Αν κάποιος αναστηθεί από τους νεκρούς και μας μιλήσει για τα μη βλεπόμενα, για την άλλη, την επέκεινα πραγματικότητα, θα τον αμφισβητήσει κανείς; Δεν θα τον πιστέψουμε όλοι;
Με αυτό το σκεπτικό ο πλούσιος της παραβολής (Λουκ.16,19-31), που είχε πέντε ακόμα αδελφούς εν ζωή, προσπάθησε να πείσει τον Αβραάμ να στείλει τον φτωχό Λάζαρο απ’ τον Παράδεισο στον κόσμο ξανά, να τους μιλήσει, για να μην καταλήξουν και αυτοί στον Άδη.«Εάν τις από νεκρών πορευθή προς αυτούς, μετανοήσουσι».Τί πιο λογικό επιχείρημα, θα έλεγε κανείς! Πολλοί σκέπτονται ακριβώς έτσι. Θα πίστευαν στον Θεό, αν είχαν επαρκείς αποδείξεις.
Μα ο Θεός δεν φαίνεται να συμμερίζεται την άποψή τους. Δεν θεωρεί απαραίτητο να αναστηθεί κάποιος νεκρός για να πιστέψουμε.«Έχουσι Μωυσέα και τους προφήτας»,απαντάει ο Αβραάμ στον πλούσιο. Ο Θεός μίλησε πολλές φορές και με πολλούς και διαφόρους…
Το έπος του ’40, διεγείρει την ιστορική μας μνήμη, αλλά και την πατριωτική μας συνείδηση, αλλά και μας υπενθυμίζει το ρόλο και τη θυσία των λειτουργών της Ορθόδοξης Εκκλησίας στους εθνικούς αγώνες…… Σ’ έναν περιποιημένο τάφο, στο προαύλιο της Παναγίας της Εκκλησίας στο Δελβινάκι, υπάρχει μια λιτή επιγραφή:
Από το Δελβινάκι η καταγωγή του αρχιμανδρίτη Χρυσόστομου Τσοκώνα, και, όταν ήρθε η ώρα, βρέθηκε με ήρεμο θάρρος μπροστά στη «δοκιμασία» του δικού του εθνικού παρόντος.
Πάνω από τα όνειρά του έβαλε την αξιοπρέπεια της Πατρίδας, και απερίσπαστος, χωρίς προσωπικές φιλοδοξίες, έφτασε στο τέρμα, που ήταν η θυσία, ωστόσο την ίδια στιγμή ασπάστηκε την αθανασία.
Πέρα από τη νίκη του Έθνους, επιθυμεί διακαώς και την επιστροφή των ανθρώπων στο Χριστό.
Ως στρατιωτικός ιερέας του 40ου Συντάγματος Ευζώνων Άρτας, στυλώνεται ήρωας και πρόμαχος.
Στις 14 Οκτωβρίου του 1940 επισκέφτηκε μονάδα στο…
Γράφει ο Δημήτρης Νατσιός Στον πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε ο Στρατής Μυριβήλης αναφέρει και ένα ωραίο επεισόδιο. Ο σπουδαίος λογοτέχνης μας είχε εξασφαλίσει άδεια από το Γενικό Επιτελείο για να ανεβεί τις παγωμένες αετοράχες της Πίνδου και να παρευρεθεί θεατής στον πανεθνικό συναγερμό του Σαράντα. Είδε πολλά και θαυμαστά. Διαβάζω: «Ένας φαντάρος έπιασε αιχμάλωτο έναν Ιταλό λοχία, την ώρα που ο λόχος του δέχτηκε στα σκοτεινά την αιφνιδιαστική επίθεση. Ο Ιταλός ετοιμαζόταν να τον μαχαιρώσει στα μουλωχτά με την ξιφολόγχη του. Έπιασε το χέρι του, το δάγκωσε και τον αφόπλισε. -“Πώς σου ήρθε και δεν τον σκότωσες μες στην νύχτα;”, τον ρώτησα. -“Να σας πω” μου είπε. “Εκείνη την ώρα, έτσι που με ξάφνιασε, ετοιμαζόμουν να του την φέρω. Οι σύντροφοί του, που μας είχαν κάνει τον αιφνιδιασμό, το ‘βαλαν στα πόδια και τον άφησαν. Όπου τόνε κοίταξα στη φέξη της φωτιστικής ρουκέτας. Ήταν όμορφο παλληκάρι. Λυπήθηκα να τον χαλάσω”. Και γέλασε σαν παιδί για την αδυναμία του. Φαντάζομαι πως μόνο ένας Έλληνας πολεμιστής, ανάμεσα σε όλους τους πολεμιστές του κόσμου, μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο. Και η φράση που μεταχειρίστηκε ήταν τόσο ωραία. Είπε “λυπήθηκα να τον χαλάσω”. Υπάρχουν ευτυχισμένες στιγμές , που ένα άτομο, ξαφνικά συγκεντρώνει και εκφράζει την ευγένεια ενός λαού, μιας ολάκερης φυλής». (Ακαδημία Αθηνών, «Πανηγυρικοί λόγοι ακαδημαϊκών», σελ. 319). Αυτά τω καιρώ εκείνω, την 28η Οκτωβρίου του 1940, που «κοιμηθήκαμε άνθρωποι και ξυπνήσαμε έθνος». Όταν ήμασταν αληθινοί Έλληνες και όχι ασκέρι αδέσποτο. Διαβάζω για τις σημερινές προκοπές της «άλκιμης» νεολαίας μας. 23 Οκτωβρίου 2021. «Λίγο μετά τα μεσάνυχτα ομάδα 100 περίπου κουκουλοφόρων βγήκε από το ΑΠΘ και επιτέθηκε με βόμβες μολότοφ σε διμοιρία των ΜΑΤ. Οι αστυνομία απώθησε τους νεαρούς, οι οποίοι επέστρεψαν στο ΑΠΘ, για να επιτεθούν εκ νέου λίγα λεπτά αργότερα… Να σημειωθεί ότι εντός του πανεπιστημιακού χώρου, βρισκόταν σε εξέλιξη πάρτυ οικονομικής ενίσχυσης φυλακισμένων και διωκομένων αντεξουσιαστών». (Από τον ιστότοπο «εφημερίδα»). Μάλιστα. Στο πρώτο κείμενο αναπνέεις. Ανάσες λευτεριάς, ηρωισμού και ευγένειας. Στο δεύτερο πιάνεις την μύτη σου από τις αναθυμιάσεις. Δυσωδία, παρακμή και μίσος. Η αγέραστη Ελλάδα του ’40 και η ετοιμοθάνατη Ελλάδα του 2021. Στο προλογικό κείμενο, ένα νέο παιδί, στρατιώτης στο μέτωπο, από κάποιο χωριό της πατρίδας, με λίγα ή καθόλου γράμματα, που πριν ανέβει στα διάσελα της ιστορίας, πάλευε με τη γη των προγόνων του, την καλλιεργούσε. Δεν ήταν χώμα απλό, ήταν αγκαλιά γι’ αυτόν. Έπαιρνα τον ιδρώτα του και του έδινε καρπούς. Έπαιρνε την ζωή του και του έδινε μνήμη, ευλάβεια, σέβας στα χώματα που ήταν θαμμένοι οι γεννήτορες. Ήταν η πατρίδα του έννοια και αξία σεπτή, αγία. Και άγια έπραξε και δεν χάλασε τον αιχμάλωτο εχθρό. Έρρεε η ιστορία του Γένους στις αρτηρίες του. Κάποτε τα παλληκάρια του αετού της Ρούμελης, του Καραϊσκάκη, συνέλαβαν ένα δειλό, έναν κιοτή, σαπιοκοιλιά που έλεγε ο στρατηγός. Τον έφεραν μπροστά του. Η ποινή γι’ αυτόν ήταν ο θάνατος. Τον ρώτησαν τι να τον κάνουν, αρπάζοντας τα γιαταγάνια. «Αν τον σκοτώσετε θα πράξετε δίκαια», τους λέει. «Αν του χαρίσετε την ζωή, θα πράξετε άγια». Και του χάρισαν την ζωή, γιατί και αυτός είχε το «φύσημα του Θεού» μέσα του που θα έλεγε και ο Μακρυγιάννης. Έξω από το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ελληνόπουλα κι αυτά. Με μόρφωση και ξένες γλώσσες. Μπουκωμένα από μεταπτυχιακά και διδακτορικά χαρτιά. Μεγαλωμένα με χειρότερη τιμωρία που καταδικάσαμε τα παιδιά μας. Να μην τους λείπει τίποτε. Με τα θαυμάσια παιδικά δωμάτια, σκαρφαλωμένα σε κάποιον όροφο πολυκατοικίας. Μοσχοαναθρεμμένες μοναχοκόρες και μοναχογιοί οι περισσότεροι. Με την, καταπώς λένε τα τελευταία χρόνια, «κλασσική Ελληνίδα μαμά», δούλα του και υπηρέτρια. Παρένθεση. Όχι, δεν είναι αυτή η κλασσική Ελληνίδα μητέρα. Αυτή είναι το κακέκτυπό της. Διαβάζω στην τότε, του 1940, εφ. «Πρωία», μια επιστολή μιας μάνας, χήρας από το Μέγαρα, που μόλις είχε λάβει τον πολεμικό σταυρό ανδρείας του σκοτωμένου γιου της. «Ο Δημητρός μου, ο μοναχογιός μου, ο προστάτης των τριών κοριτσιών μου, έπεσε υπέρ πίστεως και πατρίδος. Χαλάλι της πατρίδας ο Δημητρός μου. Ας ήτανε να πέθαινα κι εγώ πολεμώντας μαζί του. Ζήτω η Ελλάς». (Από τον τόμο «ο τύπος στον αγώνα»). Αυτή είναι Ελληνίδα μάνα και όχι κάποια «κλασσική» μαμά του σήμερα, που, με το κινητό στο χέρι, ανατρέφει τον αυριανό «ανδρείο» κουκουλοφόρο γιο της. Έβγαιναν οι λόχοι των… κουκουλοφλώρων από τα απόρθητα και άσυλα ορμητήριά τους στο ΑΠΘ. Και ποιους στόχευαν με τις βόμβες τους; Την αστυνομία. Πώς λέγεται αυτό, χωρίς να τα μπογιατίζουμε με αριστερόμυαλες ανοησίες και ιδεοληψίες; Εμφύλιες διαμάχες. Ποιος τρίβει τα χέρια του; Ο λύκος απέναντι. Ποιος λάκκο σκάβουμε; Τον δικό μας. Ποιος φταίει; Ας γράψει ο καθένας μας την απάντηση. Μόνο να σκεφτούμε πολύ προς τα πού θα στρέψουμε τον δείκτη του χεριού μας. (Η παράνοια είναι χωρίς όρια. Ενώθηκαν ορδές κουκουλοφόρων με ρομάδες, απειλώντας για αντίποινα. Όταν έπεφτε νεκρό ένα παιδάκι στην αυλή του σχολείου του, στην Αθήνα, από αεροντουφεκιές των ρομάδων, πού ήταν οι κουκουλοφόροι να διαμαρτυρηθούν; Και το έγκλημα παραμένει ανεξιχνίαστο. Τι να πει κανείς;). Πίσω πάλι στα «μεγάλα χρόνια», στην Ελλάδα που ήξερε να αντιστέκεται, στην τρανή πατρίδα που είχε τα μάτια της στραμμένα στον ουρανό. Ο συγγραφέας Χρ. Ζαλοκώστας στο βιβλίο του «Το περιβόλι των θεών», (σελ. 135), περιγράφει την επίσκεψη του πρωθυπουργού Μεταξά στο στρατιωτικό νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» και την στιχομυθία με πληγωμένο στρατιώτη:«-Πού πληγώθηκες εσύ, παιδί μου;-Στο Ιβάν!-Ε, το Ιβάν το τιμωρήσαμε! Έπεσε χθες το βράδυ.-Ναι, έπεσε κ. Πρόεδρε. Θα μπορούσε όμως να είχε πέσει εδώ και πέντε μέρες. Όταν βρήκαμε την πρώτη αντίσταση, έπρεπε να μας θυσιάσει ο συνταγματάρχης μας. Θα το παίρναμε από τότε». Ας τιμήσουμε αύριο κατά την επέτειο του ΟΧΙ, κάποιους «κλασσικούς Έλληνες» που ήξεραν να πουν γιατί, εδώ και εικοσιπέντε αιώνες, ο Αισχύλος, θέλησε να του γράψουν στον τάφο του επιτύμβιο, όχι πως στάθηκε ο ποιητής της «Ορέστειας», αλλά ότι πολέμησε στον Μαραθώνα. Δημήτρης Νατσιόςδάσκαλος-Κιλκίς
Η λειτουργική αυτή εκπομπή, που γίνεται από σταθμό της Θεσσαλονίκης, δεν θα ήταν δυνατόν να μη περιλάβη στην σειρά των εορτολογικών της θεμάτων και την εορτή του πολιούχου της πόλεως αυτής, του αγίου μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του μυροβλήτου. Η μνήμη του θα εορτασθή και πάλι με την αρμόζουσα λαμπρότητα. Πλήθη πιστών θα συρρεύσουν στον περίλαμπρο ναό, που έχει κτισθή στον τόπο του μαρτυρίου και της ταφής του, και ιεροί ύμνοι θα ψαλούν και μεγαλοπρεπείς ακολουθίαι θα τελεσθούν προς δόξαν και τιμήν του καλλινίκου μάρτυρος. Ο Δημήτριος είναι ο κατ΄εξοχήν άγιος της Θεσσαλονίκης και η Θεσσαλονίκη είναι η πόλις του ˙ η πόλις του αγίου Δημητρίου. Από της εποχής του μαρτυρίου του μέχρι σήμερα η θρησκευτική, αλλά και η πολιτική ζωή της Θεσσαλονίκης είναι αρρήκτως συνδεδεμένη με τον μεγαλομάρτυρα, τον άγιό της. Αυτός είναι η χαρά της, ο θησαυρός της, ο ευεργέτης της, ο προστάτης της. Την δικαία ακριβώς αυτή καύχησι της πόλεως, που επορφυρώθη από το μαρτυρικό αίμα του Δημητρίου και σήμερα επί τη εορτή του λαμπροφορεί, εκφράζει χαρακτηριστικά το πρώτο ιδιόμελο της λιτής του α΄ήχου, ποίημα Γεωργίου του Σικελιώτου:
«Ευφραίνου εν Κυρίω, πόλις Θεσσαλονίκη, αγάλλου και χόρευε πίστει λαμπροφορούσα, Δημήτριον τον πανένδοξον αθλητήν και μάρτυρα της αληθείας εν κόλποις κατέχουσα ως θησαυρόν ˙ απόλαυε των θαυμάτων τας ιάσεις καθορώσα και βλέπε καταράσσοντα των βαρβάρων τα θράση και ευχαρίστως τω Σωτήρι ανάκραξον ˙ Κύριε, δόξα σοι».
Συνεπείς προς τον ιδιαίτερο σκοπό της εκπομπής, δεν θα αναφερθούμε στον βίο και στο μαρτύριο ή στα θαύματα και στα ιστορικά γεγονότα που συνέδεσαν την πόλι αυτή με τον πολιούχο της. Αυτά είναι εν πολλοίς γνωστά. Θέμα μας θα είναι οι τελετουργικές εκδηλώσεις, που συνώδευαν τον πανηγυρισμό της μνήμης του. Παρουσιάζουν δε αυτές εντελώς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί κανενός άλλου άγίου η λειτουργική τιμή, καθ΄όσον τουλάχιστον γνωρίζομε, δεν πήρε ποτέ την έκτασι που προσέλαβε η εορτή του αγίου Δημητρίου. Και σήμερα τελούνται προς τιμήν του στην πόλι μας λαμπρές, καθώς είπαμε και στην αρχή, ακολουθίες. Όλοι θα έχωμε την ευκαιρία να τις παρακολουθήσωμε: Μεγαλοπρεπής λιτανεία την παραμονή, εορταστικός εσπερινός, όρθρος και θεία λειτουργία την επομένη, με την συμμετοχή των αρχών της πόλεως, χιλιάδων λαού, πολλών αρχιερέων και ιερέων και πολυμελών χορών ιεροψαλτών. Αλλ΄αυτά, ας μη φανή υπερβολική η έκφρασις, είναι μία σκιά των όσων ετελούντο στην πόλι του μυροβλήτου κατά την βυζαντινή εποχή. Οι σημερινές ακολουθίες στηρίζονται στα εν χρήσει λειτουργικά βιβλία, στα Μηνιαία. Και όπως θα τελεσθή σ΄όλους τους ναούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας η ακολουθία του μάρτυρος, έτσι θα τελεσθή και στον ναό του, με κάποια βέβαια ιδιαιτέρα μεγαλοπρέπεια. Πριν όμως από την άλωσι της πόλεως από τους Τούρκους το 1430 και την μετατροπή του ναού του σε μουσουλμανικό τέμενος, η ακολουθία ετελείτο από ιδιαίτερα λειτουργικά βιβλία, που ευτυχώς μας έχουν περισωθή σε χειρόγραφα. Επίσης από εγκωμιαστικούς λόγους που εξεφωνούντο κατά την μνήμη του και από άλλες πηγές, έχομε αρκετές μαρτυρίες, τόσες που μπορούμε χωρίς υπερβολή να ειπούμε, ότι γνωρίζομε σήμερα λεπτομερώς την τάξι και το περιεχόμενο των ακολουθιών αυτών. Ο Συμεών Θεσσαλονίκης επιγραμματικά με λίγες λέξεις μας δίδει το κλειδί της κατανοήσεως όλου του εορτολογικού κύκλου που περιέβαλλε την εορτή του μάρτυρος. Χαρακτηριστικά λέγει, ότι η μνήμη του εωρτάζετο στον ναό του «κατά τον τύπον της αγίας και μεγάλης Κυριακής της του Χριστού και Θεού ημών αναστάσεως». Οι προς τιμήν του μάρτυρος δηλαδή ακολουθίες είχαν πασχάλιο χαρακτήρα, είχαν διαμορφωθή κατά το πρότυπο των εορτών και των ακολουθιών του Πάσχα. Στον παραλληλισμό αυτόν του αγίου Δημητρίου προς τον Χριστό συνετέλεσε, εκτός από την παναρχαία ιδέα ότι οι μάρτυρες δια του πάθους των εμιμούντο το πάθος του Χριστού, και αυτός ο τρόπος του μαρτυρικού θανάτου του Δημητρίου. Ως γνωστόν εθανατώθη δια λογχισμού. Δια της «λογχονύκτου» του πλευράς εμιμήθη τον λογχισμό του Χριστού. «Ανεζωγράφησε» το σωτήριον πάθος. Εδέχθη «της σωτηρίου πλευράς την χάριν», κατά τους υμνογράφους. Επί πλέον, κατά τις συναξαριστικές αφηγήσεις, το σώμα του Δημητρίου παρέμενε άφθαρτο στον τάφο, όπως άφθαρτο διετηρήθη μετά τον θάνατο και το σώμα του Κυρίου. Η σαρξ και των δύο «ουκ οίδε διαφθοράν» 1 . Του Πάσχα προηγείτο νηστεία. Και της εορτής του μεγαλομάρτυρος προηγείτο νηστεία, που ήρχιζε από την 1η του μηνός Οκτωβρίου. Παρετείνετο δε ο εορτασμός επί οκτώ ημέρας μετά την μνήμη του, όπως και το Πάσχα συνωδεύετο από την διακαινήσιμο εβδομάδα. Έτσι όλος ο Οκτώβριος μήνας αφιερούτο στον μάρτυρα. Από την Τρίτη Κυριακή πρό της 26ης Οκτωβρίου ήρχιζαν να ψάλλωνται τα προεόρτια. Την Κυριακή αυτή εψάλλετο προεόρτιος κανών προσόμοιος του κανόνος της εορτής των Βαΐων, προς το «Ώφθησαν αι πηγαί της αβύσσου» του δ΄ήχου, ποίημα του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Συμεών:
«Ώφθησαν ως πηγαί της πλευράς σου, Χριστέ, οι ρύακες και ανεμορφώθη η κτίσις εκπλυθείσα σου τω αίματι ˙ ο δε κλεινός Δημήτριος, ταύτην εκμιμησάμενος, λογχευόμενος πάντας ηγίασεν άδοντας επινίκιον ύμνον σοι, Κύριε».
Ήδη από το πρώτο τροπάριο τίθεται το θέμα του κανόνος ˙ ο παραλληλισμός του πάθους του Κυρίου προς τον μαρτυρικό θάνατο του μάρτυρος. Και συνεχίζει ο κανών με την ιδία ακροστιχίδα («Ωσαννά Χριστός ευλογημένος Θεός») και με τις ίδιες πολλές φορές λέξεις με τον κανόνα της Κυριακής των Βαΐων. Ο ίδιος ποιητής, ο Συμεών Θεσσαλονίκης, συνέθεσε σειρά τριωδίων προσομοίων των αντιστοίχων τριωδίων της Μεγάλης Εβδομάδος. Έτσι την 19η του Οκτωβρίου εψάλλετο το προσόμοιον προς το τριώδιον της Μεγάλης Δευτέρας του β΄ήχου «Τω την άβατον», με ακροστιχίδα «Τη Δευτέρα»:
«Τω την άθεον εγειρομένην θάλασσαν θείω αυτού εν αίματι εξαφανίσαντι και οδεύσαι κατ΄αυτής τον στεφανηφόρον ισχύσαντι Δημήτριον Κυρίω άσωμεν, ενδόξως γαρ δεδόξασται».
Την 20η το διώδιον, προσόμοιον του διωδίου της Μεγάλης Τρίτης «Τω δόγματι τω τυραννικώ», του β΄και αυτού ήχου με την ιδία ακροστιχίδα «Τρίτη τε»: «Τω δόγματι τω τυραννικώ Δημήτριος ο μέγας μη υπείξας, εν τη φρουρά καθειρχθείς τον Χριστόν ανυμνών εκραύγαζεν ˙ Ευλογείτε τα έργα Κυρίου τον Κύριον».
Την 21η εψάλλετο το τριώδιον του β΄ήχου «Της πίστεως εν πέτρα εστηριγμένος», προσόμοιον του τριωδίου της Μεγάλης Τετάρτης με την ακροστιχίδα «Τετράδι ψαλώ»:
«Της πίστεως εν πέτρα εστηριγμένος διήνοιξας το στόμα σου κατά πλάνης και ηύφρανας τοις άθλοις σου τον Χριστόν σου κράζων, Δημήτριε ˙ Συ ει Θεός ημών και ουκ έστι δίκαιος πλην σου, Κύριε».
Την 22α του Οκτωβρίου εψάλλετο κανών του πλ. β΄ήχου, προσόμοιος του κανόνος της Μεγάλης Πέμπτης, με την ίδια ακροστιχίδα με εκείνον «Τη μακρά Πέμπτη μακρόν ύμνον εξάδω»:
«Τμηθείση ράβδω σχίζεται υγρά, κύματα πλάνης δε ξηραίνεται σταυρώ ˙ ο αυτός Θεός και τότε εν Μωσή ποιών και Δημητρίω ξένα ˙ ωδή ουν εξ αμφοτέρων νυν πλέκεται ˙ Ενδόξως δεδόξασται Χριστός ο Θεός ημών».
Το τριώδιο της Μεγάλης Παρασκευής «Προς σε ορθρίζω» αποτελεί το αυτόμελο του τριωδίου που εψάλλετο την 24η Οκτωβρίου ˙ και αυτό ήταν του ιδίου ήχου, του πλ. β΄, και είχε την ιδία ακροστοιχίδα «Προσάββατόν τε»:
«Προς σε προσφεύγω τον δια τον κτίστην εαυτόν τοις ανόμοις θελήσαντα εκδούναι και μέχρι σφαγής ευθαρσώς εναθλήσαντα, μάρτυς Χριστού, και ιάσεις παρέχοντα, Δημήτριε».
Τέλος την σειρά των προεορτίων έκλειε ο κανών προς το «Κύματι θαλάσσης» του πλ. β΄ήχου, που εψάλλετο την παραμονή της εορτής. Είχε την ιδία ακροστιχίδα προς τον κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου ˙ «Και σήμερον δε Σάββατον μέλπω μέγα»:
«Κύματι θαλάσσης ο πάλαι βυθίσας Θεός τον τύραννον σοι ισχύν δέδωκε κατά τυράννου αθλούντι ˙ αλλ΄ημείς ως μέγαν μάρτυρα τω Κυρίω άδοντες υμνούμεν σε, Δημήτριε».
Με τα τριώδια αυτά και με τους προεορτίους κανόνας, συνεπλέκοντο και τροπάρια, έργα του ιδίου υμνογράφου, προσόμοια των τροπαρίων των αντιστοίχων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδος, προς τα στιχηρά των αίνων της Κυριακής των Βαΐων, προς το κάθισμα «Τον τάφον σου Σωτήρ», προς τα κοντάκια και τους οίκους της Μεγάλης Εβδομάδος «Ο Ιακώβ ωδύρετο», «Τον δι΄ημάς σταυρωθέντα», «Την άβυσσον ο κλείσας» και προς το εξαποστειλάριον «Τον νυμφώνα σου βλέπω». Έτσι ο παραλληλισμός των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδος προς την προεόρτιο εβδομάδα ήταν πλήρης. Την παραμονή εγίνετο λαμπρά λιτανεία εις ανάμνησιν του «χριστομιμήτου πάθους» και του ελκυσμού εις αυτό του μάρτυρος. Λεπτομερή περιγραφή της μας δίδει και πάλιν ο Συμεών Θεσσαλονίκης στο Τυπικό του. Στον ναό του αγίου, όπου κατέληγε η λιτανεία, ετελείτο ένα είδος απομιμήσεως των ακολουθιών του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά την παννυχίδα εψάλλετο παρά τον τάφον του μάρτυρος ο άμωμος, ο 118ος δηλαδή ψαλμός, με εφύμνια παρόμοια προς τα εγκώμια του επιταφίου θρήνου:
«Μακαρίζομέν σε, αθλοφόρε Χριστού, και τιμώμεν την αγίαν εικόνα σου, ως αντίτυπον της θείας σου μορφής».
Και «Μακαρίζομέν σε, αθλητά του Χριστού, και τιμώμεν την αγίαν σου λάρνακα, ως πηγάζουσαν τα μύρα τοις πιστοίς».
Κατά τους αίνους εψάλλοντο τροπάρια προσόμοια προς το «Πάσχα ιερόν», «Δεύτε από θέας γυναίκες», «Αι μυροφόροι γυναίκες» και «Πάσχα το τερπνόν», τα γνωστά στιχηρά των αίνων του Πάσχα:
«Έαρ νοητόν ημίν σήμερον ανατέταλκεν…» «Δεύρο από θέας των άνω ελθέ, Δημήτριε…» «Οι εν πυρφόρω καμίνου λύπης βαθείας…» και «Χαίροις, αθλητά ˙ Χαίρε, οπλίτα, χαίρε…».
Τέλος αντί του «Χριστός ανέστη» εψάλλετο κατά την μικρά λιτανεία που εγίνετο εντός του ναού προ της θείας λειτουργίας, κατά μίμησιν της ακολουθίας της αναστάσεως («ως και επί της αναστάσεως»), σε ήχο πλ. α’ το τροπάριο:
«Χριστού την δόξαν μαρτυρεί πηγάζων εκ πλευράς τα μύρα ο μάρτυς Δημήτριος ˙ αυτόν μεγαλύνομεν».
Η σήμερον εν χρήσει ακολουθία του αγίου δεν περισώζει αναμνήσεις από την παλαιά πασχάλιο λαμπρότητά της. Οι ακολουθίες εκείνες ήσαν καθαρώς τοπικές – γεννήματα της Θεσσαλονίκης – και ειδικά συντεθειμένες μόνο για την πόλι αυτή και ιδιαιτέρως για τον ναό του μεγαλομάρτυρος. Οι εν χρήσει είναι μάλλον οικουμενικές, που ταιριάζουν σε κάθε τόπο. Έχομε όμως και σ΄αυτές αρκετούς ύμνους που εγράφησαν στην Θεσσαλονίκη και αναφέρονται στον ναό του αγίου, στον τάφο, στα μύρα και στην υπέρμαχο προστασία του πολιούχου κατά τους κινδύνους και τις συμφορές της πόλεως. Ένα από τα τροπάρια αυτά, ποίημα του ποιητού Ανατολίου, το δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού του πλ. δ΄ήχου θα κατακλείση την εκπομπή μας. Είναι από τα ωραιότερα τροπάρια της ακολουθίας. Η θειοτάτη και άμωμος ψυχή του μάρτυρος κατοικεί στην ουρανία Ιερουσαλήμ. Το σώμα του στον «περίλυτο» ναό της Θεσσαλονίκης, από όπου φρουρεί από κάθε προσβολή των εναντίων την πόλι του, που επαξίως τον μεγαλύνει:
«Έχει μεν η θειοτάτη σου ψυχή και άμωμος, αοίδιμε Δημήτριε, την ουράνιον Ιερουσαλήμ κατοικητήριον, ης τα τείχη εν ταις αχράντοις χερσί του αοράτου Θεού εζωγραφήνται. Έχει δε και το πανέντιμον και αθλητικώτατόν σου σώμα τον περίκλυτον τούτον ναόν επί γης ταμείον άσυλον θαυμάτων, νοσημάτων αλεξιτήριον, ένθα προστρέχοντες τας ιάσεις αρυόμεθα. Φρούρησον, πανεύφημε, την σε μεγαλύνουσαν πόλιν από των εναντίων προσβολών, παρρησίαν έχων προς Χριστόν τον σε δοξάσαντα».
(24 Οκτωβρίου 1970)
Υ Π Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ
1. Πράξ. 2, 27. 13, 35 – 37.
(Από το βιβλίο Λογική Λατρεία, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1984).
Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Γράφημα ( Στρ. Εξαδάκτυλου 5 Θεσσαλονίκη) το νέο βιβλίο του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (εκπαιδευτικού-χημικού) με τίτλο:
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝ ΧΡΙΣΤΏ ΖΩΗ.
( Εισοδεύοντας στην Ορθόδοξη Πνευματικότητα και στο Μυστήριο της Μετανοίας).
Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο της σειράς με θέματα από την Ορθόδοξη Νηπτική θεολογία. Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι καρπός της πολυετούς διακονίας του συγγραφέως στο Ιερό Μυστήριο της Ιεράς Μετανοίας και εξομολογήσεως. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο:
«Στους αγαπητούς εν Χριστώ αδελφούς και συλλειτουργούς, ζώντες και κεκοιμημένους, που ιερούργησαν και ιερουργούν εν επιγνώσει το Μυστήριο της Μετανοίας και της εν Χριστώ παιδαγωγίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία.»
Στον πρόλογο μεταξύ των άλλων ο συγγραφέας σημειώνει και τα εξής:
«……Το μυστήριο της μετάνοιας και εξομολόγησης είναι το κατ’ εξοχήν ιατρικό λειτούργημα μέσα στην Εκκλησία και παραμένει ως γεγονός θεραπευτικό. Η μετάνοια δεν έγκειται μονάχα στην καλή διάθεση και την ελεύθερη εκλογή του ανθρώπου. Είναι δώρημα Θεού αλλά και συνέργεια του ανθρώπου. Δεν την πετυχαίνει ο άνθρωπος από μόνος του, αλλά του «Θεού συνεργούντος». Τη μετάνοια και την άφεση αμαρτιών πρέπει να ακολουθεί η θεραπεία του μετανοούντος. Η θεραπεία από τα τραύματα της αμαρτίας δεν είναι θέμα ωρών ή ημερών, αλλά είναι μια μακρά και πολύχρονη διαδικασία. Η θεραπευτική αγωγή πρέπει να γίνεται με βάση τη διάθεση και την προαίρεση του μετανοούντος. Βασικό επίσης ρόλο στη θεραπευτική αυτή αγωγή έχει και η σωστή κατήχηση-ενημέρωση για τα θέματα της εν Χριστώ πνευματικής ζωής…
Η μακρόχρονη διακονία του Μυστηρίου της Μετανοίας και Εξομολογήσεως, απέδειξε ότι υπάρχει μεγάλο κατηχητικό πρόβλημα, όσον αφορά και το Μυστήριο και την εν Χριστώ πνευματική ζωή, ώστε οι άνθρωποι (δυστυχώς και κληρικοί) αφενός μεν να μην γνωρίζουν την αξία του Μυστηρίου, αφετέρου να μην γνωρίζουν «πώς και τι να εξομολογηθούν».
Στον ανά χείρας τόμο παρουσιάζουμε την διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την εν Χριστώ ζωή, για τα πάθη και την θεραπεία της ψυχής από αυτά, καθώς και για το μυστήριο της Εξομολογήσεως.
Επίσης παραθέτουμε και αποσπάσματα από το Γεροντικό ,το Συναξαριστή καθώς και σύγχρονες ιστορίες που βοηθούν στην κατανόηση και την καλλιέργεια του ορθοδόξου ήθους.
Επιθυμούμε να δοθούν στον αναγνώστη με απλό και κατανοητό τρόπο τα βασικά σημεία της νηπτικής θεολογίας, που είναι απαραίτητα για να τον βοηθήσουν να βιώσει την εν Χριστώ πνευματική Ζωή. Και να αντιληφθεί ότι η όλη θεραπευτική αγωγή της Εκκλησίας δεν έχει σκοπό απλά την ηθική και κοινωνική εξισορρόπηση του ανθρώπου αλλά την επανασύνδεση των σχέσεών του με τον Θεό και τους συνανθρώπους του. Και ότι αυτό γίνεται με την επούλωση της ψυχικής πληγής και την θεραπεία των παθών, με τα μυστήρια και την ασκητική πράξη της Εκκλησίας….»
Το βιβλίο έχει 348 σελίδες και τα θέματα που διαπραγματεύεται ταξινομούνται σε έξι (6) κεφάλαια.
Το βιβλίο είναι απαραίτητο και ωφέλιμο για κάθε ορθόδοξο χριστιανό, που επιθυμεί να κατηχηθεί για να ζήσει την εν Χριστώ Πνευματική ζωή.
3. Τα ανθρώπινα πάθη στην Καινή Διαθήκη και στην Πατερική γραμματεία.
4. Πώς εξελίσσεται μια αμαρτία σε πάθος.
5. Οι πονηροί λογισμοί.
6. Τα πάθη πηγή των πονηρών λογισμών.
7. Τρόποι αντιμετώπισης των λογισμών.
8. Κατάλογος παθών που αναφέρονται στην Φιλοκαλία.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ –Γ.
Τα θανάσιμα αμαρτήματα και τα παράγωγά τους. Διδακτικές και ωφέλιμες διηγήσεις.
1. Η φιλαυτία, η μητέρα των παθών.
2. Οι τρεις κατηγορίες των αμαρτημάτων σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη.
3. Υπερηφάνεια – Αλλαζονία.
4. Η κενοδοξία.
5. Φιλαργυρία.
6. Πορνεία.
7. Ο Φθόνος.
8. Μνησικακία.
9. Αχαριστία.
10. Κατάκριση-καταλαλιά.
11. Γαστριμαργία
12. Θυμός και οργή.
13. Βλασφημία.
14. Ακηδία.
15. Το μεγάλο θέμα των εκτρώσεων.
16. Επικίνδυνες πόρτες. Μαγεία – Μάγοι.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ –Δ –
Η Θεραπεία της ψυχής.
1. Η Εκκλησία ως νοσοκομείο ψυχών και θεραπευτήριο παθών.
2. Τρόποι θεραπείας της ψυχής.
3. Προϋποθέσεις για την θεραπεία της ψυχής.
4. Η Ορθόδοξη μέθοδος θεραπείας. Πνευματικά φάρμακα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ –Ε-.
Το Μυστήριο της Μετανοίας και Εξομολογήσεως
1. Η Μετάνοια- Υποδείγματα Μετανοίας.
2. Το Μυστήριο της Μετανοίας – Εξομολογήσεως.( Ή σύσταση του Μυστηρίου – Η Ακολουθία του Μυστηρίου της Εξομολόγησης – Η αναγκαιότητα του Μυστηρίου – Ή τέλεση του Μυστηρίου – Η Εξομολόγηση – Διηγήσεις).
3. Ο Πνευματικός Πατέρας.
4. Η παθολογία της πνευματικής πατρότητας στις μέρες μας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ –ΣΤ.
Ωφέλιμες διηγήσεις που μας παιδαγωγούν στην εν Χριστώ πνευματική ζωή και στο Ορθόδοξο ήθος.
—————————
«…Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία ο άνθρωπος έχει χάσει την εσωτερική του ισορροπία και ειρήνη, και το άγχος και η ταραχή μαζί με πολλά ψυχικά πάθη και ψυχολογικά προβλήματα έχουν αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε η ψυχολογία και η ψυχιατρική επιστήμη να θεωρούνται πανάκεια από πολλούς.
Μέσα σε αυτό το κλίμα διαπιστώνεται ότι ποτέ όσο στη σημερινή εποχή δεν ισχύει το «ἑνὸς δέ ἐστι χρεία», δηλαδή η ανάγκη να βιώσουμε την εν Χριστώ μετάνοια γιατί, όπου αυτή καλλιεργείται σωστά με την καθοδήγηση πνευματικού – φιλοκαλικού πατέρα εκεί φανερώνεται ο Θεός και σώζεται ο άνθρωπος.» (Από τον πρόλογο του βιβλίου)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ.
Η Ορθοδοξία δεν είναι θρησκεία, αλλά θεραπευτική αγωγή
(Απόσπασμα)
π. Ιωάννου Ρωμανίδη
Σε πολλούς επικρατεί η αντίληψη ότι η Ορθοδοξία είναι μία από τις πολλές θρησκείες, που έχει σαν κύρια μέριμνά Της την προετοιμασία των μελών της Εκκλησίας για την ζωή μετά θάνατον, να εξασφάλιση δηλαδή μία θέση στον Παράδεισο για κάθε Ορθόδοξο Χριστιανό.
….. Οι Πατέρες δεν ενδιαφέρονται για το τι θα συμβεί στον άνθρωπο μετά θάνατο αποκλειστικά, αλλά εκείνο κυρίως που τους ενδιαφέρει είναι το τι θα γίνει ο άνθρωπος σ’ αυτήν τη ζωή. Μετά θάνατον δεν υπάρχει θεραπεία του νοός, οπότε πρέπει σ’ αυτήν τη ζωή να αρχίσει η θεραπεία, διότι «εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια». Γι’ αυτό η Ορθόδοξη Θεολογία δεν είναι υπερκοσμική ούτε μελλοντολογική ούτε εσχατολογική, αλλ’ είναι καθαρά ενδοκοσμική. Διότι το ενδιαφέρον της Ορθοδοξίας είναι για τον άνθρωπο σ’ αυτόν τον κόσμο, σ’ αυτήν την ζωή, όχι μετά θάνατον.
…. Έτσι είναι φανερό ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας ενδιαφέρονται για τον άνθρωπο όπως είναι σήμερα, αυτήν την στιγμή. Και εκείνος, που χρειάζεται θεραπεία, είναι ο κάθε άνθρωπος, ο οποίος έχει και την ευθύνη ενώπιον του Θεού να αρχίσει αυτό το έργο σήμερα, σ’ αυτήν την ζωή, διότι σ’ αυτήν την ζωή μπορεί. Όχι μετά θάνατον. Και αυτός ο ίδιος ο άνθρωπος είναι εκείνος, που θα αποφασίσει για το αν θα ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο της θεραπείας ή όχι.
Ο Χριστός είπε: « Εγώ ειμί η οδός».
Η οδός προς τι; Όχι μόνον προς την άλλη ζωή.
Ο Χριστός είναι πρώτα η οδός σ’ αυτήν την ζωή. Ο Χριστός είναι η οδός προς τον Πατέρα Του και Πατέρα μας. Ο Χριστός αποκαλύπτεται στον άνθρωπο πρώτα σ’ αυτήν την ζωή και του δείχνει τον δρόμο προς τον Πατέρα. Αυτός ο δρόμος είναι ο ίδιος ο Χριστός.
Αν ο άνθρωπος δεν δη τον Χριστό σ’ αυτήν την ζωή τουλάχιστον με την νοερά αίσθηση, δεν θα δη τον Πατέρα, δηλαδή το Φως του Θεού ούτε στην άλλη ζωή.