιδίαν, μετά την εκδήλωση, μου είπε ότι με το «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» του Ματθ. 28, 19, ο Ιησούς δεν εννοεί όλους τους λαούς της γης, αλλά μόνο τις φυλές του Ισραήλ.

Επειδή αυτό προφανώς είναι πεποίθηση των μουσουλμάνων, πρέπει να το σχολιάσω. Λοιπόν, δεν είναι έτσι, για λόγους όπως οι παρακάτω:

Α) Ο Κύριος είχε στείλει ήδη τους μαθητές Του να κηρύξουν, αλλά και να θεραπεύσουν ασθενείς και δαιμονισμένους με τη δύναμη που ο Ίδιος τους έδωσε, στις πόλεις και τα χωριά του Ισραήλ (Ματθ. 10, 1-31). Το έκανε, προετοιμάζοντάς τους για τη μεγάλη τους αποστολή. Αυτό είχε συμβεί κατά την επίγεια δράση του, κατά την οποία ο Ίδιος είχε παραμείνει αυστηρά στα όρια της εβραϊκής χώρας (βλ. Ματθ. 15, 24 – όπου μιλάει δοκιμάζοντας τη Χαναναία, για να αναδειχθεί η πίστη της σε όλο το λαό, και όχι γιατί την απορρίπτει στ’ αλήθεια). Η παραμονή Του εκεί φανερώνει για άλλη μια φορά ότι Εκείνος είναι ο Προφήτης του Δευτερονομίου 18, 18-19, που θα σταλεί «στους Ισραηλίτες» («υμίν»). Μετά όμως την ανάσταση και ανάληψή Του, καθώς έρχεται η εποχή του Αγίου Πνεύματος, το κήρυγμα εξαπλώνεται σε όλους τους λαούς.

Β) Ως γνωστόν, «έθνη» και «εθνικοί» στην Αγία Γραφή ονομάζονται οι ειδωλολάτρες και όχι οι φυλές του Ισραήλ. Ήδη ο Ιησούς έχει πει στους αποστόλους, κατά την πρώτη αποστολή τους, να μην πορευτούν «εις οδόν εθνών» (Ματθ. 10, 5). Τώρα όμως είχε έρθει η ώρα να πορευτούν στην οδό «όλων των εθνών».

Γ) Και σε άλλα σημεία του ευαγγελίου φαίνεται ότι ο χριστιανισμός προορίζεται για όλους τους λαούς, π.χ. Ματθ. 24, 14 («το ευαγγέλιο θα κηρυχθεί σε όλη την οικουμένη» κ.τ.λ.).

Δ) Οι μαθητές του Χριστού, άνθρωποι που ζούσαν εντός της θείας χάριτος, που άκουγαν τη φωνή του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, έκαναν θαύματα κ.τ.λ., και τελικά έδωσαν τη ζωή τους για το Θεό, είναι αφελές να πιστεύουμε ότι παρανόησαν τόσο φρικτά τις τελευταίες παραγγελίες του Δασκάλου Τους. Μην ξεχνάμε, ότι ο Ίδιος ο Χριστός τους είχε διαλέξει. Δεν τους διάλεξε προφανώς για να πλανηθούν τόσο φρικτά – και μάλιστα όλοι, όλοι, όλοι – και χωρίς ο Θεός να κάνει τίποτε για να τους σταματήσει ή να τους συνετίσει.

Για να προλάβω τυχόν ένσταση, διευκρινίζω, ότι για μας ο Μωάμεθ δεν ήταν άνθρωπος του Θεού, γι’ αυτό και δεν είναι παράξενο ο Θεός να τον αφήσει να διδάσκει και να πράττει έως τέλους, ακόμη κι αν ήταν πλανημένος. Ο Χριστός όμως, κατά κοινή ομολογία (ακόμη και των μουσουλμάνων), ήταν απεσταλμένος του Θεού και δε μπορεί να έμεινε ανυπεράσπιστο το έργο Του να διαστρεβλωθεί εντελώς από όλους τους μαθητές Του.

10. Το «ευαγγέλιο του Βαρνάβα»

Κάποιος ακροατής ρώτησε τη γνώμη μου για το απόκρυφο «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα», που, όπως θα γνωρίζετε ασφαλώς, προωθεί τη μουσουλμανική θεωρία περί του Χριστού: ότι «προανάγγειλε έναν προφήτη, τον Άχμεντ», είπε ότι θα έρθει ο «Περικλυτός» αντί «ο Παράκλητος» κ.τ.λ. Γράφει επίσης ότι δε σταυρώθηκε αλλά «μεταφέρθηκε στον ουρανό», ενώ αντί γι’ Αυτόν σταυρώθηκε ο Ιούδας ο Ισκαριώτης.

Το κείμενο αυτό ωστόσο δεν είναι αρχαίο. Αναφορές για κάποιο «κατά Βαρνάβα ευαγγέλιο» μαρτυρούνται πρώτη φορά τον 6^ο και 7^ο αιώνα μ.Χ., δηλαδή ήδη πολύ αργά, και πιθανόν δεν αναφέρονται στο ομότιτλο κείμενο που έχουμε σήμερα. Το σημερινό «ευ. του Βαρνάβα» φαίνεται να έχει γραφτεί το νωρίτερο κατά το μεσαίωνα, αφού το λεξιλόγιο και το ύφος του προδίδει δάνεια από την ποίηση του Δάντη (1265-1321). Τα αρχαιότερα χειρόγραφά του είναι του 16^ου αιώνα και είναι δύο, ένα στα ισπανικά και ένα στα ιταλικά.

Για να καταλάβετε ότι είναι αδύνατο να αποδώσουμε το ευαγγέλιο στον ίδιο τον άγιο απόστολο Βαρνάβα (γιατί αυτό είναι το θέμα), ας αναφέρουμε μια σειρά από εμφανείς αναχρονισμούς και ιστορικές ανακρίβειες που περιέχει:

• Το «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα» αναφέρει το Βαρνάβας ως ένα από τους 12 αποστόλους του Ιησού, ενώ δεν ήταν. Τι ήταν; Κατά την παράδοσή μας, ήταν ένας από τους 70 (πάντως δεν ήταν από τους 12). Αυτό το λάθος και μόνο αρκεί για να αποκαλύψει ότι το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι γνήσιο.
• Παρουσιάζει τον Ιησού να πηγαίνει στη Ναζαρέτ διαπλέοντας τη Θάλασσα της Γαλιλαίας, ενώ στην πραγματικότητα η Ναζαρέτ είναι στην ενδοχώρα και όχι παραθαλάσσια. Και από τη Ναζαρέτ «ανεβαίνει» στην Καπερναούμ – η οποία στην πραγματικότητα είναι παραλίμνια (κεφάλαια 20-21).
• Λέει ότι ο Ιησούς γεννήθηκε κατά το διάστημα που διοικούσε ο Πόντιος Πιλάτος, το οποίο ξεκίνησε μετά το έτος 26 μ.Χ..
• Ο συγγραφέας δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι «Χριστός» και «Μεσσίας» είναι μεταφράσεις της ίδιας λέξης (Χριστός), κι έτσι ενώ περιγράφει τον Ιησού ως «ο Ιησούς Χριστός» υποστηρίζει ακόμη ότι «ο Ιησούς ομολόγησε και είπε την αλήθεια, «Δεν είμαι ο Μεσσίας» » (κεφ. 42).
• Υπάρχει αναφορά σε Ιωβηλαίο έτος το οποίο έρχεται κάθε εκατό χρόνια (κεφάλαιο 82), και όχι κάθε πενήντα χρόνια, όπως περιγράφεται στο Λευιτικόν: 25. Αυτός ο αναχρονισμός φαίνεται να συνδέει το «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα» με τη διακήρυξη του 1300 ως ιωβηλαίου έτους από τον Πάπα Βονιφάτιο. Ένα Ιωβηλαίο που τότε αποφασίστηκε ότι θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε εκατό χρόνια. Το 1343 ο Πάπας Κλήμης VI μείωσε το διάστημα μεταξύ των «Αγίων Ετών» από εκατό σε πενήντα χρόνια.
• Ο Αδάμ και η Εύα τρώνε ένα μήλο (κεφ. 40). Λαμβάνοντας υπόψη ότι η παραδοσιακή σύνδεση του καρπού του Δέντρου της Γνώσης του Καλού και του Κακού (Γένεσις: 2) με το μήλο, στηρίζεται στην μετάφραση της Εβραϊκής Βίβλου στα Λατινικά, όπου και η λέξη «μήλο» και η λέξη «κακό» αποδίδονται ως «Malum», καταλαβαίνουμε ότι το «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα» δεν μπορεί παρά να γράφτηκε μετά από αυτή τη μετάφραση.
• Το «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα» μιλά για κρασί που αποθηκεύεται σε ξύλινα βαρέλια (κεφάλαιο 152). Τα ξύλινα βαρέλια ήταν χαρακτηριστικό της Γαλατίας και της Βόρειας Ιταλίας και δεν χρησιμοποιούνταν συνήθως για το κρασί στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία μέχρι μετά από το 300 μ.Χ., ενώ το κρασί στην Παλαιστίνη του 1ου αιώνα ήταν πάντοτε αποθηκευμένο σε ασκούς και κανάτες (αμφορείς). Η αγγλική δρυς (Quercus robur) δεν φύεται στην Παλαιστίνη και το ξύλο από άλλα είδη δέντρων δεν είναι επαρκώς στεγανό για να χρησιμοποιηθεί σε βαρέλια κρασιού.
• Στο κεφάλαιο 91, το «σαρανταήμερο» αναφέρεται ως ετήσια νηστεία. Αυτό αντιστοιχεί στη χριστιανική παράδοση της νηστείας για σαράντα ημέρες Σαρακοστή. Όμως αυτή η πρακτική δεν καταγράφεται νωρίτερα από την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο (325 μ.Χ.). Επίσης δεν υπάρχει σαρανταήμερη νηστεία στον Ιουδαϊσμό εκείνη την περίοδο (βλ. Mishnah, Tractate: Taanith «Days of Fasting»).
• Όπου το «Ευαγγέλιο του Βαρνάβα» περιλαμβάνει αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη, αυτά αντιστοιχούν σε αποσπάσματα της Λατινικής Βουλγκάτα και όχι σε αυτά της ελληνικής μετάφρασης των Ο΄ ή του εβραϊκού Μασοριτικού κειμένου. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μετάφραση της Λατινικής Βουλγκάτα ήταν ένα έργο που ο άγιος Ιερώνυμος άρχισε το 382 μ.Χ., αιώνες μετά το θάνατο του Βαρνάβα.
• Το κεφ. 91 αναφέρει τρεις εβραϊκές στρατιές από 200.000 άνδρες η καθεμιά στη Mizpeh, δηλαδή 600.000 άνδρες στο σύνολο, σε μια χρονική στιγμή που η συνολική ισχύς του Ρωμαϊκού στρατού σε ολόκληρη την αυτοκρατορία υπολογίζεται σε 300.000 άνδρες.

11. Κοράνι και σταυρός, ή: Το Κοράνι ως «απόδειξη»

Ο Άχμεντ δήλωσε εξ αρχής ότι «ο κ. Ρηγινιώτης παρουσίασε τη χριστιανική διδασκαλία χωρίς αποδείξεις».

Απορώ πώς μπορεί να το λέει αυτό, όταν αναφέρθηκα στη μεταμόρφωση του ανθρώπου εντός του χριστιανισμού, η οποία εκδηλώνεται έμπρακτα και εμφανώς στην ίδια τη ζωή του, στον ίδιο τον τρόπο ύπαρξής του (ένωση με το Θεό). Τι άλλη απόδειξη θέλεις, όταν και σήμερα ακόμη υπάρχουν χριστιανοί σε κατάσταση θέωσης;

Αντίθετα, μουσουλμάνοι σε κατάσταση θέωσης προφανώς δεν υπάρχουν, αφού το ίδιο το Ισλάμ δεν αναγνωρίζει ότι αυτό μπορεί να συμβεί. Αυτό λοιπόν φανερώνει, ότι οι χριστιανοί έχουμε κάτι, που οι μουσουλμάνοι και δεν το έχουν και το αγνοούν εντελώς. Το «απορρίπτουν» χωρίς να το εξετάζουν – απλώς δεν το ζουν και το κρίνουν μόνο με ένα κριτήριο: το ότι δεν συμφωνεί με το Κοράνι. Αν το Κοράνι λέει αλήθεια, έχει καλώς – αν όχι, την πάτησαν, γιατί αυτό είναι ουσιαστικά το μόνο κριτήριο της θεολογίας τους.

Σχετικό απόσπασμα της ομιλίας μου:

«Καθώς ο χριστιανός προοδεύει στην αγάπη και πλησιάζει προς το Θεό, η πνευματική του πρόοδος περνάει από τρία βασικά στάδια:

Το πρώτο στάδιο είναι η κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη – ο άνθρωπος τότε τους αγαπά όλους, και τους εχθρούς του, και προσεύχεται με αγάπη, αγωνία και πόνο ψυχής γι’ αυτούς.

Το δεύτερο στάδιο είναι ο φωτισμός του νου (από το Άγιο Πνεύμα). Σ’ αυτό το στάδιο ο άνθρωπος νιώθει ξεκάθαρα το Άγιο Πνεύμα να ενεργεί μέσα του. Οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού, που ερμηνεύουν αυθεντικά την αγία Γραφή και διαμορφώνουν τη θεολογία μας, έχουν φτάσει τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο. Εμείς, που απλά «σπουδάζουμε θεολογία», είμαστε μόνο μαθητές των αγίων Πατέρων και Μητέρων, όχι δάσκαλοι του χριστιανισμού. Άγιοι δάσκαλοι του χριστιανισμού είναι άνθρωποι κάθε μορφωτικού επιπέδου, φύλου και κοινωνικής τάξης, όχι μόνο ιερείς ή επίσκοποι, αλλά και μοναχοί και λαϊκοί (και άντρες και γυναίκες, όπως είπα), και υπάρχουν σε όλες τις εποχές, και στη δική μας.

Το τρίτο στάδιο είναι η θέωση. Ο άγιος πλέον βλέπει τον Τριαδικό Θεό (ως Φως), σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού «όποιον τηρεί τις εντολές μου… θα τον αγαπήσω και θα του εμφανίσω τον εαυτό μου» (Ιω. 14, 21 – «θα τον αγαπήσω»: όχι ότι αλλιώς δεν τον αγαπάει, υπονοείται ότι αυτός ο άνθρωπος επιτρέπει στην αγάπη του Θεού να ενεργήσει μέσα του). Τότε δε χρειάζεται λόγια προσευχής (αρκεί η «νοερά προσευχή», που λειτουργεί συνεχώς μέσα στην καρδιά του). Νιώθει τη χαρά και τον πόνο κάθε ανθρώπου, ανάλογα με τις πληροφορίες που του παραχωρεί ο Θεός. Κάνει θαύματα. «Είναι θεός σε όλα εκτός από τη θεϊκή ουσία» (άγ. Ισαάκ ο Σύρος), παραμένοντας άνθρωπος. Τότε η θεία χάρη του προκαλεί ανέκφραστη χαρά, που δεν είναι «ιδέα του», αλλά πρόγευση του μελλοντικού πλήρους παραδείσου.

Σε κάθε γενιά υπάρχουν άνθρωποι που έχουν φτάσει στο φωτισμό και τη θέωση. Οι πιο πολλοί ίσως δε γίνονται ποτέ γνωστοί. Και στη δική μας: Πορφύριος, Παΐσιος, Σωφρόνιος Σαχάρωφ, Κλεόπας Ελίε και πολλοί άλλοι είναι οι άγιοι της δικής μας γενιάς. Ας αναφέρω και το μεγάλο ορθόδοξο διδάσκαλο των ημερών μας (έναν από τους πολλούς) Εφραίμ Φιλοθεΐτη, που ζει στην Αριζόνα.»

Μετά την ομιλία του, τον ρώτησα τι αποδείξεις παρέθεσε αυτός. Μου απάντησε ότι ακολούθησε το δικό μου τρόπο (μόνο παρουσίαση). Πιστεύω, ότι απλώς δε μπορούσε να κάνει αλλιώς: δεν μπορείς να «αποδείξεις» ότι υπάρχει παράδεισος και κόλαση (ή ότι θα υπάρξουν σε κάποιο μέλλον) και ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν σωθεί, εκτός αν παραθέσεις μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων. Αν δεν έχεις τέτοιες μαρτυρίες, δεν έχεις και απόδειξη. Εμείς έχουμε πάρα πολλές.

Είπε λοιπόν κάτι, που για μένα είναι εντελώς αβάσιμο: ότι απόδειξη θεωρεί την ίδια την ύπαρξη του Κορανίου, το οποίο γράφει, ότι προκαλεί όποιον θέλει να φέρει μια σούρα ή δέκα στίχους ή έστω ένα στίχο που να υπολείπεται σε τελειότητα.

Δεν το σχολίασα τότε δημόσια, λόγω χρόνου, αλλά είχαμε πει ότι για τα επιπλέον σχόλια θα γράψουμε στο Ίντερνετ. Το κάνω λοιπόν εδώ και ενημερώνω το μπλογκ του Άχμεντ.

Μετά την εκδήλωση, είπα στον Άχμεντ ότι ένα «τέλειο βιβλίο» θα μπορούσε να το γράψει εύκολα κι ο διάβολος. Το παραδέχτηκε. Όμως είπε ότι το Κοράνι δεν είναι έργο του διαβόλου, επειδή μέσα μιλάει ενάντια στο διάβολο. Αυτό, κατά τη γνώμη του, είναι ένα χριστιανικό κριτήριο, αφού ο Ιησούς, όταν Τον κατηγόρησαν ότι με τη δύναμη του διαβόλου διώχνει τα δαιμόνια, είπε ότι δε γίνεται ένα βασίλειο να επιτεθεί στον εαυτό του.

Επιπλέον, είπε, το Κοράνι διώχνει τα δαιμόνια σε εξορκισμούς (ιδίως κομμάτια της σούρας 2, όπως μου είχε γράψει παλαιότερα στο μπλογκ του).

Τότε, του λέω, δέχεσαι το σταυρό ως θεϊκό; Διότι και ο σταυρός διώχνει τα δαιμόνια.

Απάντησε: δεν πιστεύω ότι ο σταυρός το κάνει αυτό, αλλά ότι οι χριστιανικοί εξορκισμοί είναι άλλοτε στημένοι κι άλλοτε εσφαλμένοι: εξορκίζουν ψυχοπαθείς ως δήθεν δαιμονισμένους.

Δεν απάντησα (δεν υπήρχε χρόνος) αλλά απαντώ τώρα:

Με το ίδιο σκεπτικό, μπορώ εύκολα να πω ότι οι ισλαμικοί εξορκισμοί είναι στημένοι. Πώς θα μου αποδείξει ένας μουσουλμάνος ότι κάνω λάθος;

Από πλευράς μου, ξέρω ότι οι χριστιανικοί εξορκισμοί δεν είναι στημένοι. Αν κάποιος μουσουλμάνος θέλει να το πιστεύει αυτό, είναι δικαίωμα του, αλλά κάνει λάθος.

Κατά καιρούς έχουν γίνει τρομεροί εξορκισμοί στην Ορθοδοξία. Στην Κρήτη π.χ., στο νομό Χανίων, έγιναν τα μέσα του 20ού αιώνα μεγάλοι εξορκισμοί στα χωριά Κεραμιά (ομάδα χωριών), όπου υπήρχαν μαζικοί δαιμονισμοί από τουλάχιστον μια γενιά. Σημαντικό ρόλο στους εξορκισμούς έπαιξε ο θαυματουργός σταυρός της Κατίνας Βασιλάκη ή Στεφάναινας, μιας οσίας Ρεθυμνιώτισσας. Ο σταυρός αυτός φυλάσσεται στο ναό του Τιμίου Σταυρού της πόλης του Ρεθύμνου, όπου μπορούν να δοθούν στον ενδιαφερόμενο αρκετά στοιχεία για έρευνα (στη δημόσια βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου υπάρχει και το βιβλίο του Κωνσταντίνου Α. Κωστουράκη, Κοινωνικά Θέματα, Ο Εχθρός – Τα Κεραμιανά, Θεσσαλονίκη 1982, (όπου εξιστορούνται τα γεγονότα). Είναι γενικά ένας θαυματουργός σταυρός, όπως και άλλοι σταυροί, π.χ. της Χατζίνας, άλλης οσίας Ρεθυμνιώτισσας, τώρα στη φύλαξη του γιου της, π. Σταύρου Τσαγκαράκη, ο οποίος, ως βρέφος, πέθανε και αναστήθηκε με θαύμα του σταυρού.

Γενικά ο σταυρός περιέχει τη δύναμη του Θεού, όμως, επειδή ο Θεός είναι που θαυματουργεί, όχι το αντικείμενο, μερικοί σταυροί φαίνεται να είναι «ισχυρότεροι». Οι δύο προαναφερόμενοι σταυροί είναι πολύ παλιοί και πιθανόν περιέχουν μικρό τεμάχιο τιμίου ξύλου, δηλαδή από το ξύλο του σταυρού του Χριστού.

Όταν όμως γράφω ότι ο σταυρός διώχνει τα δαιμόνια, δεν εννοώ μόνο σε εξορκισμούς, αλλά γενικά ότι προστατεύει τον άνθρωπο, ο οποίος κάνει το σταυρό του ενάντια σε εμφάνιση κακοποιών δυνάμεων. Τα παραδείγματα είναι αμέτρητα από όλους τους αιώνες. Η δύναμη αυτή του σταυρού είναι κοινό βίωμα των χριστιανών και δεν έχει νόημα να την αμφισβητήσει ένας μουσουλμάνος. Το ίδιο ισχύει και για το βιβλίο του Ευαγγελίου, τις ορθόδοξες εικόνες, τα λείψανα των αγίων και όλα τα αντικείμενα τα καθαγιασμένα μέσω της ορθόδοξης λατρείας.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παραδεχτούμε:

α) είτε ότι το επιχείρημα του Κυρίου δεν πρέπει να το απολυτοποιήσουμε και ότι ο διάβολος μπορεί να εξαπατήσει τους ανθρώπους παριστάνοντας, ότι διώχνει το κακό (αυτό γίνεται και με μάγους), όμως βάζοντας από την πίσω πόρτα την κακή του επιρροή,

β) είτε ότι οι «εξορκισμοί» στο Ισλάμ είναι στημένοι, όπως καταμαρτυρεί ο Άχμεντ στους δικούς μας,

γ) είτε ότι και ο σταυρός και το Κοράνι είναι αληθινά ιερά αντικείμενα, με θεϊκή δύναμη.

Εγώ επιλέγω είτε το α είτε το β. Και, για να σας προλάβω, δεν επηρεάζει τη γνώμη μου για τη Θεότητα του Χριστού το να χρησιμοποίησε Εκείνος ένα επιχείρημα που μπορεί να είναι σχετικό. Όμως, αν επιμείνουμε στο β (ότι είναι στημένοι οι εξορκισμοί στο Ισλάμ), μπορεί κανείς μουσουλμάνος να «αποδείξει» το αντίθετο;

Προχωρώντας λοιπόν, καταλήγω στο ότι το επιχείρημα του Άχμεντ δεν είναι ισχυρό, εκτός αν δεχτεί και τη θεία προέλευση του σταυρού και των άλλων ιερών αντικειμένων της ορθοδοξίας. Το Κοράνι δεν αποδεικνύεται ως αληθές επειδή και μόνον φαίνεται να χρησιμοποιείται με επιτυχία σε εξορκισμούς.

***

Μια βασική ιδέα, όπου διαφωνούμε με τον Άχμεντ, είναι ότι, για μένα, η παρουσία των αγίων στην ορθοδοξία (και μάλιστα οι μετά θάνατον εμφανίσεις τους) συνιστά ατράνταχτο επιχείρημα υπέρ του χριστιανισμού. Ο Άχμεντ λέει «όχι, αλλά πρέπει να μελετήσουμε τα κείμενα». Για μένα, όπως γράφω και στην αρχή, το να βασιστείς σε μελέτη κειμένων ενώ έχεις σε κάθε εποχή αυτόπτες μάρτυρες της θεότητας του Χριστού και της Τριαδικότητας του Θεού, είναι κάτι αβάσιμο. Αν ξέρεις κάποιον προσωπικά και εγώ σου λέω «δεν σε πιστεύω ότι αυτός υπάρχει, εκτός αν μελετήσω ένα κείμενο γραμμένο προ πολλών ετών και το βρω αληθές», τότε παραλογίζομαι. Εσύ, που τον ξέρεις και βεβαιώνεις ότι υπάρχει, δε χρειάζεσαι φιλολογικές αποδείξεις.

Ο Άχμεντ το υποστηρίζει λέγοντας: οι εμπειρίες των αγίων (ακόμη και τα υπερφυσικά φαινόμενα στο Ισλάμ) δεν είναι ασφαλής απόδειξη, γιατί μπορεί να προέρχονται και από το διάβολο.

Εδώ λοιπόν απαντώ: Όχι, αυτό το πρόβλημα το έχετε μόνον εσείς, επειδή δεν έχετε τη διάκριση των πνευμάτων. Εμείς το έχουμε λύσει προ πολλού. Ξέρουμε ποια βιώματα είναι από το Θεό και ποια από τον εχθρό. Αν λοιπόν εσείς αμφιβάλλετε ακόμη και για τα δικά σας βιώματα, ελάτε να συζητήσουμε ΑΥΤΟ το θέμα: να εξετάσουμε τα υπερφυσικά βιώματα και να δούμε ποια είναι αληθινά.

Το κριτήριο σε μας υπάρχει. Αν σε σας δεν υπάρχει, αυτό δείχνει απλά ότι δεν έχετε πείρα. Επομένως, δε μπορείτε να αξιολογήσετε ούτε το υπερφυσικό βίωμα του Μωάμεθ, στο οποίο στηρίζεστε! Και απλώς οι απολογητές τύπου Άχμεντ επιχειρούν να αποφύγουν την αποτυχία αξιολόγησης καταφεύγοντας στη φιλολογία. Όμως φιλολογικά μπορείς να βγάλεις ό,τι ερμηνείες θέλεις από όποιο αρχαίο κείμενο θέλεις. Μήπως δε φαίνονται καθαρά πηγές του Κορανίου, όπως τα βιβλία της Καινής Διαθήκης, κάποια απόκρυφα ευαγγέλια κ.τ.λ., ακόμη και η παλιά αραβική θρησκεία και ο ζωροαστρισμός; Εσείς όμως δεν το δέχεστε φυσικά – εδώ λοιπόν δεν επιθυμείτε φιλολογική ανάλυση;

Όταν λοιπόν εσείς καταφεύγετε στη φιλολογία, εμείς αυτό το έχουμε ξεπεράσει προ πολλού. Οι μουσουλμάνοι τον Αλλάχ δεν τον βλέπουν. Εμείς το Χριστό Τον βλέπουμε. Την Παναγία και τους αγίους τους βλέπουμε. Το άκτιστο Φως (το Φως του Θεού, για την ακρίβεια το Θεό ως Φως) το βλέπουμε. Τη θεία χάρη τη βιώνουμε. Εμείς λοιπόν πιστεύουμε αυτό που βλέπουμε, ενώ εσείς πιστεύετε αυτό που δεν βλέπετε. Πώς αξιώνετε να δεχτούμε ότι η πίστη σας είναι αξιόπιστη;

12. Το Κοράνι ως απόκρυφο χριστιανικό έργο

Ο πατέρας του Άχμεντ, ένας ευγενέστατος κύριος, κατά το πλείστον αραβόφωνος, μου επισήμανε ότι το Κοράνι συμπληρώνει κενά των ευαγγελικών διηγήσεων δίνοντας λεπτομέρειες, όπως η ηλικία της Παναγίας όταν έμεινε έγκυος τον Ιησού, πού ζούσε κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης της κ.λπ.

Η επισήμανσή του ενίσχυσε την υποψία μου, ότι πρέπει να κατατάξουμε το Κοράνι στα απόκρυφα χριστιανικά κείμενα.

Τα έργα που ονομάζουμε «απόκρυφα» είναι δύο ειδών:

Α) Ιερά βιβλία αποκρυφιστικών ομάδων (κυρίως παραφυάδων του Γνωστικισμού), που περιείχαν δήθεν «υπερφυσική αποκάλυψη» και ήταν απαγορευμένα για τους αμύητους (τα όντως «απόκρυφα»).

Β) Ορθόδοξα χριστιανικά κείμενα με ιστορίες (είτε πραγματικές, αντλημένες από την παράδοση και δεκτές από την Εκκλησία, είτε φανταστικές), που «συμπλήρωναν τα κενά» των ευαγγελικών διηγήσεων. Έδιναν δηλ. λεπτομέρειες για τη γέννηση και το βίο της Παναγίας, την παιδική ηλικία του Χριστού, την ταυτότητα των Τριών Μάγων, τι έκαναν οι Μάγοι όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους, τι συνέβη στο μικρό Ιησού και την οικογένειά Του κατά τη φυγή στην Αίγυπτο, πώς ακριβώς έγινε η ανάσταση, ποιους νεκρούς συνάντησε ο Ιησούς στον Άδη, ποιοι νεκροί αναστήθηκαν κατά το θάνατο του Ιησού στο σταυρό (Ματθ. 27, 52-53), τι είδε και άκουσε ο Παύλος όταν «ηρπάγη εις τον παράδεισο» (Β΄ Κορινθ. 12, 2-4), και ένα σωρό τέτοια. Ανάλογα απόκρυφα έχει και η Παλαιά Διαθήκη, όπως π.χ. η Ανάληψις Μωυσέως.            Τα έργα αυτά δεν είναι στην πραγματικότητα «απόκρυφα» (δεν ήταν απαγορευμένα για κάποιους) αλλά οι φιλόλογοι τα ονομάζουν έτσι, γιατί ο όρος έχει γίνει τεχνικός και σημαίνει έργα γραμμένα κατά μίμησιν των κανονικών, είτε της ΠΔ είτε της ΚΔ.

Το Κοράνι συνδυάζει και τα δύο είδη. Περιέχει και «υπερφυσική αποκάλυψη» και διηγήσεις συμπληρωματικές (κατά φαντασίαν βέβαια) των βιβλικών διηγήσεων.

Σημειωτέον ότι η Αγία Γραφή (κατ’ εξοχήν η Καινή Διαθήκη) αποφεύγει να αφηγείται γεγονότα που δεν παίζουν ρόλο στην εκπλήρωση του θείου σχεδίου για την ενανθρώπιση του Χριστού και τη σωτηρία του ανθρώπου. Η ανθρώπινη περιέργεια όμως αναζήτησε τις παραλειπόμενες λεπτομέρειες και, όπου δεν τις βρήκε, τις επινόησε.

Άλλο τέτοιο βιβλίο, που περιέχει και «υπερφυσική αποκάλυψη» και διηγήσεις «συμπληρωματικές» των βιβλικών, είναι ο απόκρυφος «Ενώχ», για τον οποίο υπάρχουν βάσιμες εικασίες, ότι γράφτηκε μετά την Καινή Διαθήκη και αντλεί και απ’ αυτήν, όπως και όλα τα απόκρυφα με καινοδιαθηκικά θέματα.

Οι διηγήσεις του Κορανίου για τον Ιησού περιέχουν ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό των απόκρυφων διηγήσεων: το υπερβολικό υπερφυσικό στοιχείο, που τονίζεται με έμφαση για εντυπωσιασμό των αναγνωστών ή ακροατών. Κατ’ αυτό, ο Ιησούς μίλησε από βρέφος και ανάγγειλε σοφά λόγια του Θεού (σούρα 19, 29-33). Το περιστατικό θυμίζει το απόκρυφο «κατά Θωμάν ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας», που περιγράφει φανταστικά την παντογνωσία και τα θαύματα του Ιησού ως παιδιού (πράγματα που δεν αναφέρονται καθόλου στην ΚΔ) εκτρεπόμενο σε διηγήσεις χωρίς καμία σοβαρότητα (π.χ. ο Ιησούς κάνει θαύματα για παιχνίδι ή ακόμη και για εκδίκηση – θανατώνει ένα άλλο παιδί και μετά το ανασταίνει – προσβάλλει το δάσκαλό του με επίδειξη γνώσεων κ.τ.λ.).

Είναι αξιοσημείωτο ότι το Κοράνι κάνει αναφορές και σε πληροφορίες που περιέχονται σε απόκρυφα κείμενα. Δύο τέτοιες αναφορές είναι η φροντίδα της Μαριάμ από το Ζαχαρία και η διατροφή της απευθείας από το Θεό (αναφέρεται στο «Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου» και στο Κοράνι, 3, 35-37) και το θαύμα των χωματένιων πτηνών, που ο (μικρός) Ιησούς τα φύσηξε και έγιναν αληθινά πουλιά (αναφέρεται στο «κατά Θωμάν ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Κυρίου» και στο Κοράνι 3, 49-50).

Με αυτά τα σχόλια, αγαπητοί αδελφοί, σας χαιρετώ και σας ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία σας. Με τη χάρη και ευλογία του Θεού, ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του. Ευχαριστώ. Ειρήνη και ευλογία σε όλους σας και σε όλο τον κόσμο. Αμήν.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ο άνθρωπος στο Ισλάμ

«α) Το πρώτο στοιχείο είναι η απουσία της διδασκαλίας για την «κατ’ εικόνα Θεού» δημιουργία του ανθρώπου. «Η ερμηνεία που δίνουμε στη δημιουργία του ανθρώπου ‘κατ’ εικόνα’ Θεού, έχει καίριες συνέπειες για τον προσδιορισμό του ήθους και την Ηθική»[1]. Αν στις Εκκλησίες της Δύσεως η «δυτική λογικοκρατία συνέδεσε το κατ’ εικόνα με τη φύση του ανθρώπου, με τον άνθρωπο ως ‘ον καθόλου’, ως είδος», στο Κοράνιο θεμελιώνεται a priori η διδασκαλία ότι ο άνθρωπος πλάστηκε από το Θεό ως ένα είδος ανάμεσα σε τόσα άλλα, έστω το καλύτερο.

Έτσι δικαιολογείται το ότι η βάση της μουσουλμανικής ηθικής (όπως ακριβώς και της ηθικής των ευρωπαίων διαφωτιστών) είναι η βιολογική σύσταση του ανθρώπου και «το ήθος αναφέρεται στη φυσική ατομικότητα…, δηλαδή στις υποκειμενικές προϋποθέσεις της ατομικής συνέπειας, στις φυσικές απαιτήσεις της ‘αρετής’»[2].

Στο σημείο αυτό κατανοείται ο ρόλος του Νόμου, ως της εντολής του Θεού για υποταγή και συμμόρφωση σύμφωνα με το θέλημά του, πράγμα που θεωρείται ως ατομικό επίτευγμα και αφορμή ατομικής αξιομισθίας και αυτάρκειας[3].

Ο άνθρωπος στο Ισλάμ είναι ένα τμήμα της ανθρώπινης φύσης, γι’ αυτό και στέκει απέναντι στο Θεό, και η μόνη δυνατότητα σχέσης μαζί Του είναι η τυφλή υποταγή στο θέλημά του. Έτσι η πίστη προσλαμβάνει στο Ισλάμ ιδιαίτερη σημασία, όντας η μόνη παραχωρημένη από το Θεό δυνατότητα καταξίωσής του μπροστά στη θεϊκή παντοδυναμία. Sola fides, καθώς τόνιζε ο Λούθηρος.

Η άρνηση του σταυρού, της βάπτισης, της Ευχαριστίας, του κλήρου, της αγαμίας, θα μπορούσαν να είναι λόγοι, λέει ένας σύγχρονος μουσουλμάνος ερευνητής, για τους οποίους το Ισλάμ θα μπορούσε να ονομασθεί ως ένας «μεταρρυθμισμένος Χριστιανισμός». «Φαίνεται ως μία αντίδραση στο Χριστιανισμό». Και προσθέτει την άποψη ότι «τα νεώτερα θεολογικά ρεύματα στη Δύση, τα οποία εκφράστηκαν μέσα από την ‘Ολλανδική Κατήχηση’, δίνουν την εντύπωση ότι το Ισλάμ θα μπορούσε κάλλιστα σήμερα να είχε αναγνωρίσει τους σύγχρονους ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες θεολόγους»[4]. Σύμφωνα με τον ίδιο αυτόν μουσουλμάνο ερευνητή, αν αυτό αποτελεί κοινό πνεύμα ανάμεσα στο Ισλάμ και το Χριστιανισμό, δεν είναι παράδοξο, που πολλοί μουσουλμάνοι αναρωτιούνται γιατί ο Χριστιανισμός είναι αντίθετος με το Ισλάμ.

Το γεγονός ότι στη Δύση, παρά τη θεολογική ανανέωση που κατά καιρούς συμβαίνει και την προβολή ακόμη και της θεολογίας των Πατέρων, δεν έχουν κατανοήσει μέχρι σήμερα τη θεολογία της διακρίσεως ουσίας και ενεργειών, αποτελεί τη βασική αιτία σύγχυσης των δογματικών αληθειών της χριστιανικής πίστεως με αυτήν του Ισλάμ[5].

β) Η ορθόδοξη θεολογία του «κατ’ εικόνα» μας οδηγεί στην απόρριψη της κατανόησης του ανθρώπου ως «βιολογικής ύπαρξης», επειδή «δεν εξαντλεί τον άνθρωπο», και στην αποδοχή της άποψης (που είναι άποψη των Πατέρων), ότι ο άνθρωπος οντολογικά είναι ον θεολογικό. «Η οντολογία του είναι εικονική» κατά τον Π. Νέλλα[6].

Στο ανεικονικό Ισλάμ λείπει ο κίνηση. Ο άνθρωπος μένει σταθερός μπροστά στο Θεό και αναμένει την κρίση του. Καμιά δυνατότητα κίνησης προς Εκείνον, παρά μόνο γνωστική κατανόηση των εντολών του. Η ελευθερία του περιορίζεται στο μέτρο που μπορεί να ενεργοποιήσει το νου του, το λογικό του, για την αφομοίωση των θείων επιταγών. Γι’ αυτό και αδυνατεί να κατανοήσει την κίνηση του Χριστού ως Θεού προς τον άνθρωπο.

Η εικόνα έχει άμεση σχέση με την ενανθρώπηση, την οποία το Ισλάμ απορρίπτει εμφαντικά, το ίδιο και την εικόνα. Αν η εικόνα προϋποθέτει τον διαπροσωπικό διάλογο Θεού και ανθρώπου, αυτό αποτελεί μέγα σκάνδαλο για το Ισλάμ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο εικονισμός στο Ισλάμ σταματάει σε ένα είδος συμβολισμού με την καλλιτεχνική απόδοση εδαφίων από το Κοράνιο, ή άλλων σχημάτων που αποτελούν σύμβολα μιας υπερκόσμιας πραγματικότητας, απρόσιτης στον άνθρωπο.

Δεν θα μπορούσαμε να αποκρύψουμε το γεγονός, ότι και αυτή η άποψη έρχεται πολύ κοντά στα γνωστά από το δυτικό χριστιανισμό ορθολογιστικά σχήματα «ενός τυπικού ιδεαλισμού» που «στερούν την πνευματικότητα από τη μετοχή του προσωπικού κάλλους», καθώς παρατηρεί ο Γιανναράς. «Δεν υπάρχει μυστική ζωή στους εικονοκλάστες, μόνο μίμηση και αυτοπειθαρχία. Εξορκίζουν την ηθική διαφθορά της κοινωνίας φτιάχνοντας οπαδούς, που τους στρατωνίζουν σε ομοιόμορφα σχήματα ζωής, σκέψης, ακόμα και εξωτερικής εμφάνισης»[7]. Αυτά ακριβώς που κατά τον Χρ. Γιανναρά ισχύουν για τους Προστεστάντες, τα ίδια ισχύουν και για το Ισλάμ. Να για τι η Δύση μπορεί να κάμει καλύτερο διάλογο με το Ισλάμ, εφ’ όσον στη Δύση, όπως παρατηρεί ο Νησιώτης, «η Εικόνα από εκφραστικό μέσον της θεολογικής θελκτικής, κατάντησε ένα καθαρά αισθητικό και διακοσμητικό αντικείμενο»[8].

γ) Υπάρχει και ένα τρίτο σημείο. Πρόκειται για τις θεοκρατικές αντιλήψεις, που ποτέ δεν έλειψαν και από πολλές χριστιανικές κοινότητες της Δύσεως. Η θεοκρατία που επέβαλε ο Καλβίνος στη Γενεύη, οι αντιλήψεις για την πολιτεία του Θεού, οι μέχρι σήμερα υφιστάμενες θεοκρατικές αντιλήψεις του Παπισμού, εναρμονίζονται με τις θεολογικές απόψεις του Ισλάμ.

Ένας σύγχρονος προτεστάντης θεολόγος και ισλαμολόγος αναφέρει σε μια διήγηση, που σχετίζεται με τα χρόνια της μεταρρύθμισης: Παρουσιάστηκε στο Λούθηρο μια ομάδα καλβινιστών και του εξέθεσαν την πίστη τους, σύμφωνα με την οποία έπρεπε η κυριαρχία του Θεού να πραγματοποιηθεί πάνω στη γη, και εκείνος τους απάντησε ειρωνικά: «Opiones judaici», ιουδαϊκές αντιλήψεις! Αν υπήρχε το Ισλάμ, λέει ο εν λόγω θεολόγος, θα μπορούσε κάλλιστα να πει «opiones islamici», ισλαμικές αντιλήψεις!»[9]

Εδώ τελειώνει το παράθεμα από τη μελέτη του Αλ. Καρυώτογλου. Σχολιάζουμε ως εξής: τα παραπάνω μας κάνουν κατανοητό, το γιατί στο Ισλάμ (όπως και στην αιρετική Δύση) ευδοκίμησαν και ευδοκιμούν αντιλήψεις όπως, ότι ο αμαρτωλός πρέπει να τιμωρείται με νομικές ποινές – ή και να θανατώνεται -, ενώ στην Ορθοδοξία αυτά καταδικάζονται απερίφραστα. Ο αμαρτωλός, κατά την Ορθοδοξία, δεν είναι εγκληματίας που πρέπει να τιμωρηθεί, αλλά ασθενής που πρέπει να βοηθηθεί και να θεραπευτεί, και μάλιστα να ΠΡΟΣΚΑΛΕΣΤΕΙ σε θεραπεία, ΑΝ το θέλει, όχι να του επιβληθεί με βία!!

(Σημ: τα πνευματικά επιτίμια, όπως ο αφορισμός – δηλ. η αποκοπή από τη θεία κοινωνία – «που επιβάλλονται από τους Πνευματικούς Πατέρας κατά την ιερά Εξομολόγηση και από τους Επισκόπους και την Σύνοδο των Επισκόπων, για γνωστά και δημόσια αμαρτήματα», «στην πραγματικότητα είναι φάρμακα για να θεραπευθούν οι άρρωστοι πνευματικά άνθρωποι, ώστε να συναντήσουν τον Χριστό ως θεραπευμένοι και όχι ως αθεράπευτοι. Αυτό θα έχη συνέπεια στο αιώνιο μέλλον τους. Έτσι, τα επιτίμια δεν είναι νομικές ποινές, δεν δίνονται με την νομική και δικανική αντίληψη, αλλά είναι φάρμακα, που δίδονται για την θεραπεία των αρρώστων μελών της Εκκλησίας». Η Ορθοδοξία ΔΕΝ έχει «Ιερά Εξέταση», ούτε σωματικές ή ψυχολογικές τιμωρίες για τους αμαρτωλούς, πράγμα που θεωρείται απαράδεκτο και καταδικάζεται).

Ένα μόνο από τα πολλά χαρακτηριστικά παραδείγματα των συνεπειών που έχει στην πράξη η ανθρωπολογία του Ισλάμ (δηλ. οι αντιλήψεις του για τον άνθρωπο) είναι τα αναφερόμενα στο βιβλίο της Σουδανής Λούμπνα Χουσεΐν «Σαράντα βουρδουλιές για ένα παντελόνι».

Ο άνθρωπος κατά την Ορθοδοξία

Κατά τον άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς, «είναι ευαγγέλιο, παναληθινό ευαγγέλιο –όχι δικό μου, αλλά των αγίων του Θεού– ότι ο άνθρωπος είναι ένα μεγάλο μυστήριο, ιερό μυστήριο του Θεού. Τόσο μεγάλο και τόσο ιερό, ώστε ο ίδιος ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μας ερμηνεύσει όλο το βάθος του ανθρώπινου μυστηρίου. Η αλήθεια του ευαγγελίου, η παναλήθεια, είναι ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να κάμει τον άνθρωπο θεό κατά χάριν. […] Κατ’ ουσίαν, ο αγώνας για το Θεάνθρωπο είναι αγώνας για τον άνθρωπο»[10].

Η ιδέα αυτή συναντά την άποψη του π. Νικολάου Λουδοβίκου, που, μελετώντας τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή και τους λοιπούς αγίους Πατέρες, αναφέρει, ότι μόνο στα έσχατα θα δούμε τι είδους ον είναι πραγματικά ο άνθρωπος. Και προσθέτει:

«Ο Θεός δηλαδή δημιουργεί ακριβώς αυτό που φαίνεται αδιανόητο και αδύνατο: μια πρόθεση απίστευτα και απόλυτα ανεξάρτητα από τη δική Του. Αυτό σημαίνει ότι δεν δημιουργεί έναν αναίσθητο κόσμο αλλά μια απολύτως θεοειδή εικόνα της δικής του ελευθερίας, έναν ίσο εταίρο για μια αιώνια, «επικίνδυνη» συζήτηση. […] (Οι λόγοι των όντων) είναι η θέληση του Θεού ως Λόγου να θέσει τον εαυτό Του σ’ έναν εσχατολογικό διάλογο μ’ έναν πραγματικά θεοειδή συνομιλητή. Όχι να εκπληρώσει την αϊδίως εκπληρωμένη (μέσα στην ενδο-Τριαδική κοινωνία) ουσία Του, αλλά να υπερβεί την ίδια Του την υπερβατικότητα, σε μια διπλή υπέρβαση, η οποία Τον καθιστά πιθανώς ανύπαρκτο μέσα στην ελευθερία του Άλλου: αυτό είναι που ονομάζουμε θεία αγάπη»[11].

Ο άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς έχει γράψει γι’ αυτό το περίεργο ον, τον άνθρωπο: «Κοιτάζοντας από τον ουρανό, τι είναι εκείνο που διακρίνουμε περισσότερο πάνω στη γη; Όχι τα βουνά ούτε οι θάλασσες ούτε οι πόλεις ούτε οι ουρανοξύστες. Είναι ο άνθρωπος. Διότι η θεοειδής ψυχή του ανθρώπου είναι ένας ήλιος επί της γης. Όσοι είναι οι άνθρωποι, τόσοι είναι οι ήλιοι επί της γης. Και καθένας απ’ αυτούς τους ήλιους είναι ορατός από τον ουρανό. Αγαπημένο θαύμα του Θεού! Η μικρούτσικη γη, ένα αστεράκι από τα πιο μικρά, να χωράει δισεκατομμύρια ήλιους! Μέσα από το χωματένιο σώμα του ανθρώπου λάμπει ο ήλιος! Ο άνθρωπος! Ένας μικρός θεός μέσα στη λάσπη».

Ταξιδεύοντας στη χριστιανική αρχαιότητα αξίζει να σταθούμε σ’ ένα ανθρωπολογικό κρεσέντο του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: [Ο Θεός] «δημιουργεί τον άνθρωπο ως πλάσμα από δύο στοιχεία, δηλαδή από ορατή φύση και αόρατη. Και, ενώ πήρε το σώμα του από την ύλη που υπήρχε ήδη, έβαλε μέσα πνοή από τον εαυτό του (που η Αγία Γραφή το ξέρει ως «νοερά ψυχή» και «εικόνα Θεού»). Έτσι τον τοποθέτησε στη γη ως άλλον κόσμο [=άλλο από όλο το υπόλοιπο σύμπαν], μικρό και, μέσα στο μικρό, μεγάλο, άλλον άγγελο, προσκυνητή μικτό, επόπτη της ορατής κτίσης και μύστη της νοερής [=δηλ. γνώστη, μέτοχο της νοερής, της αγιότητας, των αγγέλων κ.τ.λ.], βασιλιά της γης, αλλά με βασιλιά δικό του από πάνω, επίγειο και ουράνιο, πρόσκαιρο και αθάνατο, ορατό και νοερό, ανάμεσα στο μεγαλείο και την ταπεινότητα, τον ίδιο πνεύμα και σάρκα… Πλάσμα που τελειοποιείται εδώ, σ’ αυτή τη ζωή, και μεταφέρεται αλλού, στο μέλλοντα αιώνα, και –τέρμα του μυστηρίου– θεοποιούμενο με το να στρέφεται προς το Θεό»[12].

Σημειώσεις

[1] Χ. Γιανναρά, Η ελευθερία του ήθους, Αθήνα ²1979, σ. 35.

[2] Στο ίδιο, σ. 38.

[3] Στο ίδιο, σελ. 71.

[4] Smail Balic, «Das Weltverstandnis im Islam», στο Mensh, Welt, Staat im Islam, Granz Wien Koln 1977, σ. 71.

[5] Πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουμε τους αγίους διδασκάλους του χριστιανισμού, που γνώρισαν την Αλήθεια του Θεού μέσα από την εμπειρία της ένωσης με αυτόν (θέωσης, αγιότητας) κι όχι μελετώντας βιβλία ή κάνοντας διανοητικές υποθέσεις και συλλογισμούς. Κατά την εμπειρία των αγίων Πατέρων λοιπόν ο άνθρωπος ενώνεται με τις ενέργειες του Θεού, όχι όμως με την ίδια την ουσία του Θεού. Όμως οι ενέργειες του Θεού (θείες δυνάμεις με τις οποίες ο Θεός συνδέεται με τα δημιουργήματά Του, ανάλογα με την περίσταση) είναι άκτιστες, δηλ. κατευθείαν προερχόμενες από το Θεό και όχι απλώς δημιουργήματά Του, γι’ αυτό και η ένωση αυτή είναι ένωση με τον Ίδιο το Θεό και προκαλεί τη μεταμόρφωση του ανθρώπου σε θείο ον (άγιο), όπως ο Θεός τον έχει προσκαλέσει εξ αρχής να γίνει. Όλες οι εντολές του Θεού προς τον άνθρωπο και ο αγώνας του ανθρώπου για την τήρησή τους αποσκοπεί όχι σε κάποια «υπηρεσία προς το Θεό», αλλά στην κάθαρση της καρδιάς του ανθρώπου από τα πάθη και στην ύψιστη τιμή της ένωσής του με το Θεό, αφού ο Χριστός ήδη γεφύρωσε στο πρόσωπό Του την ανθρώπινη φύση με το Θεό (επειδή ο ίδιος είναι Θεός και άνθρωπος) και την ανύψωσε με την ανάληψή Του στον ουρανό και «την κάθισε στα δεξιά του Θεού».

Αντίθετα, η Ρωμαιοκαθολική «Εκκλησία» θεωρεί αυτές τις ενέργειες κτιστές (δημιουργήματα, όπως και ο άνθρωπος και κάθε τι στο σύμπαν), άρα ο άνθρωπος, κατ’ αυτήν, δεν ενώνεται ποτέ με το Θεό, απλώς ανταμείβεται ή τιμωρείται από το Θεό για τις πράξεις του – ό,τι δηλαδή διδάσκει και το Ισλάμ (Θ.Ρ.).

[6] Π. Νέλλα, Ζώον θεούμενον, Αθήνα 1979, σ. 30.

[7] Χ. Γιανναρά, Η κρίση της προφητείας, Αθήνα ²1981, Δόμος, σελ. 108.

[8] «Περί εικονογραφίας», Σύναξη 24 (1987), σ. 107.

[9] Αλέξανδρου Καρυώτογλου Ορθοδοξία και Ισλάμ, Δόμος 1994, σελ. 35-39.

[10] Στο βιβλίο του Άνθρωπος και Θεάνθρωπος, εκδ. Αστήρ.

[11] π. Νικ. Λουδοβίκου, Θεοποιΐα – Η μετανεωτερική θεολογική απορία, Αρμός 2007, σελ. 14-15. 17.

[12] «Τοῦτο δὴ βουληθεὶς ὁ τεχνίτης ἐπιδείξασθαι Λόγος, καὶ ζῶον ἓν ἐξ ἀμφοτέρων, ἀοράτου τε λέγω καὶ ὁρατῆς φύσεως, δημιουργεῖ τὸν ἄνθρωπον· καὶ παρὰ μὲν τῆς ὕλης λαβὼν τὸ σῶμα ἤδη προϋποστάσης, παρ’ ἑαυτοῦ δὲ πνοὴν ἐνθεὶς (ὃ δὴ νοερὰν ψυχὴν καὶ εἰκόνα Θεοῦ οἶδεν ὁ λόγος), οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μικρῷ μέγαν, ἐπὶ τῆς γῆς ἵστησιν, ἄγγελον ἄλλον, προσκυνητὴν μικτὸν, ἐπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μύστην τῆς νοουμένης, βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς, βασιλευόμενον ἄνωθεν, ἐπίγειον καὶ οὐράνιον, πρόσκαιρον καὶ ἀθάνατον, ὁρατὸν καὶ νοούμενον, μέσον μεγέθους καὶ ταπεινότητος· τὸν αὐτὸν πνεῦμα καὶ σάρκα· ζῷον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον τοὐτέστιν ἐν τῷ παρόντι βίῳ, καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι, καὶ – πέρας τοῦ μυστηρίου – τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον», Λόγος ΜΕ΄, Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, 7, (P.G. 36, 632). Βλ. και αγ. Γρηγορίου Νύσσης Περὶ κατασκευῆς του ἀνθρώπου και Εἰς τὰ τῆς Γραφῆς ρήματα· Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν, Λόγοι Α΄ και Β΄ (P.G. 44, 125-256 και 257-297). Από τη φράση «οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μικρῷ μέγαν» (βλ. και P.G. 37, 689) πιθανόν έχει εμπνευστεί ο Οδυσσέας Ελύτης τη γνωστή επωδό «Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας».

 

(ΠΗΓΗ: ΟΟΔΕ. Διάλογοι μεταξύ του μουσουλμάνου θεολόγου ΄Αχμεντ Ελντίν και του ορθόδοξου θεολόγου Θ. Ρηγινιώτη).

 

30.11.15

 

            Ι. ΚΑΡΔΑΣΗΣ

 

 

 

 

 

 

Η σπάνια βυζαντινή χρυσή λειψανοθήκη της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα

Η σπάνια βυζαντινή χρυσή λειψανοθήκη (προεικονομαχικής περιόδου) της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα. Παραδόθηκε από τον Θωμά Παλαιολόγο στον Πάπα Πίο Β΄ για να διασωθεί από τους Οθωμανούς Τούρκους.

Στο βιβλίο του θεολόγου Αριστείδη Γ. Πανώτη, Παύλος Στ’ – Αθηναγόρας Α’: Ειρηνοποιοί, Ίδρυμα Ευρώπης ΔΡΑΓΑΝ, Αθήναι 1971, σσ. 261, διαβάζουμε τα εξής ενδιαφέροντα σχετικά με την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτόκλητου από τη Ρώμη στην Πάτρα στις 26 Σεπτεμβρίου 1964:

“Η ιστορία της επιστροφής της κάρας του Αγίου Ανδρέα άρχισε τον Φεβρουάριο του 1963 σε μια συνάντηση Ορθοδόξων και Καθολικών στην Αθήνα. Γίνονται οι σχετικές εισηγήσεις στη Ρώμη, με θετικά αποτελέσματα. Υποδεικνύεται στον Μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο από τον γράφοντα, ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει το διάβημά του. Συντάσσεται το κείμενο και αποστέλλεται. Η απάντηση είναι αρίστη. Στα μέσα Μαΐου έρχεται στην Πάτρα ο Ιω. Βίλλεμπρανς για μυστικές συνεννοήσεις με τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο, ο οποίος και γράφει προσωπικό γράμμα στον Πάπα Παύλο ΣΤ’. Ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ απαντά καταφατικά στο αίτημα. Θέλει όμως να επιστραφεί η Κάρα “με νέα λειψανοθήκη ανταξία του περιεχομένου της” που τα έξοδά της θα κατέβαλε ο ίδιος, γιατί η αρχική λειψανοθήκη, με την οποία ο Θωμάς Παλαιολόγος παρέδωσε την κάρα στον Πάπα Πίο Β’, το 1462, είχε αντικατασταθεί με νεωτέρα και είχαν χαθεί τα ίχνη της παλαιάς σε κάποιο Σκευοφυλάκιο. Ζητούνται σχέδια λειψανοθήκης ορθοδόξου τεχνοτροπίας από την Αθήνα, αλλά παράλληλα γίνονται και έρευνες για την ανακάλυψη της αρχικής λειψανοθήκης. Ανακαλύπτεται. Ήταν στο μουσείο της πατρίδος του Πάπα Πίου Β’. Είναι χρυσή και η επιστημονική εξέτασή της από διαπρεπείς αρχαιολόγους και βυζαντινολόγους αποδεικνύει ότι είναι σπάνιο έργο τέχνης της προεικονομαχικής περιόδου (Ζ’ αιώνος) και έτσι έχει μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Μετά την υπεύθυνη αυτή γνώμη, ο Πάπας αποφασίζει να κάνει διπλό δώρο στη Μητρόπολη Πατρών, την κάρα και την αρχαία λειψανοθήκη. Την επισκευάζουν και της προσθέτουν μόνο μία βάση από πολύτιμο λίθο “κύανο” (lapis lazuli) με την επιγραφή “εν πνεύματι ομονοίας και ως δείγμα μεγάλης αγάπης”. Μέσα στη μοναδική αυτή λειψανοθήκη, με σχετική τελετή, παρουσία των Ορθοδόξων Παρατηρητών, ο Πάπας κλείνει το ιερό λείψανο, σφραγίζει την λειψανοθήκη, η οποία παραδίδεται στον Μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο, στις 26 Σεπτεμβρίου 1964”.

Αρχιερατικό συλλείτουργο το 1967 στην Μονή του Αποστόλου Ανδρέα στην Καρπασία προεξάρχοντος του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄.

Η λειψανοθήκη συγκέντρωσε φωτογραφίες αρχείου με την αρχαία βυζαντινή λειψανοθήκη της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα, τις οποίες μπορείτε να δείτε παρακάτω. Δυστυχώς η χρυσή αυτή βυζαντινή λειψανοθήκη με την οποία ο Θωμάς Παλαιολόγος παρέδωσε την κάρα στον Πάπα Πίο Β’, το 1462, για να διασωθεί από τους Οθωμανούς καταστράφηκε στην Πάτρα λίγα χρόνια μετά την παράδοσή της. Αν κάποιος αναγνώστης γνωρίζει περισσότερα, παρακαλείτε θερμά να πληροφορήσει και τη λειψανοθήκη.

Η ανάγνωση του επισήμου εγγράφου βεβαιώσεως της ταυτότητος του λειψάνου, ενώ ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ προσβλέπει στο διασωθέν τεμάχιο της κάρας που διαφυλάσσεται σε βάμβακα παρουσία κληρικών του οίκου του.

Η σεπτή κάρα τοποθετείται εντός της αρχαίας λειψανοθήκης παρουσία του τότε παρατηρητή στην Βατικανή Σύνοδο π. Παντελεήμονα Ροδόπουλου, μετέπειτα μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου, και του καρδιναλίου Βίλλεμπρανς.

Ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ μεταξύ της νεώτερης λειψανοθήκης της κάρας του Αποστόλου Ανδρέου και της αρχαίας και πολυτιμότατης προεικονομαχικής λειψανοθήκης που την παρέδωσε στη Ρώμη ο Θωμάς Παλαιολόγος και βρέθηκε και την όψη της γνωρίζουμε από σχέδια του ΙΕ’ αιώνα!

Ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ με συγκίνηση μεταφέρει την αρχαία λειψανοθήκη επάνω στην πολύτιμη από κύανο βάση της που φέρει και το οικόσημό του.

Η παράδοση στις 26 Σεπτεμβρίου 1964 της σεπτής κάρας στον μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο από τον καρδινάλιο Μπέα, τον αρχιεπίσκοπο Βίλλεμπρανς και τον π. Πέτρο Ντυπρέ.

Ο Πατρών Κωνσταντίνος φέρει πλέον στον παλαιό ναό του Αποστόλου την σεπτή κάρα. Την ιστορική στιγμή παρακολουθεί ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου.

Λιτάνευση του σεπτού λειψάνου στην Πάτρα παρουσία πολλών ιεραρχών. Πρώτοι είναι ο Χανίων Νικηφόρος και ο Λαρίσης Ιάκωβος.

Από την επανακομιδή της σεπτής κάρας του Αποστόλου Ανδρέα τον Σεπτέμβριο του 1964.

Από την επανακομιδή της σεπτής κάρας του Αποστόλου Ανδρέα τον Σεπτέμβριο του 1964.

Στιγμιότυπο από την έλευση της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα το 1967 στο λιμάνι της κατεχόμενης σήμερα Αμμοχώστου.

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’ εισέρχεται  με την κάρα του Αποστόλου Ανδρέα στον ναό της ομώνυμης Μονής στην κατεχόμενη σήμερα Καρπασία.

Αρχιερατικό συλλείτουργο το 1967 στην Μονή του Αποστόλου Ανδρέα στην Καρπασία προεξάρχοντος του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄.

Η σπάνια βυζαντινή χρυσή λειψανοθήκη (προεικονομαχικής περιόδου) της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα. Επιβίωσε των Οθωμανών, διατηρήθηκε από τους Λατίνους, καταστράφηκε από τους Νεοέλληνες.

Η βυζαντινή λειψανοθήκη της κάρας του Αποστόλου Ανδρέα.

Από το ιστορικό υλικό της έκθεσης με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την επανακομιδή της Κάρας του Αποστόλου Ανδρέα στην Πάτρα. Δημοτική Πινακοθήκη Πάτρας, 2014.

Πηγές:ΛΕΙΨΑΝΟΘΗΚΗ

Προσωπικό αρχείο Αριστείδη Πανώτη

Ιστολόγιο: Ιδιωτική Οδός – Παναγιώτης Ανδριόπουλος

Ιστολόγιο: Συλλεκτικό Παζάρι

Ιερά Μητρόπολις Πατρών

Myriobiblos, Online Library of the Church of Greece

Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας

Η ιστορία του Σταυρού του Αγίου Ανδρέα.

Ο Άγιος Ανδρέας, πολιούχος της πόλης των Πατρών, είναι άμεσα συνδεδεμένος με την πόλη, αφού στον ομώνυμο Ιερό Ναό βρίσκεται ο τάφος, τα Ιερά Λείψανα του, η Τίμια Κάρα και ο Σταυρός πάνω στον οποίο μαρτύρησε.

Η ιστορία του Σταυρού του Αγίου, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό. Που φυλασσόταν μέχρι να μεταφερθεί μόνιμα στην Πάτρα, από τι υλικό ήταν κατασκευασμένος και αν ο Απόστολος Ανδρέας άφησε όντως την τελευταία του πνοή πάνω στο συγκεκριμένο Σταυρό.

Θεωρείται ένα πολύ σημαντικό κειμήλιο για όλον τον Χριστιανικό κόσμο.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1980

Από την ημέρα της σταύρωσης του Αποστόλου έως και την εποχή της Φραγκοκρατίας όπου και αρπάχθηκε , ο Σταυρός βρισκόταν στην Πάτρα. Η εποχή εκείνη χαρακτηρίζεται σκοτεινή γιατί πολλά κειμήλια της Εκκλησίας αρπάχτηκαν και μεταφέρθηκαν στη Δύση. Ένα από αυτά ήταν δυστυχώς και ο Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέα.

Σύμφωνα με τα αρχεία του Δουκάτου της Βουργουνδίας, ο Σταυρός αρχικά τοποθετήθηκε στη Μονή Weaume στη Μασσαλία, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στη Μονή του Αγίου Βίκτωρος της ίδιας πόλης.

Κατά τη Γαλλική Επανάσταση επιχείρησαν να κλέψουν τον Σταυρό πράγμα που τελικά δεν επιτεύχθηκε. Τα τμήματα του, διασώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

Στις 9 Οκτωβρίου 1979 ο τότε Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος συναντήθηκε με τον τότε πρόεδρο της Γαλλικής Ιεραρχίας και ολόκληρης της Ρωμαιοκαθολικής Ιεραρχίας της Δυτικής Ευρώπης, Καρδινάλιο και Roger Etchegaray στη Μασσαλία, για να συζητήσουν το θέμα της επιστροφής του Σταυρού στη Πάτρα.

Αφού έγιναν διαβουλεύσεις μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων, ο Καρδινάλιος είπε στον Μητροπολίτη Πατρών «εφ όσον εκ Πατρών εκομίσθη ενταυθα ο Σταυρός, ανήκει εις Πάτρας».

Σύντομα άρχισαν οι επαφές και οι συζητήσεις των δυο πλευρών για την επιστροφή του Σταυρού στην Πάτρα.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, ενημερώθηκαν για το θέμα .

Από το αρχείο της Ι.Μ. Πατρών

Στις 18 Ιανουαρίου 1980 αεροπλάνο της πολεμικής αεροπορίας με την αντιπροσωπεία της Ιεράς Μητρόπολης Πατρών, αναχώρησε για τη Γαλλία για την παραλαβή και τη μεταφορά του Σταυρού στην Πάτρα.

Αφού μετέβησαν στη Μασσαλία, παραδόθηκε ο Σταυρός στην ελληνική αντιπροσωπεία, μέσω μιας «άτυπης» τελετής.

Την επόμενη μέρα 19 Ιανουαρίου , αφίχθη στο αεροδρόμιο του Άραξου το αεροπλάνο που μετέφερε το σταυρό, και τις δυο αντιπροσωπείες, των Ορθόδοξων και των Ρωμαιοκαθολικών, και στη συνέχεια και έγινε η επίσημη υποδοχή.

ΤΟ ΥΛΙΚΟ

Όσον αφορά το είδος του ξύλου του Σταυρού, υπάρχουν διαφορετικές αναφορές. Ο Ιππόλυτος Ρώμης αναφέρει για ξύλο ελιάς, ο Επιφάνιος μιλάει για σταυρό χωρίς να προσδιορίσει το ξύλο, ο Αρσένιος Κέρκυρας αναφέρεται σε ένα φυτό το οποίο δεν προσδιορίζει, ενώ ο ιστορικός Στέφανος Θωμόπουλος μιλά επίσης για δέντρο ελιάς.

Σε μελέτες που έχουν γίνει πάντως έχει αποδειχθεί πως πρόκειται πράγματι για ξύλο ελιάς και χρονολογείται στον πρώτο αιώνα.

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΩΣΗΣ

Για τον τρόπο σταύρωσης δεν υπάρχει ομοφωνία. Υπάρχουν αναφορές περί «προσηλώσεως» και όχι περί «προσδέσεως». Στο δεξί πέλμα του Αγίου Ανδρέα, υπάρχει ουλή από το καρφί το οποίο καρφώθηκε στο ξύλο πάνω στο οποίο πέθανε.

Οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μιλούν για «προσήλωσιν επί Σταυρού» ενώ παλαιοχριστιανικά έγγραφα μιλούν περί «πρόσδέσεως του Αποστόλου επι του Σταυρού»

ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά το σχήμα του Σταυρού. Αγιογραφίες και φορητές εικόνες σε Ναούς, απεικονίζουν τον Απόστολο Ανδρέα πάνω στο Σταυρό με κάθετα τα δύο ξύλα του ενώ άλλες τον απεικονίζουν πάνω στο σταυρό με το κεφάλι προς τα κάτω.

Ωστόσο η επικρατέστερη άποψη είναι εκείνη που λέει ότι ο Σταυρός ήταν σε σχήμα Χ.Η άποψη αυτή είναι τόσο διαδεδομένη έτσι ώστε συνηθίζεται πλέον τους Σταυρούς σε σχήμα Χ να τους χαρακτηρίζουν ως «Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέου».

Κατά τη μεταφορά του στην Πάτρα, το 1980, ήταν τοποθετημένος σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού αλλά αντικαταστάθηκε από μεγαλύτερη και πιο επιβλητική θήκη, αυτή τη φορά σε σχήμα Χ.

Χαρακτηριστικό της δυναμικής του Σταυρού του Αγίου Ανδρέα είναι το γεγονός πως το Χ, από το σχήμα του είναι το σύμβολο του Πολεμικού Ναυτικού της Ρωσίας το οποίο έχει τον Απόστολο Ανδρέα προστάτη του.

πηγή.ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ

Συνάντησα ΚΑΛΟΓΗΡΟ. Σε ευχαριστώ Θεέ μου .(Διήγηση π.Δοσιθέου Κανέλου).

——————————————————————–
…Ήμουν είκοσι ετών. Πριν από 54 χρόνια, όταν ήμουν λαϊκός ακόμη. Ξεκινώ απ’ τη Μονή Καρακάλου για τη Μεγίστη Λαύρα.
Σύνολο πεζοπορίας, ώρες πέντε (τώρα, βέβαια, άλλαξαν τα πράγματα!). Κουρασμένος και διψασμένος, σταματώ στο Αγίασμα του Αγίου Αθανασίου, στο μέσον περίπου της πορείας. Πίνω απ’ το Αγίασμα. Βγαίνω έξω και κάθομαι σ’ ένα ξύλινο παγκάκι.
Ξαφνικά, παρουσιάζεται μπροστά μου ένας καλόγερος. Υπέργηρος, αλλά στητός και γεροδεμένος. Στα λευκά του μαλλιά και στη μακριά του γενειάδα, ζήτημα αν είχε εισχωρήσει χτένα ποτέ. Ήταν μονοχίτων.
Φορούσε ένα ξεθωριασμένο, χιλιομπαλωμένο ζωστικό, ακαθορίστου χρώματος. Μια μάλλινη χοντρή σκούφια κάλυπτε το κεφάλι του. Το λάσιον (=τριχωτό) στήθος του στόλιζε ένας παλιός ξύλινος σταυρός. Ήταν ξυπόλητος. Εντυπωσιάστηκα. Είχα ακούσει από διηγήσεις Αγιορειτών ότι υπήρχαν ασκητές μέσα στο δάσος, χωρίς καλύβη, χωρίς
μόνιμη κατοικία, οι οποίοι δεν εμφανίζονταν στους ανθρώπους.
«Θα είναι ένας απ’ αυτούς!», σκέφτηκα αστραπιαία. Σηκώνομαι αμέσως. Προσπαθώ να του φιλήσω το χέρι. Δεν δέχθηκε. «Δεν είμαι παπάς», λέγει, «καλόγηρος είμαι!». Καθίσαμε. Πιάσαμε κουβέντα.
–Πόσα χρόνια έχετε στο Όρος; ρωτώ.
–Ογδόντα, μου απαντά.
Εκπλήσσομαι.
–Και πόσο ετών ήσασταν όταν ήρθατε;
–Δεκαπέντε.
–Βγήκατε ποτέ έξω; ρωτώ και πάλι.
–Όχι, ποτέ.
–Αυτοκίνητο είδατε ποτέ;
–Όχι, γιατί όταν ήλθα δεν υπήρχαν στον κόσμο.

Τότε μου ξεφεύγει μια ερώτηση για την οποία ακόμη ντρέπομαι:
–Θυμάστε πώς είναι οι γυναίκες;
Δεν θυμώνει. Μου απαντά με πολλή καλοσύνη:

–Όχι. Βλέπω την Εικόνα της Κυρίας Θεοτόκου και συμπεραίνω πώς πρέπει να είναι!

Δεν συνεχίσαμε. Χαιρετισθήκαμε.
Εξαφανίσθηκε μέσα στο δάσος, έτσι ξαφνικά όπως και ξαφνικά εμφανίσθηκε. Δεν εξαφανίσθηκε, όμως, ποτέ απ’ τη μνήμη μου. Όσο ζω θα θυμάμαι εκείνη την τραχειά μορφή αλλά και την τόσο ήρεμη, την γνήσια, την ατόφια. Που λες και βγήκε από κάποια τοιχογραφία της πάλαι ποτέ Μονής των Αμαλφηνών.

Είχα συναντήσει τον ΚΑΛΟΓΗΡΟ!

Σ’ ευχαριστώ, Κύριέ μου!…

Ο Νεομάρτυρας Φιλούμενος

 

Από μικρός ο Άγιος Φιλούμενος αγάπησε τον Χριστό.

Σε ηλικία δέκα ετών μαζί με τον αδελφό του περίμεναν να αποκοιμηθεί ο μεγαλύτερος τους αδελφός και αυτοί σηκώνονταν και προσεύχονταν κρυφά για ώρες.

Κατάγονταν από το χωριό Ορούντα της επαρχίας Μόρφου.

Καλή παιδαγωγό και δασκάλα της ευσεβείας είχαν τη γιαγιά τους Λωξάντρα, η οποία τους ζητούσε να της διαβάζουν βίους αγίων.

Διαβάζοντας ο Άγιος του Θεού Φιλούμενος, τον βίο του Αγίου Ιωάννου του Καυσοκαλυβίτου, ως άλλος μιμητής εκείνου, έκαυσε τις επιθυμίες του κόσμου τούτου.

Σε ηλικία δεκατεσσάρων χρόνων με το δίδυμο αδελφό του – π. Ελπίδιο που πολλά προσέφερε στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού και μόνασε στο Άγιον Όρος – ανέβηκαν στο αυστηρό μοναστήρι «Σταυροβούνι» της Κύπρου, που’ χει συνδέσει την ιστορία του με την Αγία Ελένη.

Εκεί παρέμειναν για πέντε χρόνια και μετά ανεχωρήσαν από τη μαρτυρική γη της Κύπρου στην Αγία Γην των Ιεροσολύμων. Ο πατήρ Ελπίδιος μετά από δώδεκα έτη διακονίας στα Ιεροσόλυμα συνέχισε τον εκκλησιαστικό του βίο σε διάφορα μέρη της Ορθοδοξίας και εκοιμήθη στο Άγιο Όρός.

Ο Φιλούμενος έμεινε στην αγία γη για 46 έτη διακονώντας την εκεί αδελφότητα του Πατριαρχείου, ως φύλακας αγίων τόπων, αλλά εξαιρέτως αγίων τρόπων.

Τελευταίος σταθμός της διακονίας του ήταν το Φρέαρ του Ιακώβ, το οποίον έγινε τόπος του μαρτυρίου του.

Μοναχός με υπακοή πηγαίνει, όπου η «Αγιοταφική Αδελφότης» τον στέλνει. Έτσι τον γνώρισε σχεδόν όλη η Παλαιστίνη. Βηθλεέμ, Άγιος Κωνσταντίνος Τιβεριάδος, Ιόππη, Ραμάλα, Άγιος Σάββας, Άγιος Θεοδόσιος, Προφήτης Ηλίας και τελευταία το φρέαρ του Ιακώβ τον αισθάνονται κοντά τους λειτουργό του Θεού του Υψίστου, που δεν παύει ν’ απευθύνει στο Θεό του ελέους παρακλήσεις, δεήσεις, αίνους και δοξολογίες, ευχαριστίες …; Και αυτά έως τις 29 του Νοέμβρη του 1979.

Στις 29 Νοεμβρίου 1979,ημέρα της ονομαστική του εορτής,φανατικοί σιωνιστές,που διεκδικούσαν το προσκύνημα ως δικό τους,τον κατέκοψαν την ώρα του εσπερινού.

Μια εβδομάδα πριν, μια ομάδα φανατικών σιωνιστών πήγε στο μοναστήρι του Φρέαρ του Ιακώβ, ισχυριζόμενοι ότι ήταν Εβραϊκός ιερός τόπος και απαιτώντας όπως όλοι οι Σταυροί και οι εικόνες να απομακρυνθούν. Βέβαια, ο άγιος επεσήμανε ότι το πάτωμα στο οποίο ήταν τώρα είχε κατασκευαστεί από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο πριν από το 331 μ.Χ. και ότι χρησιμοποιήθηκε ως ΟρθόδοξοςΧριστιανικός ιερός τόπος για δεκαέξι αιώνες πριν το ισραηλινό κράτος έχει δημιουργηθεί, και ότι ήταν στα χέρια των Σαμαρειτών οκτώ αιώνες πριν από αυτό, (το υπόλοιπο του αρχικού ναού είχε καταστραφεί κατά την εισβολή του Σάχη Χοσράν Παρνίς στον έβδομο αιώνα, κατά την οποία οι Εβραίοι είχαν σφαγιάσει όλους τους Χριστιανούς της Ιερουσαλήμ.)

Η ομάδα έφυγε με απειλές, ύβρεις και αισχρότητες του είδους που οι ντόπιο χριστιανοί υποφέρουν τακτικά. Μετά από λίγες μέρες, στις 29 Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια μιας χειμαρρώδης νεροποντής, μια ομάδα σιωνιστών γύρισε στο μοναστήρι. Ο άγιος είχε ήδη βάλει το πετραχήλι του για τον Εσπερινό. Η αποσπασματική κοπή των τριών δακτύλων με το οποίο έκανε το σημείο του Σταυρού του έδειξε ότι είχε βασανιστεί σε μια προσπάθεια να τον κάνουν να αρνηθεί την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη.Το πρόσωπο του είχε χαραχθεί άγρια στη μορφή του Σταυρού. Η εκκλησία και ιερά σκεύη είχαν όλα καταστραφεί από την διάπραξη της ιεροσυλίας.

Το σκήνωμα του αγίου παραδόθηκε στους ορθοδόξους μετά από 6 μέρες, αλλά διατηρούσε την ευκαμψία του και ετάφη στο κοιμητήριο της Αγίας Σιών. Μετά από τέσσερα χρόνια στην ανακομιδή των ιερών του λειψάνων, το σώμα βρέθηκε άφθαρτο και ευωδίαζε. Τότε, έκλεισαν τον τάφο και τον ξανάνοιξαν τα Χριστούγεννα του 1984, οπότε το ιερό σκήνος διατηρούσε μερική αφθαρσία και το τοποθέτησαν σε υάλινη λειψανοθήκη στο βόρειο τμήμα του ιερού βήματος στο ναό της Αγίας Σιών.

Γραφει ο φιλος του πατηρ Σωφρονιος.

Ο μακαρίτης ο πατηρ Φιλουμενος, μας έλεγε ότι κάθε Παρασκευη, πολλοί από τους θρησκευομενους Εβραιους πηγαιναν για να προσευχηθουν στο φρεαρ του Ιακωβ. Συνεχεια του ελεγαν να σηκωση ολες τις εικονες και τον Εσταυρωμενον ακόμα, να τις παρει και να φυγει διοτι το φρεαρ είναι δικο τους και όχι δικο μας. Ειδ’ αλλως θα το μετανοιωση πικρα αλλά θα είναι αργα.
Από τον καιρό που πηγε εκει ολο και τον φοβεριζαν. Αυτός όμως ηξερε τα Εβραϊκα και τους αποστομωνε. Δεν ειδοποιησε ποτε την αστυνομια να το εχη υποψιν της και ούτε το φανταζονταν ότι θα τον σκοτωναν.

Στις 16 Νοεμβριου ( 29 Νοεμβριου με το νέο ημερολογιο) ειχε μεγάλη βροχη, αστραπες, βροντες, χαλασμο Κυριου ολη μερα.
Βρηκαν ευκαιρια, που δεν υπηρχε κανενας λογω της κακοκαιριας, πηγαν και τον σκοτωσαν μέσα στο φρεαρ του Ιακωβ, μεταξυ του ναου και του θυσιαστηριου, οπως εκαναν και στον προφητη Ζαχαρια τον πατερα του Προδρομου. Την ωρα που εκανε εσπερινο, εκεινη την ωρα ωρμησαν, Κυριος οιδε πόσοι ησαν και τον σκοτωσαν με το τσεκουρι στα μουτρα και στο δεξι χερι, κοβοντας τα δακτυλα του. Επισης η σιαγονα του και το ένα ματι του βγαλμενο και το άλλο κτυπημενο.

Το πώς μπηκαν μέσα στο μοναστηρι, Κυριος οιδεν, διοτι ο φυλακας έφυγε στις 4 το απογευμα και εκλεισε το μοναστηρι. Ο φονος έγινε στις 5.
Το πρωϊ πηγαινει ο φυλακας στις 7. Φωναζει, πατερ Φιλουμενε, ξαναφωναζει, στο δωματιο του δεν τον βρισκει. Πηγαινει στην εκκλησια και τον βλεπει σκοτωμενο, μέσα στα αιματα. Αμεσως ειδοποιησε την αστυνομια και η αστυνομια το Πατριαρχειο. Πηγαν οι πατερες, ο Καισαρειας Βασιλειος, ο Πετρας Γερμανος, ο π. Γρηγοριος, ο π. Μελιτωνας, ο π. Διονυσιος, και άλλοι.

Αλλά αφού τον σκοτωσαν ερριξαν και χειροβομβιδα εξω στην προσκομιδη και τα έκαμαν όλα κομματια. Ούτε μανουαλια άφησαν γερα, ούτε εικονες. Και αυτόν τον Εσταυρωμενον του εκοψαν το χερι του το αριστερο. Τα άγια ποτηρια χυμενα. Ήταν τοσο τρομερη η καταστασι σαν να μην κατοικουσε άνθρωπος μέσα από χρονια.

Τον πηγαν στο νεκροτομειο. Μετά τον εκαναν νεκροψια στο Τελ Αβιβ και στις 21 Νοεμβριου μας ειδοποιησαν. Εγώ πηγα μαζι με τρεις αλλους πατερες του Πατριαρχειου και μας τον εδωσαν γυμνον. Όταν τους ρωτησαμε που είναι τα ρουχα του, μας ειπαν είναι στη Νεαπολι. Ευτυχως που ειχαμε παρει μαζι μας όλα τα χρειαζουμενα για να τον ντυσουμε.
Αλλά δεν φανταζεστε, όταν μας το παρεδωσαν κομματιασμενο, το προσωπο του αγνωριστο, φερων τα στιγματα του Μαρτυριου, όπως οι Περσες εσφαξαν τους πατερες του αγιου Σαββα και λοιπων μονστηριων. Έτσι και σημερα. Ακολουθησε νέο μαρτυριο, στον πατερα Φιλουμενο.
Πεντε μερες τον ειχαν στο ψυγειο. Και όμως ηταν μαλακωτατος, σαν να μην ειχε πεθανει. Όταν αρχισα να τον ντυνω – διοτι οι άλλοι δεν μπορουσαν, δεν αντεχαν να τον βλεπουν από τις κακουχιες που ειχε. Του λέγω, σαν να ήταν ζωντανος:
– Γεροντα μου, τώρα θα με βοηθησης να σε ντυσω, διοτι βλεπεις ειμαι μονος μου.
– Όταν αρχισα και του εβαλα την φανελλα, το πρωτο χερι αμεσως το κατεβασε μονος του. Όπως και το άλλο χερι. Και τα ποδια ομοιως. Του μαζευα τα ποδια να του φορεσω τα ρουχα και όταν τελειωνα τα απλωνε μονος του.
– Στο αριστερο ποδι από κατω ειχε χτυπημα με το τσεκουρι.
– Από το νεκροτομειο τον φεραμε στο πατριαρχειο. Στην άγια Θεκλα έγινε η νεκρωσιμος ακολουθια εν μεσω των αγιοταφιτων πατερων, των αδελφων του μακαριτη και άλλων πολλων. Ηλθαν μέχρι και πολλοί ξενων δογματων και μουσουλμανοι και χοτζαδες. Γιατί όμως όλοι αυτοί; Διοτι όλοι τον αγαπουσαν και ηλθαν να του δωσουν τον τελευταιον ασπασμον. Τι οδυρμος! Τι θρηνος! Τι κοπετος, ήταν αυτός!
– Η Κυβερνησι από το πρωϊ μέχρι και πριν τον ενταφιασμο στη Σιων, εστειλε αστυνομια κοντα στους αγιοταφιτας πατερας, φοβουμενη αντιποινα. Πηρε αυστηρα μετρα. Και νεκρον ακόμα τον εφοβουντο. Το αιμα του, οπως ειπα, να τους ευρη μέχρι τεταρτης γενεας, όπως λεει και το Ευαγγελιο.
– Το φρέαρ μενει ακόμα κλειστο. Κανενας δεν περνει αποφασι να παη εάν δεν ξεκαθαριση ο φονος του μακαριτη πατρος Φιλουμενου.
– Παντως το Πατριαρχειο διαμαρτυρηθηκε στην Κυβερνησι. Δοθηκαν υποσχεσεις πολλες. Όμως «στου κουφου την πορτα οσο θελεις βροντα», όπως λεει και η παροιμια.
– Η εκκλησια του φρέατος, νομιζει κανεις, πως ήταν σκοποβολειο.
– Τον π. Φιλουμενο όλοι τον κλαψαμε, διοτι ήταν ένας καλος και αγιος πνευματικος. Ο Πατριαρχης τον αποκαλουσε «πρωχοπροδρομο». Και, όντως, ήταν. Οι τελειοι κληρονομουν την βασιλεια των ουρανων.
– Υπέμεινε λιγο μαρτυριο και βρισκεται μεταξυ των ιερομαρτυρων και των οσιομαρτυρων.
– Ων ταις πρεσβειαις, ειθε να αξιωθουμε και εμεις της Βασιλειας των Ουρανων.
– Ιερομοναχος ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Αγιοταφίτης

 

 

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, κατόπιν Συνοδικής Αποφάσεως, θα τελέσει  Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009, τη τελετήκατατάξεως στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας του νέου ιερομάρτυρος Φιλουμένου Αγιοταφίτου, ηγουμένου του προσκυνήματος του Φρέατος του Ιακώβ.  Ο ιερομάρτυρας Φιλούμενος μαρτύρησε στο ιστορικό Φρέαρ στη Νεάπολη της Σαμάρειας στις 29 Νοεμβρίου του 1979, καθώς τελούσε την ακολουθία του Εσπερινού.   Επίσης ο νέος ιερομάρτυρας Φιλούμενος καταγόταν από την Κύπρο, και σε νεαρή ηλικία προσήλθε στην Αγιοταφιτική Αδελφότητα και διακονούσε πριν το μαρτυρικό του τέλος ως ηγούμενος της Ιεράς Μονής του Φρέατος του Ιακώβ.   Να σημειωθεί, ότι στη συνείδηση πολλών εκ των τιμίων μελών της Εκκλησίας, καθώς και των Αφιοταφίτων Πατέρων ο ηγούμενος Φιλούμενος ήταν ήδη καθιερωμένος ως Νεομάρτυς.   Πατριαρχική Θεία Λειτουργία στο Καθολικό της Ιεράς Μονής, Ιερό Ναό της Αγίας Φωτεινής, της Σαμαρείτιδος θα τελέσει ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος, ο οποίος θα αναγνώσει και την επίσημη πράξη αγιοκατατάξεως του νέου Ιερομάρτυρα Φιλουμένου ενώπιον της ιεράς λάρνακας που βρίσκεται το ιερό λείψανο του.   Τέλος, να σημειωθεί ότι στη τελετή θα συμμετάσχουν από την πατρίδα του ιερομάρτυρα Φιλουμένου την Κύπρο, ο Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, ο Μητροπολίτης Ταμασού κ. Ησαΐας, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στα Ιεροσόλυμα κ. Σωτήριος Αθανασίου καθώς και άλλοι διπλωματικοί Αντιπρόσωποι. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΘΕΙΣΑ ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ, ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΘΗΚΕ (15/12/1994) ΣΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΩΝ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΣΑΡΩΦ ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ ΦΩΚΙΔΟΣ.

 

 

 

 

Απολυτίκιον. Ήχος α΄. Της ερήμου πολίτην.

Της Ορούντης τον γόνον, νήσου Κύπρου του βλάστημα και ιερομάρτυρα νέον Ιακώβ θείου Φρέατος, Φιλούμενον τιμήσωμεν, πιστοί, ως πρόμαχον της πίστεως ημών, και αήττητον οπλίτην Χριστού της αληθείας, πόθω κράζοντες‧ δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε αφθαρτίσαντι, δόξα τω σε ημίν χειραγωγόν προς πόλον δείξαντι!

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν, μαρτυρίου ταις ακτίσι και θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ού ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος, πόθω κράζοντες‧ χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Μεγαλυνάριον

Χαίροις, της Ορούντης σεπτός βλαστός, χαίροις, νήσου Κύπρου πολυτίμητος θησαυρός, χαίροις, Εκκλησίας της Μόρφου ωραιότητης, Φιλούμενε, μαρτύρων νέων υπόδειγμα!

ΚΑΙ

Απολυτίκιον ήχος πλ. α’

Σαμαρείτιδος βίον πάτερ μιμούμενος, κατηκολούθησας χαίρων τω Ζωοδότη Χριστώ, και το Φρέαρ Ιακώβ τανυν κατέλαβες, ένθα εκέρδισας λαμπρώς παραδείσου την τρυφήν, αγώσι του μαρτυρίου Φιλούμενε ιερομάρτυς των Ορθοδόξων νέον καύχημα.

Σε όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του ως μέλους της Aγιοταφικής αδελφότητας o π. Φιλούμενος έζησε αθόρυβα και ταπεινά. H ασκητική ζωή και η ακρί­βεια της τήρησης των μοναχικών ιδεωδών ήταν τα κυ­ριότερα χαρακτηριστικά που τον διέκριναν. Έχοντας μυηθεί στην πνευματική παράδοση της Εκκλησίας μας από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, όπου μόναζε στο Σταυροβούνι, φρόντιζε πάντοτε να μη δημιουργεί εντυπώσεις γύρω από το όνομά του. Κύριο και βασικό μέλημά του ήταν να ζει απερίσπαστα, αθόρυβα και τα­πεινά την εν Χριστώ ζωή και να προοδεύει πνευματι­κά. Αυτοί που δεν τον γνώριζαν καλά, έμεναν ανυπο­ψίαστοι από το ορθόδοξό του ήθος και την πνευματι­κή του ζωή. Πολλές φορές μάλιστα έκανε και το σαλό για να κρύβεται από τον κόσμο. Αναφέρεται ανάμεσα στα άλλα πως για οκτώ χρόνια που ασκήτευε μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Λύδδης Υμέναιο δεν κάθισαν πο­τέ σε τραπέζι για να φάνε, αλλά έτρωγαν όρθιοι και μέσα σε κατσαρόλα για άσκηση και απλότητα.

Πηγή :  http://www.filoumenos.com/O-Neomartyras-Filoymenos.html-diakonima

Η αίρεση της εκκοσμίκευσης.

 

Χρυσόστομος Μαϊδώνης

(Πρωτοσύγκελλος Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ)

(αποσπάσματα)

Ἡ ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ρίζα κάθε αἱρέσεως 

καὶ ψευδοδιδασκαλίας.

Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους εἶναι ἐκκοσμίκευση. 

Ἔτσι καὶ κάθε ἐκκοσμίκευση εἶναι πτώση.

Ὁ κόσμος ἀπορροφᾶ τὴν Ἐκκλησία,

δὲν μεταμορφώνεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. 

Ἡ ἐκκοσμίκευση δρᾶ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, θέλει νὰ ἔχει λόγο γιὰ τὴν Ἐκκλησία, τῆς «θολώνει» τὴν αὐτοσυνειδησία, τὴν ἀποπροσανατολίζει καὶ μετατοπίζει τὸ κέντρο ἀπὸ τὸ Χριστὸ στὸν ἄνθρωπο. […]Ἔτσι ἡ θρησκεία τῆς πλειοψηφίας τῶν συγχρόνων Ἑλλήνων φαίνεται νὰ εἶναι ἡ θρησκεία τῆς ἐκκοσμίκευσης, ἡ θρησκεία τῆς καλυμμένης φιλαυτίας καὶ ὄχι τῆς ἀποκαλυμμένης ἀληθείας.

Ἡ θρησκεία τοῦ βολέματος.
Τι εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση;

α. Στὴν ἐκκοσμίκευση βρίσκεται ἡ Ἐκκλησία, 

ὅταν παύει ἡ Ἐκκλησία νὰ εἶναι τὸ ἁλάτι τῆς γῆς

καὶ γίνεται γήινη. Καταπατεῖται ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, ἀπορροφείται ἀπὸ τὸν κόσμο.

Γίνεται τὸ παιδὶ γιὰ ὅλα τὰ θελήματα τῆς δέσποινας  φιλαυτίας, τῆς ἐκκοσμίκευσης. 

Ἐγκλωβίζεται στὴ λογικὴ ὄχι τί θέλει ὁ Θεός, ἀλλὰ τί θέλει ὁ κόσμος. Καθαρὰ ἐγκλωβισμὸς στὴ φθορὰ καὶ στὸ θάνατο. Ἔτσι ἡ ἐκκοσμίκευση εἶναι μία κατάσταση ἀνυπαρξίας καὶ θανάτου. Ἡ ἐκκοσμίκευση θέλει τὴν Ἐκκλησία νὰ ἀσπάζεται καὶ νὰ ἀκολουθεῖ, ὅ,τι εὔκολο, μέτριο, ἁπλὸ καὶ πρόχειρο ἀγαποῦν, θέλουν οἱ ἄνθρωπο καὶ ὄχι τί θέλει ὁ Θεός. 

Κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ ἄγευστοι τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος μετατρέπουμε τὴν Ἐκκλησία σὲ ἀνθρώπινο ὀργανισμό, ταμεῖο κοινωνικῆς πρόνοιας, πολιτικὸ δραστήριο γραφεῖο, ποὺ δίνει συνεχῶς συνεντεύξεις κάνοντας δηλώσεις ἐπὶ παντὸς ἐπιστητοῦ, χαμογελώντας πρὸς πάντας, ὥστε ὅλοι νὰ μᾶς συγχαίρουν καὶ νὰ μᾶς ἐπευφημοῦν. 

Πνεῦμα τελείως ἀντιευαγγελικό. 

β. Ἡ ἐκκοσμίκευση δεν ἐμφανίζεται σὰν ἀπ’ εὐθείας ἄρνηση τοῦ Θεοῦ, κι αὐτὸ εἶναι ποὺ τὴν κάνει δυσδιάκριτη.

Δὲν βάλλει κατὰ μέτωπον.

Δὲν ἀρνεῖται τὰ δόγματα, ἀρνεῖται ὅμως τὸν ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς. 

Ἰδεολογικοποιεῖ τὰ δόγματα καὶ δὲν τὰ θεωρεῖ προτάσεις ζωῆς.

Ἀποκόβει τὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεως. 

Καὶ ζεῖ ὅπως θέλει καὶ κατὰ τὸ δοκοῦν. 

Αὐτὸ συνεπάγεται ἀλλαγὴ θρησκείας, χωρὶς ἐξωτερικὴ ἀλλαγὴ τοῦ δόγματος. 

γ. H ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ἀπώλεια τοῦ πνεύματος

 τῆς ἀληθινῆς μετανοίας, ὁπότε ὁ ἄνθρωπος παραμένει

στὸ ἐνταῦθα καὶ δὲν προχωρεῖ στὸ ἐκεῖ, στὴν ἀλλαγὴ ζωῆς. Χάνεται τὸ ἡσυχαστικὸ πνεῦμα τοῦ ἀσκητικοῦ μόχθου,

τοῦ πένθους, τῶν δακρύων καὶ τοῦ ἀγώνα γιὰ τὴν κάθαρση. 

δ. Στὴν ἐκκοσμίκευση ὁ ἄνθρωπος δὲν φλέγεται ἀπὸ τὸν πόθο ὁράσεως τοῦ Θεοῦ. Δὲν ζητάει κάτι ὑψηλότερο καὶ βαθύτερο, εὐχαριστεῖται στὸ κατώτερο, στὸ λιγότερο.

ε. Ἡ αἵρεση τῆς ἐκκοσμικεύσεως ἀξιολογεῖ τὴν λατρεία καὶ τελικὰ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία, ὡς ἕνα φορέα μεταξὺ τῶν ἄλλων, γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση εἰδικῶν ἀναγκῶν. Ἀξιολογεῖ μὲ τὸ μέτρο τῆς κοινωνικῆς χρησιμότητας σὲ σύγκριση μὲ τὸ κοινωνικὸ ἔργο τῆς παιδείας, τῶν σωφρονιστικῶν συστημάτων ἢ τῆς ἀστυνομίας. 

Παραποιεῖ τὸ Ὀρθόδοξο φρόνημα καὶ νοθεύει τὰ ἐκκλησιαστικὰ κριτήρια.

Ἡ ἰδιότητα τοῦ χριστιανοῦ δὲν εἶναι τότε «μωρία καὶ σκάνδαλο», ἀλλὰ «in».

Καταντᾶ μιὰ ἐξωτερικὴ φαρισαϊκὴ συμμόρφωση σὲ ἠθικὰ πρότυπα, ἔνταξη στὸ «κλὰμπ» τῶν καλῶν παιδιῶν, τῶν τακτοποιημένων, παράγοντας ὁμαλότητος, δηλ. ὑποκρισίας. 

Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ἡμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν» τοὺς φαίνεται ἀκατανόητος.

Οἱ ἐκκοσμικευμένοι χριστιανοὶ εἶναι οἱ χριστιανοὶ τοῦ Ντοστογιέφσκι, οἱ ὁποῖοι ἂν ξαναρχόταν ὁ Χριστὸς, θὰ τὸν σταύρωναν πάλι.

Εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι μολονότι εἶναι ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστὸς εἶπε γι’ αὐτοὺς «οὐκ οἶδα ἡμᾶς».

[….]

Ἡ ἐκκοσμίκευση ἐχθρός τῆς εὐσέβειας

Ἔτσι εἶναι. Ἡ κοσμικότητα δὲν ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν εὐσέβεια, μὲ τὴν πίστη, μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Εἶναι μᾶλλον ἀσέβεια, ὑποκρισία καὶ ἐμπαιγμός.

Εἶναι ἄρνηση τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι τὰ τερτίπια ποὺ χρησιμοποιεῖ ὁ κοσμικὸς ἄνθρωπος

 γιὰ νὰ μὴν τὸν ἐγγίσει ἡ χάρι τοῦ Θεοῦ. 

α. Ἀπόρριψη τῆς Θεοφάνειας, τῆς σάρκωσης τοῦ Θεοῦ. Βόλεμα στὴ φυσικὴ πίστη καὶ ὄχι στὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.

Ὁ κόσμος δὲν ἐμπιστεύεται τὴ σωτηρία του στὸ Χριστό, ἀλλὰ στὸν ἑαυτό του, μέσα ἀπὸ τὴν γνώση καὶ τὰ ἐπιτεύγματά του. 

Ἀνθρωπισμὸς= ἀθεΐα. 

β. Ὑποτίμηση τοῦ μοναχισμοῦ, ἄρνηση τῆς θεώσεως, τοῦ πολέμου κατὰ τῶν παθῶν. 

γ. «Ἄρνηση τοῦ μαρτυρίου, ἄρνηση τοῦ προσωπικοῦ μαρτυρίου στὴ ζωὴ τῶν χριστιανῶν.

δ. «Ἄρνηση τῆς ἀγάπης στὸν ἁμαρτωλό. 

Ἀπολυτοποίηση τῆς ἠθικῆς.

ε. «Ἄρνηση τοῦ συνοδικοῦ συστήματος καὶ ἡ δημιουργία παπικοῦ πνεύματος μέσα στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδοξίας.

Βαπτίσεις εξπρές προς 1 ευρώ το λεπτό!

Την εμπειρία της από τη βάπτιση της κόρης της,περιγράφει αναγνώστριά μας σε επιστολή που μας έστειλε.
Είναι απαράδεκτο στις δύσκολες εποχές που ζούμε να ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις κακές συμπεριφορές κάποιων ανθρώπων της Εκκλησίας που εννοείται ότι θα έπρεπε να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση. Πρόσφατα βάφτισα την κορούλα μου….

. Αυτό το μυστήριο το περίμενα πως και πως και άργησε σχετικά να γίνει λόγω οικονομικών δυσκολιών.
Η εκκλησία της ενορίας μου βάφτιζε μόνον απογεύματα που ο σύζυγός μου δούλευε και έτσι επιλέξαμε κάποια άλλη. Δυστυχώς, όμως, από εκείνη την ημέρα δεν θυμάμαι και πολλά πράγματα όσον αφορά το μυστήριο της βάπτισης, γιατί έγιναν όλα τόσο αστραπιαία, ώστε δεν προλάβαμε να το χαρούμε ούτε εμείς ούτε οι προσκεκλημένοι μας.

Η διάρκεια ήταν 20-30 λεπτά το πολύ, ενώ της μεγάλης μου κόρης σχεδόν 1 ώρα (όχι στην ίδια ενορία).

Το κουτσούρεμα ξεκίνησε από την αρχή, αλλά το αποκορύφωμα ήταν όταν φτάσαμε στην κολυμπήθρα. Εκεί πραγματικά ένιωσα ότι έτρεχα σε κατοστάρι. Ο παπάς ζήτησε απ’ τον κόσμο να κάνει ησυχία, να προσευχηθούμε όλοι μαζί για τη μικρή μου, αλλά δεν νομίζω να πρόλαβε κανείς να προσευχηθεί τη στιγμή που εκείνος δεν διάβασε ούτε τα μισά από όσα έπρεπε. Για πότε με έστειλε να γδύσω το παιδί, για πότε το βούτηξε, πότε το έντυσα ούτε που κατάλαβα, όχι μόνον εγώ αλλά και όλος ο κόσμος που παρακολουθούσε. Το μόνο που θυμάμαι είναι το άγχος που μου δημιούργησε η βιασύνη του και τα νοήματα των νεοκόρων για το τι έπρεπε να κάνω στο επόμενο δευτερόλεπτο.

 

Κάποια στιγμή μου είπε «μην αγχώνεστε, σε 5 λεπτά τελειώνουμε», λες κι αυτό που κάναμε ήταν αγγαρεία ή του είχαμε πει ότι βιαζόμαστε. Εμείς το μόνο που του είχαμε ζητήσει ήταν να είναι λίγο προσεκτικός όταν βάλει τη μικρή στην κολυμπήθρα γιατί κάνει ένα κράτημα αναπνοής όταν κλαίει και αν της έμπαινε νερό ή λάδι στο στόμα μπορεί να μην μπορούσα να τη βοηθούσα αμέσως.
Παρόλα αυτά εγώ του απάντησα ότι εμείς δεν αγχωνόμαστε. Έχω παρακολουθήσει τόσες βαπτίσεις και έχω νιώσει τη χαρά που ξεκινάει πάντα από το χαμόγελο και την τρυφερότητα του παπά προς το παιδί σε αυτή την πρώτη του επαφή με τα θεία, εκείνος όμως συνέχισε να τρέχει το μυστήριο αγέλαστος, σοβαρός, κι όταν τελικά άφησε τη μκρή στους νονούς μας είπε ένα ξερό να σας ζήσει και εξαφανίστηκε μέσα στο Ιερό. Ούτε λέξη παραπάνω. Πότε να της κάνω μπάνιο, αν θα την κοινωνήσω, τίποτε. Οι νεοκόροι μας έδειξαν που να σταθούμε για να χαιρετήσουμε τους καλεσμένους μας κι αφού τελείωσαν γρήγορα-γρήγορα τις δουλειές τους μας είπαν να βγάλουμε τα πράγματά μας έξω και κλείδωσαν τον ναό.

 

Α-Π-Α-Ρ-Α-Δ-Ε-Κ-Τ-Ο!! Θα έπρεπε να ντρέπονται.
Και φτάνω στο σημείο να αναρωτιέμαι, από τη στιγμή που δεν διαβάστηκαν τα λόγια που έπρεπε, αν το παιδί μου είναι βαπτισμένο. Έχει το δικαίωμα ο κάθε παπάς να κόβει λόγια από τα μυστήρια ανάλογα με τη διάθεσή του; Τι να πω;
Όσο για αυτό που λέει ο λαός «ο χρόνος είναι χρήμα», έχει απόλυτο δίκιο δυστυχώς!
Όταν πήγαμε πριν το μυστήριο να υπογράψουμε, ο παπάς ρώτησε: «Οι νονοί θα δώσουν κάτι για το ναό, για τους νεοκόρους;»
«20 ευρώ, αυτά έχουμε», απάντησαν εκείνοι.
Λ-Ι-Γ-Α!!! Τελικά, ήταν πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που περίμενε να πάρει. Μάλλον το μυστήριο από κάποιους πρέπει να κοστολογείται 1 ευρώ το λεπτό και άνω.

 

Λυπάμαι…Λυπάμαι πολύ που υπάρχει τόση αμαρτία σε αυτόν το χώρο, όπου εκατομμύρια κόσμος προσεύχονται στο Θεό και προσφέρουν από το υστέρημά τους πλέον για να ανάψουν ένα κεράκι.
Χαίρομαι όμως, γιατί ο Θεός έχει για στέγη του τις ανθρώπινες καρδιές και όχι τις εκκλησίες και έτσι κρατιέται μακριά από όλα αυτά και βλέπει!!! Ελπίζω!!!
http://www.zo2.gr

Ειδική αποστολή στην Ουκρανία (Στα χρόνια της δουλείας, αλλά επίκαιρη όσο ποτέ…)

Παρουσιάζει κάποιο μικρό ενδιαφέρον -παρά την παλαιότητά του- διότι σχετίζεται με το φαινόμενο του οικουμενισμού, που έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις στις ημέρες μας.

Αναφέρεται στην αντιπαπική δράση του Αγίου Δαμασκηνού του Στουδίτου -η οποία τεχνιέντως αποσιωπάται– , επισκόπου Λητής και Ρεντίνης, και του οποίου η μνήμη εορτάζεται στις 27 του μηνός Νοεμβρίου.

Εορτή αγίου, μίμησις Αγίου…

 

Γράφει ο Φώτης Μιχαήλ

Οι Άγιοι είναι οι πνευματικοί μας οδοδείκτες. Τον δρόμο του Θεού, αυτοί μας τον δείχνουν. Και μας τον δείχνουν όχι βεβαίως ακαδημαϊκά, αλλά μέσα από την πνευματική τους εμπειρία. Με τις διδαχές τους και προπάντων με την ίδια τους την ζωή.

Οι Άγιοι, δηλαδή οι Άνθρωποι του Θεού, είναι οι δάσκαλοί μας και οι βοηθοί μας στον αγώνα για την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Οι αγώνες τους οι πνευματικοί και οι διδασκαλίες τους έχουν ισχύ διαχρονική και ο λόγος τους είναι πάντοτε σύγχρονος, ακέραιος και ασφαλής.

Είναι θαυμαστό, το πόσο επίκαιροι αναδεικνύονται κάθε φορά, που καλούνται να δώσουν απαντήσεις σε προβλήματα είτε προσωπικά είτε γενικά της ζωής της Εκκλησίας μας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της επικαιρότητας του λόγου και των έργων των Αγίων μας αποτελεί ένας Άγιος καταγόμενος από την καρδιά της Μακεδονίας μας, από την Θεσσαλονίκη. Τον γιορτάζουμε στις 27 Νοεμβρίου και ονομάζεται Δαμασκηνός. Είναι ο Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης, Επίσκοπος Λητής και Ρεντίνης.

Γεννήθηκε το 1520 στην Πόλη του Αγίου Δημητρίου. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και εκάρη μοναχός στην Αδελφότητα των Στουδιτών και στα 1560 χειροτονήθηκε Επίσκοπος Λητής και Ρεντίνης. Το σύγγραμμά του με τον τίτλο »Θησαυρός» στήριξε αποφασιστικά το δούλο Γένος και απέτρεψε τον εκτουρκισμό των Ορθοδόξων Βουλγάρων.

Ο Γερμανός θεολόγος Στέφαν Γκέρλαχ, μολονότι εχθρικός προς την Ορθοδοξία, μας βεβαιώνει, ότι ο Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης ήταν ένας από τους τρεις πιο μορφωμένους Ορθοδόξους Κληρικούς της εποχής του και μάλιστα ο πιο επαινετός »λόγω της ιδιαιτέρας μετριοφροσύνης, ολιγάρκειας και των άλλων αρετών του».(1)

Και πώς, αυτός ο »λαμπράς παιδείας και άμετρης ταπεινοφροσύνης Επίσκοπος», από τα μέρη του Λαγκαδά βρέθηκε στα μέρη της Μικράς Ρωσσίας, στην σημερινή Ουκρανία, δηλαδή;

Βρέθηκε εκεί ως ειδικός απεσταλμένος και έμπιστος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για την αντιμετώπιση ενός πολύ μεγάλου και σοβαρού προβλήματος.

Και ποιο ήταν το εξαιρετικό αυτό πρόβλημα, για το οποίο στάλθηκε στην Ουκρανία, ως έξαρχος, ο Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης;

Από ποιόν κίνδυνο, έσπευσε ο Άγιος Επίσκοπος Λητής και Ρεντίνης, να σώσει τους Ορθοδόξους της Ουκρανίας;

Ο κίνδυνος προερχόταν από τους παπικούς και από την διάδοση της παναίρεσης του παπισμού. Μισσιονάριοι του πάπα διασκορπίστηκαν τότε σε ολόκληρη την χώρα και βάλθηκαν να παρασύρουν τους Ουκρανούς Ορθοδόξους διαδίδοντας τις ολέθριες κακοδοξίες τους.

Η αποστολή του Αγίου Δαμασκηνού του Στουδίτη ήταν να αντιμετωπίσει την δράση των αιρετικών Λατίνων και να προστατέψει τους Ορθοδόξους Ουκρανούς από τις πλάνες του Βατικανού.

Ο αγώνας δεν ήταν εύκολος. Ο Άγιος είχε να παλέψει με τους ικανότερους και πλέον επιτήδειους συνεργάτες του πάπα. Το Πατριαρχείο το εγνώριζε αυτό πολύ καλά, γι΄αυτό και δεν απέστειλε τον οποιοδήποτε, αλλά διάλεξε προς τούτο την »σοφία των Ελλήνων».

Ο αγώνας για την αντιμετώπιση της αιρετικής προπαγάνδας των παπικών κράτησε για τον Επίσκοπο Δαμασκηνό επτά ολόκληρα χρόνια. Από το 1565 έως το 1572. Η κατάρτισή του, οι αρετές του και προπάντων η αγιότητά του έσωσαν τους Ορθοδόξους Ουκρανούς από την αίρεση του ρωμαιοκαθολικισμού και έδωσαν ένα καλό μάθημα στους μέχρι σήμερα αμετανόητους παπικούς.

Η επικαιρότητα του βίου και των διδαχών του Αγίου Δαμασκηνού του Στουδίτου, Επισκόπου Λητής και Ρεντίνης, είναι τόσο φανερή και κατανοητή, που καθιστούν τις εξηγήσεις εντελώς περιττές.

Το συμπέρασμα είναι, ότι οι αγώνες του και η διδασκαλία του, αναφορικά με τα τεκταινόμενα αυτές τις ημέρες στην Πόλη των Ονείρων μας, δεν μπορεί παρά να ορίσουν, ως Ορθοδόξων, και την δική μας στάση.

Η Εκκλησία μας, άλλωστε, το τονίζει καθαρά: »Εορτή Αγίου, μίμησις Αγίου». Και ο νοών, νοήτω.

Τίς θά κλέψει ἐκ τοῦ οὐρανοῦ αὐτό τό πῦρ;»

Ένα κείμενο αγωνίας, από τον γιο ενός παπά πεπαιδευμένου και σοφού, κοντά στον οποίον και με την παρουσία-παράδειγμα του, ο συγγραφέας του κειμένου, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, μόρφωσε εσωτερικά την σχέση του με τον Χριστό και έγινε μέλος της Εκκλησίας.

Η σοφία του παπά Αδαμαντίου έγινε στα μάτια του Αλέξανδρου «γέφυρα και οδηγός» για επιλογή τρόπου ζωής. Οι ερωτήσεις του στο κείμενο: «Τίς θά κλέψει ἐκ τοῦ οὐρανοῦ αὐτό τό πῦρ; Τίς θά ἐμφυσήσῃ τήν πίστην, τήν πνοήν, τήν ζωήν; Τίς θά θερμάνη τήν τέφραν;», προφανώς γεννήθηκαν από την συνειδητοποίηση της λειψανδρίας ιερέων με την ποιότητα του πατέρα του. Όπως και ο Βιργκίλ Γκεοργκίου θα μπορούσε κι αυτός να πει: «Άνοιξα τα μάτια μου μπροστά σε μια εικόνα», και μαζί με τον Μάξιμο τον Ομολογητή να μας διαβεβαιώνει ότι: «Τήν ἱερωσύνην ὁ Θεός ἐπί τῆς γῆς ἀνθ’ ἑαυτοῦ χειροτονήσας προὐβάλετο…».

Σήμερα που οι δυσκολίες για τους υποψήφιους ιερείς έχουν πολλαπλασιαστεί, (π.χ. εξεύρεση συζύγου! Ποια κοπελιά θέλει να παντρευτεί ιερέα; Ούτε οι χριστιανές! Με την υπάρχουσα κοινωνική απαξίωση και την επιβολή στους εγγάμους ιερείς, της εκτός τόπου και χρόνου μοναχικής ενδυμασίας, έχει γίνει η υπόθεση της ιερατικής ζωής ιδιότυπο «ιερό» κοινωνικό περιθώριο)· και φαντάζει ως λύση η «εύκολη» μετατόπιση της ιερατικής κλήσεως σε… μοναχική (άγαμη) ιερατική ζωή, παρότι καμία επιθυμία μοναχικής ζωής δεν πυρπολεί την καρδιά τους (τίς θά θερμάνει τήν τέφρα;!!!). Έρχεται λοιπόν ο καριερισμός των κληρικών και κάνει την ιερωσύνη… «υποπόδιον», για την επίτευξη σκοπιμοτήτων κοινωνικής αποδοχής (έστω και από τους ανόητους και «χάσκοντας» μπροστά σε «ωραία» άμφια, που πλέον αντί συμβόλων έχουν καταντήσει κοσμήματα), αλλά και ανέλιξης, αντισταθμιστικής, των αυταπαξιωτικών συμπλεγμάτων αγραμματοσύνης και της αμφίβολης ανδρικής οντότητας κάποιων!

Με τέτοιας ποιότητας δεδομένα τι μπορεί κανείς να περιμένει; Πυρφόρους Προμηθείς; Μάλλον όχι, άλλα πρόσωπα «διεφθαρμένα διά τοῦ μισθαρίου και τοῦ δοξαρίου» (Αλέξ. Παπαδιαμάντης). Πράγματα που ο Παπαδιαμάντης φοβάται ως διαλυτικούς κινδύνους και εξ αυτού απεύχεται τη μισθοδοσία του κλήρου! Φυσικά άλλαξαν τα δεδομένα και οι κοινωνικές συνθήκες, και η μισθοδοσία του κλήρου είναι αναγκαία πραγματικότητα.

ΟΜΩΣ…

Αν οι χριστιανοί είχαν συνείδηση της ιδιότητας, του τι σημαίνει να είναι κάποιος χριστιανός, και ήταν εξ επιλογής μέλη της χριστιανικής κοινότητας, που αποφάσιζει για την επιλογή του παπά της, πιστεύει κανείς στα σοβαρά, ότι δεν θα νοιάζονταν και για την συντήρηση του; Σήμερα όμως, που ο παπάς διορίζεται με την διαδικασία δημοσίου υπαλλήλου, «ἄνωθεν», και εν άγνοια των χριστιανών (πολλές φορές και παρά τις αντιρρήσεις τους), με ποια λογική μπορεί να σταθεί απαίτηση φροντίδας του από τους ενορίτες;

Όποιος τον «έφτιαξε», ας τον πληρώσει!!!

Ας αφουγκραστούμε λοιπόν αυτόν τον μακάριο και σοφό παππού μας (γράφει το… 1896!), όχι για να τον αντιγράψουμε υλοποιώντας κάθε του σκέψη (… άλλα τα τότε τεχνικά), αλλά: α) για να μάθουμε να σκεφτόμαστε και να κρίνουμε με την αγωνία της φωτιάς του Ουρανού· β) να αγωνιζόμαστε να αποχτήσουμε πίστη-πνοή-ζωή· και γ) να «ζεστάνουμε» όσο μπορούμε την παγωνιά της στάχτης του σήμερα. Αναζωπυρώνοντας το χάρισμα του Θεού (Β’ Τιμ. 1, 6), ώστε να γίνει φωτιά του Ουρανού που θα κάψει «ξύλα, χόρτον, καλάμην» (Α’ Κορ. 3, 12) και θα δημιουργήσει «χρυσόν, ἄργυρον, λίθους τιμίους» με τους οποίους θα χτιστεί το οικοδόμημα της επίγειας Εκκλησίας, που θα το βλέπουν οι άνθρωποι και θα δοξάζουν τον Πατέρα μας τον εν ουρανοίς, και του οποίου οικοδομήματος, θα επιθυμούν να γίνουν «μέλη τίμια».

---

ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΚΑΙ ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ

 

Καὶ τίς ὁ τρόπος τῆς διακρίσεως;

Ποῖον τὸ ὅριον τὸ χωρίζον τοὺς πρώτους ἀπὸ τῶν δευτέρων;

Μήπως εἶναι τὰ φαρδομάνικα;

Ἀλλὰ τὰ φαρδομάνικα εἶναι κακόζηλα, καὶ δὲν ἁρμόζουν περισσότερον εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν πόλεων ἢ ὅσον εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν χωρίων.

Μήπως εἶναι τὰ πράσινα ἢ κόκκινα ζωστικά; – Ἀλλὰ τὰ πράσινα ἢ κόκκινα ζωστικὰ εἶναι ἀνοίκεια, καὶ πρέπει, οἱ ἀρχιερεῖς πρῶτοι, εἶτα οἱ ἱερεῖς, νὰ τὰ καταργήσωσι.

Μήπως εἶναι τὸ ἔγγαμον ἢ ἡ ἀγαμία τῶν κληρικῶν; Διότι εἰς τὰς Ἀθήνας, τὴν μεγίστην πόλιν τῆς ἐλευθέρας Ἑλλάδος, βλέπω πλείστους ἱερομονάχους ἐφημερεύοντας, θὰ ὑπάρχωσι δὲ τοὐλάχιστον δωδεκὰς τούτων φέροντες τὸ ὀφφίκιον «ἀρχιμανδρῖται». – Ἀλλ᾿ ἱερομόναχοι ἢ ἀρχιμανδρῖται ὀφείλουσι ν᾿ ἀπέλθωσιν εἰς τὰς Μονάς των, καὶ ν᾿ ἀφήσωσι τὰς κατὰ πόλεις ἐφημερίας εἰς τοὺς ἐγγάμους κληρικούς, εἰς οὓς καὶ μόνους ἀνήκουσιν αὗται. Ἂν ἄλλως εἶχε, δὲν θὰ ἐπετρέπετο ποτὲ ὁ γάμος εἰς τὸν Κλῆρον.

Μανθάνω περί τινος νομοσχεδίου, ὁρίζοντος περὶ μισθοδοσίας τῶν ἐφημερίων, καὶ τὸ ὁποῖον διαιρεῖ τοὺς ἱερεῖς εἰς τρεῖς τάξεις, α´, β´ καὶ γ´, ἀπαράλλακτα ὅπως τοὺς γραμματοκομιστὰς ἢ τοὺς κλητῆρας. Τὸ πρᾶγμα μοῦ φαίνεται ἀνάρμοστον, καὶ μάλιστα κακόδοξον. Πῶς νὰ διαιρεθῶσιν οἱ ἱερεῖς εἰς τάξεις; Ἐκτὸς ἂν ἡ διάκρισις γίνῃ κατὰ τὸ μῆκος τῶν περιχειρίδων, ὡς εἶπα ἐν ἀρχῇ, ἢ κατὰ τὸ χρῶμα τῶν ἐνδυμάτων.

Φρονῶ ὅτι δὲν ἔχει καμμίαν ὑποχρέωσιν ἡ Πολιτεία νὰ δίδῃ μισθὸν εἰς τοὺς ἱερεῖς. Ἔχει ὅμως τὴν ὑποχρέωσιν ν᾿ ἀποδώσῃ ὅσα κατὰ καιροὺς αὐθαιρέτως ἐδήμευσεν ἢ ἐσφετερίσθη ἐκ τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, διὰ νὰ ἱδρυθῇ ἐκκλησιαστικὸν ταμεῖον. Καὶ ἐκ τοῦ ταμείου τούτου, πλουτιζομένου καὶ δι᾿ ἄλλων πόρων, νὰ δίδωνται συντάξεις καὶ βοηθήματα εἰς γέροντας, ἀσθενεῖς ἢ ἀνικάνους ἱερεῖς, εἰς χήρας καὶ ὀρφανὰ ἱερέων.

Ὅσον ἀφορᾷ τοὺς νέους καὶ ἱκανοὺς νὰ ἐκτελῶσι τὰ χρέη των ἱερεῖς, δὲν εἶναι καμμία ἀνάγκη νὰ δοθῇ μισθὸς εἰς αὐτούς. Ἀρκετὰ τοὺς ἔχουν ἐξευτελίσει ἤδη. Μὴ ζητοῦν νὰ τοὺς ὑποδουλώσουν καὶ ὅλως διόλου εἰς τὴν πολιτικήν.

Ἂς μὴ προσποιοῦνται ὅτι κήδονται τῆς τύχης τοῦ Κλήρου, καὶ ὅτι θέλουν τὸ καλὸν τῆς Ἐκκλησίας. Ἂν ἐκήδοντο τοῦ Κλήρου καὶ τῆς Ἐκκλησίας, οἱ πολιτευταὶ δὲν θὰ ὑπέσχοντο καὶ τὴν ἱερωσύνην ὡς ρουσφέτι εἰς τὰς ἐκλογάς, καὶ δὲν θὰ ἐπίεζον τοὺς ἐπισκόπους νὰ χειροτονῶσι φαύλους καὶ ἀγραμμάτους.

Καὶ οἱ σεβασμιώτατοι ἐπίσκοποι, ἂν περισσότερον ἐπόνουν καὶ οὗτοι, δὲν θὰ προέβαινον ποτὲ εἰς χειροτονίαν ἀναξίων, εἴτε ἀφ᾿ ἑαυτῶν, εἴτε ὑπείκοντες εἰς πιέσεις. Τοῦτο καὶ μόνον ὀφείλουν νὰ πράξωσι. Νὰ μὴ χειροτονῶσιν ὑπεραρίθμους, παρ᾿ ἐνορίαν καὶ ὑπὲρ ἐνορίαν. Ὁ ἀριθμὸς τῶν οἰκογενειῶν, τῶν ἀποτελουσῶν ἐνορίαν, ὁ ἀριθμὸς τῶν ἱερέων, δύο ἢ τριῶν τὸ πολύ, δι᾿ ἕκαστον ἐνοριακὸν ναόν, νὰ εἶναι ὡρισμένος, ἀλλὰ νὰ μὴ ὑπερπηδᾶται ποτέ. Καὶ ὅταν αἱ ἐνορίαι εἶναι κανονισμέναι, καὶ αἱ θέσεις τῶν ἱερέων μόνιμοι, τότε οἱ χριστιανοί, οἱ μὲν ἐκ τοῦ περισσεύματος, οἱ δὲ ἐκ τοῦ ὑστερήματος, θὰ δίδωσιν εἰς τοὺς ἱερεῖς των ὅσα ἀρκοῦσιν, ἄνευ ἀπρεποῦς πολυτελείας, διὰ νὰ ζήσωσιν αὐτοὶ καὶ τὰ τέκνα των.

Ἀλλ᾿ ὁμιλοῦσι περὶ μορφώσεως τοῦ Κλήρου. Τί ἐννοοῦσι μόρφωσιν λέγοντες; Μὴ ἐννοοῦσι τὰ πολλὰ γράμματα;

Οἱ πρὸ τῆς παρούσης γενεᾶς ἱερεῖς ἤξευραν ὀλίγα κολλυβογράμματα. Δὲν ἦσαν εὐπαίδευτοι, ἀλλ᾿ ἦσαν μορφωμένοι. Μορφωμένοι διὰ τὸ ἔργον των. Ἦσαν σεβάσμιοι καὶ ἐνάρετοι.

Ἀλλὰ δὲν ἠμποροῦσαν νὰ ἐκφωνοῦν λόγους; Τόσον τὸ καλύτερον δι᾿ αὐτοὺς καὶ διὰ τοὺς πιστούς. Ἐδίδασκον διὰ τοῦ παραδείγματος.

Ἔφευγον τὰς μωρὰς ζητήσεις καὶ τὰς ἐπιδείξεις, τὰς ἀπηγορευμένας ὑπὸ τῆς ἱερᾶς Γραφῆς. Ἐάν τινες ἐξ αὐτῶν ἤξευραν ὀλίγα ἑλληνικὰ γράμματα, ὡμίλουν διὰ βραχέων, ἔλεγον ὀλίγα, ἀλλ᾿ ἐνεποίουν βαθεῖαν ἐντύπωσιν.

Ἀλλὰ χρειάζονται, λέγει, ἱερατικαὶ σχολαὶ διὰ νὰ μορφωθῇ ὁ Κλῆρος.

Ὑπῆρχον τρεῖς ἢ τέσσαρες ἱερατικαὶ σχολαί, ὑπῆρχε, καὶ ὑπάρχει ἀκόμη ἡ Ριζάρειος. Ἀπὸ τὰς ἱερατικὰς σχολὰς ἐβγῆκε σμῆνος δικολάβων, δημοδιδασκάλων, δικαστικῶν κλητήρων καὶ δημοσίων ὑπαλλήλων. Ἀπὸ τὴν Ριζάρειον ἐβγῆκεν ὁλόκληρος σφηκιὰ δικηγόρων, ἀγέλη καθηγητῶν, ἰατρῶν, χρηματιστῶν καὶ πολιτευομένων.

Ποῦ ἠκούσθη αὐτό, μοναστήρια νὰ ἔχωσιν ὑποτρόφους εἰς τὴν Εὐρώπην δικηγόρους, καὶ μάλιστα ἰατρούς, διὰ νὰ διδάσκωνται ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐβγῆκεν ἀπὸ τὸν πίθηκον, κατερχόμενοι δὲ νὰ διδάσκωσι καὶ εἰς ἄλλους τὰ σοφὰ ταῦτα; Μόνον εἰς τὴν Ἑλλάδα γίνονται αὐτά. Ἀλλὰ καὶ τί δὲν γίνεται εἰς τὴν Ἑλλάδα;

Ἀπὸ τὰς ἱερατικὰς σχολάς, καὶ ἀπὸ τὴν Ριζάρειον, ἐβγῆκαν ὀλίγιστοι καλοὶ ἱερεῖς, περισσότεροι ἴσως ὄχι πολὺ καθὼς πρέπει.

Μὴ πλανᾶσθε. Τὸ ράσον δὲν κάμνει τὸν μοναχὸν καὶ τὸ ἱεροδιδασκαλεῖον δὲν κάμνει τὸν ἱερέα. Πρέπει ὁ ἱερεὺς νὰ ἔχῃ κλίσιν μὲ ἰῶτα καὶ πρὸ πάντων κλῆσιν μὲ ἦτα… Πρέπει νὰ ἔχῃ πῦρ μέσα του.

Τίς θὰ κλέψῃ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ αὐτὸ τὸ πῦρ; Τίς θὰ ἐμφυσήσῃ τὴν πίστιν, τὴν πνοήν, τὴν ζωήν; Τίς θὰ θερμάνῃ τὴν τέφραν;

Διὰ τοῦ μισθαρίου θὰ μορφωθῇ ὁ Κλῆρος; Διὰ μισθαρίου καὶ δοξαρίου διεφθάρησαν ἤδη τὰ πολλά.

Νὰ τοὺς φωτίσῃ ὁ Θεός, ν᾿ ἀφήσουν τὰ πράγματα ὅπως εἶναι μὴν τὰ κάμουν χειρότερα. Μὴ κίνει κακὸν εὖ κείμενον.

Μεταξὺ τῶν ὑπαρχόντων ἱερέων ὑπάρχουσιν ἀκόμη πολλοὶ ἐνάρετοι καὶ ἀγαθοί, εἰς τὰς πόλεις καὶ εἰς τὰ χωρία. Εἶναι τύποι λαϊκοί, ὠφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ἂς μὴν ἐκφωνῶσι λόγους. Ἠξεύρουσιν αὐτοὶ ἄλλον τρόπον πῶς νὰ διδάσκωσι τὸ ποίμνιον.

Γνωρίζω ἕνα ἱερέα εἰς τὰς Ἀθήνας. Εἶναι ὁ ταπεινότερος τῶν ἱερέων καὶ ὁ ἁπλοϊκώτερος τῶν ἀνθρώπων. Διὰ πᾶσαν ἱεροπραξίαν ἂν τοῦ δώσῃς μίαν δραχμὴν ἢ πενῆντα λεπτὰ ἢ μίαν δεκάραν, τὰ παίρνει. Ἂν δὲν τοῦ δώσῃς τίποτε, δὲν ζητεῖ. Διὰ τρεῖς δραχμὰς ἐκτελεῖ ὁλόκληρον παννύχιον ἀκολουθίαν. Ἀπόδειπνον, Ἑσπερινόν, Ὄρθρον, Ὥρας, Λειτουργίαν. Τὸ ὅλον διαρκεῖ ἐννέα ὥρας. Ἂν τοῦ δώσῃς μόνον δύο δραχμάς, δὲν παραπονεῖται.

Κάθε ψυχοχάρτι, φέρον τὰ μνημονευτέα ὀνόματα τῶν τεθνεώτων, ἀφοῦ ἅπαξ τοῦ τὸ δώσῃς, τὸ κρατεῖ διὰ πάντοτε. Ἐπὶ δύο, τρία, τέσσαρα, πέντε ἔτη ἐξακολουθεῖ νὰ μνημονεύῃ τὰ ὀνόματα, δι᾿ εἴκοσι λεπτὰ τὰ ὁποῖα τοῦ ἔδωκες εἰσάπαξ. Εἰς κάθε προσκομιδὴν μνημονεύει δύο ἢ τρεῖς χιλιάδας ὀνόματα. Δὲν βαρύνεται ποτέ. Ἡ προσκομιδὴ παρ᾿ αὐτῷ διαρκεῖ δύο ὥρας. Ἡ Λειτουργία ἄλλας δύο. Εἰς τὴν ἀπόλυσιν τῆς Λειτουργίας, ὅσα κομμάτια ἔχει ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ, ἀπὸ πρόσφορα ἢ ἀρτοκλασίαν, τὰ μοιράζει ὅλα εἰς ὅσους τύχουν. Δὲν κρατεῖ σχεδὸν τίποτε.

Μίαν φορὰν ἔτυχε νὰ χρεωστῇ μικρὸν χρηματικὸν ποσόν, καὶ ἤθελε νὰ τὸ πληρώσῃ, εἶχε δέκα ἢ δεκαπέντε δραχμάς, ὅλα εἰς χαλκόν, ἐπὶ δύο ὥρας ἐμετροῦσεν, ἐμετροῦσε καὶ δὲν ἠμποροῦσε νὰ τὰ εὕρῃ πόσα ἦσαν. Τέλος εἷς ἄλλος χριστιανὸς ἔλαβε τὸν κόπον καὶ τοῦ τὰ ἐμέτρησεν.

Εἶναι ὀλίγον τι βραδύγλωσσος, καὶ περισσότερον ἀγράμματος. Εἰς τὰς εὐχάς, τὰς περισσοτέρας λέξεις τὰς λέγει ὀρθάς, εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τὰς περισσοτέρας ἐσφαλμένας. Θὰ εἰπῆτε, διατί ἡ ἀντίθεσις αὕτη; Ἀλλὰ τὰς εὐχὰς τὰς ἰδίας ἀπαγγέλλει καθ᾿ ἑκάστην, ἐνῷ τὴν δεῖνα περικοπὴν τοῦ Εὐαγγελίου θὰ τὴν ἀναγνώσῃ ἅπαξ ἢ δὶς ἤ, τὸ πολύ, τρὶς τοῦ ἔτους, ἐξαιρέσει ὡρισμένων περικοπῶν συχνὰ ἀλλ᾿ ἀτάκτως ἐπανερχομένων, ὡς εἰς τοὺς Ἁγιασμοὺς καὶ τὰς Παρακλήσεις.

Τὰ λάθη, ὅσα κάμνει εἰς τὴν ἀνάγνωσιν, εἶναι πολλάκις κωμικά. Καὶ ὅμως ἐξ ὅλων τῶν ἀκροατῶν του, ἐξ ὅλου τοῦ ἐκκλησιάσματος, κανείς μας δὲν γελᾷ. Διατί; Τὸν ἐσυνηθίσαμεν, καὶ μᾶς ἀρέσει. Εἶναι ἀξιαγάπητος. Εἶναι ἁπλοϊκὸς καὶ ἐνάρετος. Εἶναι ἄξιος τοῦ πρώτου τῶν Μακαρισμῶν τοῦ Σωτῆρος.

Τώρα, ὑποθέσατε δύο ὑποθέσεις, μίαν ἀδύνατον, καὶ μίαν δυνατήν, ὑποθέσατε ὅτι αὐτὸς ὁ ἴδιος ἱερεὺς εἶχεν ἐξέλθει ἀπὸ ἱεροδιδασκαλεῖον, παλαιὸν ἢ νέον· θὰ εἶχε διαφορὰν ἐπὶ τὸ βέλτιον;

Θὰ ἦτο πασσαλειμμένος μὲ ὀλίγα ἀτελῆ, κακοχώνευτα καὶ συγκεχυμένα γράμματα, μὲ περισσοτέραν οἴησιν καὶ ἀξιώσεις. Θὰ ἦτο διὰ τοῦτο καλύτερος;

Θὰ ἐξεφώνει λόγους ἐπ᾿ ἐκκλησίας; – Ἐὰν οἱ λόγοι ὡμοίαζον μὲ ὅσους ἔχω ἀκούσει κατὰ καιροὺς ἀπὸ πολλοὺς ἱερωμένους μὲ ἀξιώσεις, μὲ διπλώματα, μὲ πράσινα καὶ μὲ γαλάζια ζωστικά, ὑποψηφίους ἀρχιερεῖς, καὶ τὰ λοιπά, καλύτερον ὁποὺ λείπουν.

Πρέπει νὰ τηρηθῇ κατὰ γράμμα ὁ ἱερὸς κανών. Ἐὰν ὑπάρχῃ κάπου ἱερεύς τις μὲ ἀληθῆ παιδείαν καὶ μὲ ἀληθῆ ἀρετήν, ἂς ὁμιλῇ. Ἄλλως ἂς ἀναγινώσκωνται ἐπ᾿ ἐκκλησίας αἱ ὁμιλίαι τῶν Χρυσοστόμων καὶ Βασιλείων μεταφρασμέναι εἰς τὸ ἁπλοῦν, τὰ Κυριακοδρόμια τοῦ Θεοτόκη, κτλ. Αὐτὸ εἶναι τὸ καλύτερον, τὸ προχειρότερον καὶ τὸ ἀσφαλέστερον.

Τώρα, ὑποθέσατε, σχετικῶς μὲ τὸν ἱερέα περὶ οὗ ἀνωτέρω ὁ λόγος, καὶ μίαν ὑπόθεσιν δυνατήν. Ὑποθέσατε ὅτι μισθοδοτοῦνται πράγματι οἱ ἱερεῖς ἐκ τοῦ δημοσίου ταμείου, ὑποθέσατε ὅτι ὁ ἱερεὺς οὗτος λαμβάνει τὸν μισθόν του, εἰς χαρτίον ἢ εἰς χαλκόν. Δὲν θὰ εἶναι ἱκανὸς νὰ τὰ μετρήσῃ, καὶ γινόμενος εὐπορώτερος, δὲν θὰ γίνῃ καλύτερος.

Τὸ χειρότερον εἶναι ὅτι θὰ πλάσῃ διακρίσεις μεταξὺ ἱερέων καὶ ἱερέων τὸ μωρὸν αὐτὸ σχέδιον τῆς διαιρέσεως τῶν ἐφημερίων εἰς τάξεις, θὰ ὑποθάλψῃ ἀντιζηλίας, παραλόγους ἀξιώσεις καὶ ὑπεροψίαν.

Ἐλπίζομεν ὅτι, καὶ ἂν ψηφισθῇ, ὅπερ πιθανὸν -διότι τόσα καὶ τόσα τερατώδη ψηφίζονται-, ὅμως δὲν θὰ ἐφαρμοσθῇ.

Τώρα, ἴσως εἴπῃ τις: – Ὅλα αὐτὰ δυνατὸν νὰ εἶναι καλά, ἀλλὰ τὸ ἄρθρον σου εἶναι ἀρνητικὸν καὶ ὄχι θετικόν. Οἱ παλαιοὶ ἱερεῖς ἦσαν ἀγράμματοι, ἀλλ᾿ ἦσαν ἁπλοϊκοὶ καὶ ἐνάρετοι. Σήμερον ἡ ἁπλότης καὶ ἡ ἀρετὴ ἐξέλιπε, μόνον δὲ ἡ ἀγραμματωσύνη πλεονάζει. Ἐπὶ τίνος βάσεως στηρίζεις τὴν βελτίωσιν τοῦ Κλήρου; Μήπως ἐπὶ μόνης τῆς ἀγραμματωσύνης;

Μὴ γένοιτο. Δὲν εἶπα ὅτι ἀποκρούω καθόλου πᾶσαν ἐξ ἀγαθῆς προαιρέσεως γινομένην ἀπόπειραν. Καλὰ εἶναι καὶ τὰ ἱεροδιδασκαλεῖα, καλὸν καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ταμεῖον πρὸς χορηγίαν βοηθημάτων εἰς τοὺς ἀνικάνους καὶ εἰς τὰς χήρας καὶ τὰ ὀρφανὰ τοῦ Κλήρου.

Πλὴν ὅλα ταῦτα μόνον σχετικὴν ἀξίαν ἔχουσι. Πολὺ οὐσιωδέστερα καὶ λυσιτελέστερα εἶναι ἄλλα, τὰ ὁποῖα δὲν ἀνάγονται εἰς τὴν σφαῖραν τῆς νομοθετικῆς προνοίας, ἀλλ᾿ εἶναι ὅλως ἠθικὰ καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἐπιβάλλονται.

Νὰ παύσῃ π.χ. ἡ συστηματικὴ περιφρόνησις τῆς θρησκείας ἐκ μέρους πολιτικῶν ἀνδρῶν, ἐπιστημόνων, λογίων, δημοσιογράφων καὶ ἄλλων. Ἡ λεγομένη ἀνωτέρα τάξις νὰ συμμορφωθῇ μὲ τὰ ἔθιμα τῆς χώρας, ἂν θέλῃ νὰ ἐγκλιματισθῇ ἐδῶ. Νὰ γίνῃ προστάτις τῶν πατρίων, καὶ ὄχι διώκτρια. Νὰ ἀσπασθῇ καὶ νὰ ἐγκολπωθῇ τὰς ἐθνικὰς παραδόσεις.

Νὰ μὴ περιφρονῇ ἀναφανδὸν ὅ,τι παλαιόν, ὅ,τι ἐγχώριον, ὅ,τι ἑλληνικόν. Νὰ καταπολεμηθῇ ὁ ξενισμός, ὁ πιθηκισμός, ὁ φραγκισμός. Νὰ μὴ νοθεύωνται τὰ θρησκευτικὰ καὶ τὰ οἰκογενειακὰ ἔθιμα. Νὰ καλλιεργηθῇ ἡ σεμνοπρεπὴς βυζαντινὴ παράδοσις εἰς τὴν λατρείαν, εἰς τὴν διακόσμησιν τῶν ναῶν, τὴν μουσικὴν καὶ τὴν ζωγραφικήν.

Νὰ μὴ μιμώμεθα πότε τοὺς Παπιστὰς καὶ πότε τοὺς Προτεστάντας. Νὰ μὴ χάσκωμεν πρὸς τὰ ξένα. Νὰ στέργωμεν καὶ νὰ τιμῶμεν τὰ πάτρια.

Εἶναι τῆς ἐσχάτης ἐθνικῆς ἀφιλοτιμίας νὰ ἔχωμεν κειμήλια, καὶ νὰ μὴ φροντίζωμεν νὰ τὰ διατηρήσωμεν. Ἂς σταθμήσωσι καλῶς τὴν εὐθύνην των οἱ ἔχοντες τὴν μεγίστην εὐθύνην.

Ἡμεῖς οἱ ἄλλοι, ἂς εὐχηθῶμεν μόνον οἱ ἱερεῖς τῆς Ἐκκλησίας μας νὰ εἶναι ἄξιοι τοῦ εὐκλεοῦς παρελθόντος, καὶ διὰ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἐν Χριστῷ παιδείας ν᾿ ἀναδειχθῶσιν ἱκανοὶ ὅπως διδάσκωσι τὸν χριστώνυμον λαόν, καὶ διὰ τοῦ λόγου, ἀλλὰ πρὸ πάντων διὰ τοῦ παραδείγματος, τὰς ὁδοὺς τοῦ Κυρίου.

ΠΗΓΗ.ΕΝΟΡΙΑΚΟ

 

ΤΟ ΣΑΡΑΝΤΑΛΕΙΤΟΥΡΓΟ (π. Δημητρίου Μπόκου)

Στὶς 15 Νο­εμ­βρί­ου άρχισε τὸ σα­ραν­τα­ή­με­ρο, ἡ χρι­στου­γεν­νι­ά­τι­κη νη­στεί­α.

Ἡ νη­στεία αὐ­τὴ ἀ­νή­κει στὶς ἐ­λα­φρὲς νη­στεῖ­ες τοῦ ἐκ­κλη­σι­α­στι­κοῦ ἔ­τους, ἐφόσονἐπιτρέπεται νὰ τρῶ­με λα­δε­ρὰ φα­γη­τὰ καὶ ψά­ρι (ὄχι βέβαια Τε­τάρ­τες καὶ Πα­ρα­σκευὲς) μέχρι καὶ τὶς 17 Δεκεμβρίου, γί­νε­ται δηλαδὴ κα­τά­λυ­σις ἰ­χθύ­ος, ὅ­πως ση­μει­ώ­νουν τὰ βι­βλί­α τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας. Δὲν τρῶ­με κα­τὰ τὴ νη­στεί­α αὐ­τὴ κρέ­ας, γά­λα, τυ­ρὶ καὶ αὐ­γά.

Στὶς 14 Νο­εμ­βρί­ου, ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Φιλίππου καὶ πα­ρα­μο­νὴ τῆς νη­στεί­ας (ἀ­πο­κριά), ἂν τύ­χει Τε­τάρ­τη ἢ Πα­ρα­σκευ­ή, τρῶ­με μό­νο ψά­ρι καὶ ὄ­χι κρέ­ας. Κα­τὰ τὴν πρώ­τη ἑ­βδο­μά­δα τῆς νη­στεί­ας (15-21 Νο­εμ­βρί­ου), κα­τὰ πα­ρά­δο­ση ἄ­γρα­φη τοῦὈρ­θο­δό­ξου λα­οῦ, νη­στεύ­ου­με καὶ ἀ­πὸ ψά­ρι, ἐ­πει­δὴ πα­λαι­ό­θεν οἱ Χρι­στια­νοὶ εἶ­χαν τὴν εὐ­λα­βῆ συ­νή­θεια νὰ κοι­νω­νοῦν στὴν πλειονότητά τους κα­τὰ τὴ με­γά­ληἑ­ορ­τὴ τῶν Εἰ­σο­δί­ων τῆς Θε­ο­τό­κου (τῆς Παναγίας τῆς Πο­λυ­σπο­ρί­τισ­σας, ὅπως τὴν ξέρει ὁ λαός μας).

Ὁ κα­νό­νας τῆς νη­στεί­ας δὲν εἶ­ναι βέ­βαι­α ὁ ἴδιος γιὰ ὅ­λους. Ἡ δι­δα­σκα­λί­α τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας δι­έ­πε­ται πάν­τα ἀ­πὸ φι­λάν­θρω­πα κρι­τή­ρια. Οἱ ἅ­γιοι δι­δά­σκουν νὰ νη­στεύ­ει ὁ κα­θέ­νας ἀ­νά­λο­γα μὲ τὶς δι­κές του δυ­να­τό­τη­τες, τὴν ἡ­λι­κί­α δη­λα­δή, τὴν κα­τά­στα­ση τῆς ὑ­γεί­ας του, τὴν ὅ­λη του ψυ­χο­σω­μα­τι­κὴ ἀν­το­χὴ καὶ ἰ­δι­ο­συγ­κρα­σί­α. Ὁ κα­θέ­νας πρέπει νὰ συμ­βου­λεύ­ε­ται ἀπαραιτήτως τὸν πνευ­μα­τι­κό του καὶ νὰἔ­χει τὴ σύμ­φω­νη γνώ­μη καὶ εὐ­λο­γί­α του γιὰ τὸν κα­νό­να τῆς νη­στεί­ας ποὺ θὰ κά­νει.

Ἡ πνευ­μα­τι­κὴ προ­ε­τοι­μα­σί­α γιὰ τὴ με­γά­λη ἑ­ορ­τὴ τῶν Χρι­στου­γέν­νων δὲν ἐ­ξαν­τλεῖ­ται φυ­σι­κὰ στὴ λιγοστὴ νη­στεί­α. Ὁ Χρι­στια­νὸς ἀγωνίζεται νὰ ἀπέχει συνολικὰἀπὸ κάθε πάθος, κάθε κακία. Ταυτόχρονα φροντίζει νὰ ἐ­ξο­μο­λο­γεῖ­ται τακτικά, για­τὶ μό­νο ἔ­τσι λαμ­βά­νει «ἄ­φε­σιν ἁ­μαρ­τι­ῶν» καὶ ἐλαφρύνει τὴν ψυ­χή του. Τὸ ρη­χὸ ἐ­πι­χεί­ρη­μα «δὲν ἔ­χω κά­νει τί­πο­τα», ἂς τὸ ἀ­φή­σου­με γιὰ πω­ρω­μέ­νους ἐ­γω­ι­στὲς καὶ ἀ­νεγ­κέ­φα­λους ποὺ θε­ω­ροῦν ὅ­τι τὰ ξέ­ρουν ὅ­λα. Ἐ­μεῖς ἂς ἀ­κού­σου­με τὸν λό­γο τοῦ Θε­οῦ, ποὺ λέ­ει ὅ­τι καὶ μί­α μέ­ρα νὰ εἶ­ναι ἡ ἐπίγεια ζωὴ τοῦ ἀν­θρώ­που, θὰ ἁ­μαρ­τή­σει (Ἰώβ, 14, 4-5). Καὶ ὅ­τι ἀ­πὸ τὴ μι­κρὴ ἀκόμα ἡ­λι­κί­α ἡ σκέ­ψη τοῦ ἀν­θρώ­που ρέ­πει πρὸς τὰ πο­νη­ρὰ (Γεν. 8, 21). Ἁ­μαρ­τί­α δὲν εἶ­ναι μό­νο ὁ φό­νος καὶἡ κλε­ψιά, ἀλ­λὰ κάθε βλέμμα, κάθε σκέψη, κάθε λόγος ποὺ ἐκκλίνει ἀπὸ τὸφρόνημα τοῦ Θεοῦ (Ματθ. 5, 28).

Κα­τὰ τὴ διά­ρκεια τοῦ σα­ραν­τα­η­μέ­ρου (ἀ­πὸ 15 Νο­εμ­βρί­ου μέ­χρι 24 Δε­κεμ­βρί­ου) γί­νε­ται κα­θη­με­ρι­νὰ Θεί­α Λει­τουρ­γί­α,  τὸ λε­γό­με­νο σα­ραν­τα­λεί­τουρ­γο. Πολ­λοὶ νο­μί­ζουν ὅ­τι αὐ­τὸ γί­νε­ται ἀ­πο­κλει­στι­κὰ γιὰ τοὺς νε­κρούς, τοὺς κε­κοι­μη­μέ­νους. ἩΘεί­α Λει­τουρ­γί­α ὅ­μως (ὅπως δείχνουν οἱ πολλές της δεήσεις καὶ κυρίως ἡ ἀ­κο­λου­θί­α τῆς Προ­σκο­μι­δῆς, δηλαδὴ ἡ προ­ε­τοι­μα­σί­α τῶν Τι­μί­ων Δώ­ρων ὅπου μνημονεύονται καὶ τὰ ὀνόματα) προ­σφέ­ρε­ται γιὰ ὅ­λο τὸν κό­σμο, «ὑ­πὲρ τοῦ σύμ­παν­τος κό­σμου», ζών­των καὶ τε­θνε­ώ­των. Οὐδέποτε τελεῖται Θεία Λειτουργία, χωρὶς νὰ μνημονευθούν καὶ οἱ ζῶντες καὶ νὰ ἐξαχθοῦν μερίδες καὶ γι’ αὐτούς. Γι’ αὐ­τὸ μπο­ροῦ­με νὰ βά­λου­με καὶ τὰ ὀ­νό­μα­τα τῶν ζών­των στὸ σα­ραν­τα­λεί­τουρ­γο, παρὰ τὴ σχεδὸν ἑ­δραι­ω­μέ­νη ἀν­τί­λη­ψη ὅ­τι αὐ­τὸ γί­νε­ται κυ­ρί­ως ὑπὲρ τῶν κε­κοι­μη­μέ­νων.

Ἄ­σχε­τα πρὸς αὐ­τό, ἡ ἀ­ξί­α τῆς Θεί­ας Λει­τουρ­γί­ας εἶ­ναι τε­ρά­στια γιὰ ὅ­λους. Οἱ ψυ­χὲς τῶν κεκοιμημένων ἰδιαίτερα βο­η­θοῦν­ται τὰ μέ­γι­στα ἀ­πὸ τὴν τέ­λε­σή της. Ἄλ­λω­στε οἱ προ­σευ­χὲς (ἀ­το­μι­κὲς καὶ ἐκκλησιαστι­κὲς-τρισάγια, μνημόσυνα καὶκυρίως ἡ Θεία Λει­τουρ­γί­α) μαζὶ μὲ τὶς ἐ­λε­η­μο­σύ­νες, εἶ­ναι τὰ μοναδικά, ἀλ­λὰ καὶσπου­δαι­ό­τα­τα πράγ­μα­τα ποὺ μπο­ροῦ­με νὰ κά­νου­με γιὰ τοὺς κε­κοι­μη­μέ­νους μας. Εἶναι οἱ «ἀποσκευές» τους ποὺ φροντίζουμε ὁπωσδήποτε νὰ τὶς στείλουμε ξοπίσω τους, ἀφότου ἐκεῖνοι ἔχουν φύγει. Αλλιῶς θὰ μᾶς κατηγορήσουν κατὰ τὴΔευτέρα Παρουσία πὼς τοὺς ἀμελήσαμε (ἅγ. Ἰω. ὁ Χρυσόστομος).

Τὸ σα­ραν­τα­λεί­τουρ­γο, ὅ­πως καὶ κά­θε ἄλ­λη ἱ­ε­ρο­πρα­ξί­α, τε­λεῖ­ται δω­ρε­άν. Δὲν χρει­ά­ζε­ται νὰ προ­σφέ­ρε­τε χρή­μα­τα. Χρει­ά­ζε­ται ὅ­μως ὁ­πωσ­δή­πο­τε ἡ προ­σω­πι­κή συμ­με­το­χή σας σ’ αὐ­τό. Ἡ Θεί­α Λει­τουρ­γί­α δὲν γίνεται μὲ τὸν πα­πά μονάχα. Εἶ­ναιἔρ­γο τοῦ λα­οῦ (λεῖ­τος [=λα­ὸς] + ἔργο), δηλαδὴ ὅ­λων μας. Δὲν ἀρ­κεῖ νὰ «δι­α­βά­ζει» μόνος ὁ πα­πὰς τὰ «γράμ­μα­τα» καὶ τὸ χαρ­τά­κι μὲ τὰ ὀ­νό­μα­τα γιὰ νὰ λυ­θοῦν μα­γι­κὰ τὰ προ­βλή­μα­τά μας. Χρει­ά­ζε­ται

α) καὶ νὰ εἴ­μα­στε πα­ρόν­τες στὴν κοι­νὴ προ­σευ­χή, ἀλ­λὰ

β) καὶ νὰ προ­σπα­θοῦ­με νὰ δι­ορ­θώ­νου­με τὴ ζω­ή μας κα­τὰ τὸ θέ­λη­μα τοῦ Θε­οῦ. Χω­ρὶς τὸν ἀ­γώ­να αυ­τὸν μάταια πα­σχί­ζου­με. Δὲν ἀγοράζονται ὅλα μὲ τὰ λεφτά.  Δὲν χτί­ζουν σχέ­ση μὲ τὸν Θε­ό. Χωρὶς αλλαγὴ ζωῆς (μετάνοια), δὲν ἔχουν πέραση πουθενά. Καὶ εὐτυχῶς δηλαδή, γιατὶ ἀλλιῶς, ὁ Παράδεισος θά ’ταν μόνο γιὰ τοὺς πλούσιους (ποὺ θὰ μπορούσαν νὰ τὸν ἀγοράσουν μὲ λεφτά).

Ἡ Θεί­α Λει­τουρ­γί­α λοιπὸν δὲν ἐ­νερ­γεῖ πο­τὲ μὲ τρό­πο μα­γι­κό. Ἀν­τι­θέ­τως!

Ἐκ­κλη­σι­α­ζό­μα­στε ὅ­λοι ἀ­πο­λύ­τως συ­νει­δη­τὰ καὶ συμ­προ­σευ­χό­μα­στε μὲ τὸν ἱ­ε­ρέ­α σὰν μιὰ οἰ­κο­γέ­νεια, σὰν μέ­λη τοῦ ἑ­νὸς Σώ­μα­τος τοῦ Χρι­στοῦ. Φρον­τί­ζου­με ὅ­λοι γιὰ ὅ­λους, ὄ­χι μό­νο γιὰ τοὺς δι­κούς μας. Καὶ ὅ­που ἐ­μεῖς εἴ­μα­στε ἑ­νω­μέ­νοι καὶ ἀ­γα­πη­μέ­νοι, χω­ρὶς καμ­μιὰ ἔ­χθρα με­τα­ξύ μας, ἐ­κεῖ πα­ρευ­ρί­σκε­ται ἀοράτως καὶ ὁΘε­ός μας, πλημ­μυ­ρί­ζον­τάς μας μὲ τὴν εὐ­λο­γί­α καὶ τὴ Χά­ρη του.