Ψυχολογία και Θεολογία | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
του Νικήτα Καυκιού 12/03/2005
– Η θέαση είναι ερμηνεία. Βλέπουμε την πραγματικότητα μέσα από υποκειμενικό πρίσμα και όχι μέσα σε καθρέπτη. Η κατανόηση εξαρτάται από υποκειμενικούς, πολιτισμικούς, συναισθηματικούς και ιδεολογικούς παράγοντες. Η αντίληψη είναι διαθλαστική και όχι ανακλαστική. Τα ίδια σημαίνοντα όταν τοποθετούνται σε διαφορετικά κοσμοθεωρητικά και νοηματικά πλαίσια μπορεί να αντιστοιχούν σε διαφορετικά σημαινόμενα.
Στις παραγράφους που ακολουθούν προσπαθούμε να διασαφηνίσουμε και να συσχετίσουμε εν συντομία τις σημασίες θεολογικών και ψυχολογικών όρων που συχνά οδηγούν σε σύγχυση και παρεξηγήσεις.
Απάθεια και Απάθεια Επαφή με τα συναισθήματα Προσωπική ελευθερία και υπακοή «Πάντες άνθρωποι κατ’ εικόνα εσμέν του Θεού• Ελευθερία και υπακοή στην Εκκλησία Η Ελευθερία στην Ψυχολογία Μνήμη θανάτου και φοβία θανάτου Τα δύο ταύτα, Μνήμη θανάτου Φοβία θανάτου
Το σεξ στην προοπτική της Εκκλησίας Το σεξ στην προοπτική της ψυχολογίας Ενοχή Η ενοχή στην Εκκλησία Η ενοχή στην Ψυχολογία Ψυχή
Η ψυχή στην Εκκλησία Η ψυχή στην Ψυχολογία Αποταγή κόσμου και κοινωνική ένταξη Εκείνος που εδοκίμασε την οσμή του θείου πυρός, Αποταγή κόσμου Κοινωνική ένταξη Αγάπη Πνευματική Αγάπη Ανθρώπινη αγάπη Διασαφήνηση περισσότερων όρων που χρησιμοποιούνται στην Εκκλησία και την ψυχολογία με διαφορετικό νόημα.
Σημειώσεις Σημ. 1. context-invariant vs. context-sensitive meaning. Βλ. The Semantics-Pragmatics Distinction: What It Is and Why It Matters. Βλ. http://userwww.sfsu.edu/~kbach/semprag.html Σημ. 2. Οσ. Μάξιμος Ομολογητής. «Πάθος εστί κίνησις ψυχής παρά φύσιν». Περί Αγάπης κεφαλαίων εκατοντάς Β’. 16. Σημ. 3. Η ψυχοθεραπεία συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων της εσωτερικής ισορροπίας, της αυτοπεποίθησης και του αυτοέλεγχου δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε να δεσμευτεί ο άνθρωπος στα απελευθερωτικά δεσμά της Αγίας Ελευθερίας της εν Χριστώ ζωής. Σημ. 4. Κάποτε ένας άγιος γέροντας είπε σε μία νεαρή γυναίκα που έπασχε από φοβική διαταραχή: «Είσαι έτοιμη παιδί μου να πεθάνεις και να συναντήσεις τον Κύριό μας». Χρειάστηκαν αρκετές συνεδρίες και πολύς χρόνος για να μειωθεί ο φοβικός τρόμος που ένιωσε η κοπέλα ώστε να μπορέσει και πάλι να προσευχηθεί και να συμμετάσχει στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Σημ. 5. Η επιστήμη μελετά τη φύση των πραγμάτων και όχι το δέον. Οι ψυχολόγοι επεμβαίνουν για να αποκαταστήσουν την ψυχολογική υγεία και όχι για να σώσουν τον άνθρωπο από τη φθορά και το θάνατο. Σίγουρα το ψυχολογικό πεδίο δεν μπορεί να διαχωριστεί με σαφήνεια από το πνευματικό πεδίο αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα που σε άλλα κείμενα προσπαθούμε να προσεγγίσουμε. Σημ. 6. Igor Caruso: Existential Psychology : from analysis to synthesis. Ed. Herder and Herder 1964 . New York. Σημ.7. Γέροντος Παισίου Αγιορείτου. Επιστολές. Εκδ. Ιερό Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης Ι Θεολόγος» Σουρωτή Θεσσαλονίκης. σελ. 191 Σημ. 8. – «τι καλό βρήκες, πάτερ, στη μοναχική σου ζωή»; – «Το να κατηγορώ τον εαυτό μου σε όλα.» του Νικήτα Καυκιού |
Monthly Archives: Φεβρουαρίου 2020
Η απώλεια της ντροπής

του Μάρκο Μπελπολίτι
Η ντροπή δεν υπάρχει πλέον. Αυτό το συναίσθημα που μας υπαγορεύει να νιώθουμε μια ταραχή ή ένα αίσθημα αναξιοπρέπειας μπροστά στις συνέπειες μιας φράσης μας ή μιας ενέργειάς μας, που μας οδηγεί να σκύβουμε το κεφάλι, να χαμηλώνουμε τα μάτια, να αποφεύγουμε το βλέμμα του άλλου, να είμαστε ταπεινωμένοι και φοβισμένοι, φαίνεται ότι έχει χαθεί. Σήμερα η ντροπή, αλλά και η δίδυμη αδελφή τηςη σεμνότητα, δεν αποτελεί πλέον ένα φρένο στο θρίαμβο της επιδειξιομανίας, στην ηδονοβλεψία, τόσο μεταξύ των απλών ανθρώπων όσο και μεταξύ των ηγετικών τάξεων. Η απώλεια αξίας της ντροπής σχετίζεται και με ένα άλλο μοναδικό φαινόμενο:την εξιδανίκευση του κοινότοπου και του ασήμαντου. Το εντυπωσιασμένο βλέμμα των πολλών δεν στρέφεται πλέον προς πρόσωπα ηθικά ή διανοητικά σπουδαία αλλά σε ανθρώπους μέτριους, ανώνυμους, απολύτως όμοιους με τον άνθρωπο του δρόμου ή με τη γυναίκα της διπλανής πόρτας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που…
Δείτε την αρχική δημοσίευση 693 επιπλέον λέξεις
Η βαρβαρότητα που έρχεται
Γράφει ο Ηλίας Σταμπολιάδης
Όλοι αγανακτούμε με την στάση του πολιτικού κατεστημένου στα εθνικά μας θέματα που παρά τις μεταξύ τους διαμάχες για την κατάληψη της εξουσίας συμφωνούν στην υποτέλεια της χώρας σε ξένες δυνάμεις που την οδηγούν στον αφελληνισμό της.
Ομολογουμένως τα μικρά πατριωτικά κινήματα έχουν δυσκολίες να συνενωθούν λόγω της διείσδυσης διαλυτικών στοιχείων εκ του συστήματος, της ασυμφωνίας χαρακτήρων, της στέρησης δημόσιου λόγου, της έλλειψης χρημάτων και της πελατειακής σχέσης του ίδιου του λαού με τα κόμματα εξουσίας.
Ο λαός είναι διεφθαρμένος και βάζει το προσωπικό συμφέρον έναντι του εθνικού και ψηφίζει ανθρώπους που του υπόσχονται εξυπηρετήσεις ή τον έχουν ήδη εξυπηρετήσει. Η πολιτική αντίληψη πολλών παρομοιάζει με τη νοοτροπία φιλάθλων ποδοσφαιρικών ομάδων. Έτσι έχουμε καταντήσει στην μετατροπή του πολιτεύματος σε κληρονομική δημοκρατία.
Ο εχθρός που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι καλά οργανωμένος και δουλεύει μεθοδικά έχοντας και τα οικονομικά μέσα για την προώθηση του σκοπού του αλλά και για την εξαγορά συνειδήσεων. Έχουν αλώσει την παιδεία με την διαστροφή των αξιών, την αλλοίωση της ιστορίας και της γλώσσας. Με τα μέσα προπαγάνδας καλλιεργούν στον λαό τον ατομικισμό και την διεκδίκηση ατομικών δικαιωμάτων χωρίς κοινωνικές υποχρεώσεις και προάγουν τον ευδαιμονισμό και τον καταναλωτισμό.
Απαξιώνουν κάθε αίσθημα αυτοθυσίας για το καλό του συνόλου με το να υποβαθμίζουν την έννοια της οικογενειακής συμβίωσης και της εθνικής συνοχής αφήνοντας το άτομο μόνο και αδύναμο έναντι του πανίσχυρου συστήματος. Μονοπωλούν την πληροφόρηση και δημιουργούν σύγχυση με αντικρουόμενα θέματα που ο μέσος άνθρωπος αδυνατεί να τα συνδυάσει, να τα αξιολογήσει και να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα παραμένοντας θύμα των εντυπώσεων.
Υποβαθμίζονται φυσικοί και βιολογικοί νόμοι επιβίωσης και αντικαθίστανται από εφήμερα οράματα και προσωπικές φιλοδοξίες που επηρρεάζονται και από την ένταση που δημιουργεί το οικονομικό σύστημα και το σύστημα μοντέρνων αξιών που κάνουν δύσκολη την συμβίωση των νέων με κύριο αποτέλεσμα την υπογεννητικότητα και την μοναξιά.
Όπως είπε και ο Οδυσσέας Ελύτης, Είναι η βαρβαρότητα. Τη βλέπω να ‘ρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου. Για τον πλήρη εξευτελισμό του. Για την ατίμωσή του.
Είναι η δική μας γενιά που έφερε την παρακμή της μεταπολίτευσης που πρέπει να αντιδράσει και να επανορθώσει διότι η επομένη δεν θα έχει την μνήμη και το μέτρο σύγκρισης. Ας ενωθούμε να κάνουμε την αγανάκτηση κραυγή και θύελλα που θα σαρώσει τους προδότες και θα κόψει τα δεσμά της επιστημονικά επιβαλλόμενης βαρβαρότητας που στοχεύει στον εξευτελισμό και την ατίμωση του ανθρώπου όπως λέει και ο ποιητής.
Ηλίας Σταμπολιάδης
Αξιότιμο Κύριο Μεβλούτ Τσαβούσογλου
Του Λεωνίδα Κουμάκη Αξιότιμε Κύριε Τσαβούσογλου, Με όλο τον σεβασμό στο αξίωμα σας, θα μου επιτρέψετε να σας υποβάλλω μερικές απορίες που έχει όχι μόνο κάθε μέσος Έλληνας, αλλά και κάθε στοιχειωδώς μορφωμένος Τούρκος, Εγγλέζος, Ρώσος ή Αμερικανός. Στην Ελλάδα κρατάμε ακόμα μέσα στη ζωντανή καθημερινότητα μας, μια φράση που είπε ο Μέγας Αλέξανδρος στον δάσκαλό του, τον φιλόσοφο Αριστοτέλη: «Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις». Επειδή οι δικές σας πράξεις σε σχέση με τις διάφορες δηλώσεις σας θεωρώ πως θυμίζουν έντονα την παραπάνω φράση, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μερικές απορίες: Στις 18 Φεβρουαρίου 2020, με μήνυμα σας στο Twitter καταφερθήκατε εναντίον του πρόεδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας γράφοντας χαρακτηριστικά: «Ο πρόεδρος μιας χώρας που λέγεται πως είναι η κοιτίδα της δημοκρατίας, την Μουσουλμανική Τουρκική μειονότητα την αποκάλεσε ως Ελληνική Μουσουλμανική μειονότητα. Παρά τις τόσες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οτιδήποτε και να πείτε, η Τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης ήταν Τουρκική εδώ και αιώνες και θα παραμείνει Τουρκική». Σχεδόν ταυτόχρονα, ο εκπρόσωπος τύπου του κόμματός σας Ομέρ Τσελίκ, κατηγόρησε την Ελλάδα για «ρατσισμό» επειδή αποκαλεί τους μουσουλμάνους της Θράκης Έλληνες. Είχε προηγηθεί στις 15 Φεβρουαρίου 2020, ένα σκόπιμο και τελείως αδικαιολόγητο κήρυγμα μίσους από ένα «δικό σας άνθρωπο», τον δήμαρχο Ιάσμου Ροδόπης Ὀντέρ Μουμίν, ο οποίος μίλησε στην Προύσα για «μεγάλη νίκη», για «αιωνιότητα που δίνει ο θάνατος» και πάρα πολλές άλλες, έντονα προπαγανδιστικές ανοησίες. Οι απορίες που εύλογα δημιουργούνται σε κάθε μορφωμένο άνθρωπο είναι οι εξής: Εσείς δεν ήσασταν που επιμένατε ακλόνητοι, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, να χαρακτηριστούν «μουσουλμάνοι» και όχι «Τούρκοι» όσοι παρέμειναν στην Ελληνική Θράκη; Εσείς δεν απαιτήσατε θρησκευτικό και όχι εθνοτικό χαρακτηρισμό από τον φόβο των εκατομμυρίων Κούρδων που ζουν μέσα στην Τουρκία; Εσείς δεν αγνοείτε δεκάδες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορούν Κούρδους (όπως ο Σελαχετίν Ντεμιρτάς που παραμένει φυλακισμένος παρά την απόφαση του ΕΔΑΔ να τον ελευθερώσετε) ή πολλών Κυπρίων πολιτών από τις δραστηριότητες σας στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας; Εσείς δεν αγνοείτε αποφάσεις ακόμα και δικών σας δικαστηρίων όταν αυτές δεν σας είναι αρεστές, όπως στην περίπτωση του Οσμάν Καβάλα τον οποίο κρατάτε χωρίς λόγο φυλακισμένο για 842 μέχρι σήμερα ημέρες; Πως λοιπόν ζητάτε από εμάς τον σεβασμό αποφάσεων τις οποίες εσείς ούτε σέβεστε, ούτε εφαρμόζετε; Δεν ήταν μήπως ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Τζεμάλ Γκιουρσέλ (1899-1960) αυτός που καλούσε τους πολίτες «να φτύνουν στο πρόσωπο όποιον τους αποκαλεί Κούρδο»; Δεν ήταν η δική σας κυβέρνηση που έσπευσε να καθαιρέσει μόλις πέρσι, δεκάδες εκλεγμένους Δημάρχους με διάφορες δικαιολογίες μόνο και μόνο επειδή ήταν Κούρδοι; Αν ένας Κούρδος δήμαρχος ερχόταν στην Ελλάδα και έκανε μια εμπρηστική ομιλία ανάλογη με εκείνη που έκανε ο δήμαρχος Ιάσμου στην Τουρκία, θα τολμούσε μήπως να επιστρέψει πίσω; Εάν επέστρεφε πίσω, δεν θα τον φυλακίζατε αμέσως σαν τρομοκράτη και επικίνδυνο για την δημόσια ασφάλεια της Τουρκίας; Γιατί λοιπόν βάζετε τους «ανθρώπους σας» να δυναμιτίζουν συστηματικά το άριστο κλίμα που υπάρχει για ολόκληρες δεκαετίες ανάμεσα σε Έλληνες πολίτες – μουσουλμάνους και χριστιανούς; Δεν θα ήταν πιο σωστό να θυμάστε τι μεταχείριση επιφυλάξατε εσείς στους δεκάδες χιλιάδες Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου πριν κατηγορήσετε την Ελλάδα; Εσείς δεν ήσασταν που, όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα το 1941, σπεύσατε να κάνετε επιστράτευση των μη μουσουλμάνων νέων με στόχο την φυσική τους εξόντωση; Εσείς δεν ήσασταν που επιβάλλατε το 1942, από την ασφάλεια της ουδέτερης θέσης σας κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, επιλεκτικά μόνο στους πλούσιους χριστιανούς και εβραίους τον εξοντωτικό Φόρο Περιουσίας για να οικειοποιηθείτε τεράστιες περιουσίες Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων της Τουρκίας; Εσείς δεν ήσασταν που με άριστο συντονισμό της επίσημης κυβέρνησης σας και των παρακρατικών του κυβερνώντος κόμματος, οργανώσατε το 1955 το φονικό πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης με ολέθριες συνέπειες για την επιβίωση τους στον τόπο που οι πρόγονοι τους είχαν ριζώσει, δέκα ολόκληρους αιώνες πριν οι δικοί σας πρόγονοι εμφανιστούν στην ίδια περιοχή; Εσείς δεν ήσασταν που εκδιώξατε με συνοπτικές διαδικασίες, δεκάδες χιλιάδες Έλληνες της Κωνσταντινούπολης με τις απάνθρωπες απελάσεις του 1964; Εσείς δεν ήσασταν που στείλατε το 1964 στην Ίμβρο όλους τους βαρυποινίτες της Τουρκίας σε μια ανοικτή φυλακή, προκειμένου να εκδιώξετε το 92% του συνολικού πληθυσμού των νησιών Ίμβρος και Τένεδος, στο πλαίσιο του «Eritme Programi» (Πρόγραμμα Διάλυσης), που ήταν Έλληνες; Μήπως αναρωτηθήκατε πόσος είναι σήμερα ο Ελληνικός πληθυσμός των νησιών Ίμβρος και Τένεδος; Μόλις το 1%! Εσείς δεν είστε που έχετε φιμώσει χωρίς λόγο, από το 1971, την Θεολογική Σχολή της Χάλκης που υπηρετούσε ένα θρησκευτικό θεσμό ριζωμένο για δεκαεπτά ολόκληρους αιώνες στην πόλη του Κωνσταντίνου, με στόχο τον στραγγαλισμό του; Δεν νομίζετε λοιπόν πως όλα αυτά που κάνατε και κάνετε ακόμα είναι ρατσισμός και μάλιστα ακραίος και αποκρουστικός; Πως λοιπόν κατηγορείτε τους Έλληνες ότι είναι ρατσιστές απέναντι σε Έλληνες πολίτες, μουσουλμάνους το θρήσκευμα, όταν εσείς επιδεικνύετε ακραίο, αποκρουστικό ρατσισμό απέναντι σε εκατομμύρια ανθρώπων μέσα και έξω από την Τουρκία – ακόμα και όταν είναι μουσουλμάνοι; Μην βιαστείτε όμως να επικαλεστείτε τις συνηθισμένες δικαιολογίες «εθνικής ασφάλειας» και «τρομοκρατίας» για όσα κάνετε μέσα στην Τουρκία, γιατί αυτά που επιχειρείτε να κάνετε μέσα στην Ελλάδα και πολλές ακόμα χώρες, αφορούν κατ΄ εξοχήν θέματα «εθνικής ασφάλειας» και «τρομοκρατίας»! Θεωρείτε συνεπώς λογικό εσείς μεν να φροντίζετε τα δικά σας «θέματα εθνικής ασφάλειας» όπως νομίζετε εσείς αλλά να επεμβαίνετε απροκάλυπτα σε άλλες χώρες, όταν αυτές ρυθμίζουν τα ίδια ακριβώς θέματα όπως νομίζουν αυτές; Δεν θα πρέπει να επιδεικνύετε στοιχειώδη σεβασμό στο τεράστιο βάρος που επωμίζεται η Ευρωπαϊκή Ελλάδα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων με τις εκατοντάδες χιλιάδες των μουσουλμάνων που μας στέλνει συστηματικά εδώ και πολλά χρόνια η Τουρκία των ογδόντα εκατομμυρίων ανθρώπων; Θεωρείτε εσείς δίκαιο και σωστό να χαρακτηρίζετε, ένα αιώνα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, «Τούρκο» κάθε μουσουλμάνο που ζει στην Ελλάδα, άσχετα αν είναι Πομάκος, Ρομά ή απλά μουσουλμάνος; Με την ίδια λογική μήπως σκοπεύετε σε λίγο να απαιτείτε να αποκαλούνται «Τούρκοι» και οι χιλιάδες Αφγανοί, Πέρσες, Σομαλοί, Αιγύπτιοι, Αλγερινοί, Ιρακινοί, Σύριοι και πολλοί άλλοι μουσουλμάνοι που μας στέλνετε καθημερινά – πρόσφατα και με συνοδεία τουρκικής ακταιωρού; Δεν νομίζετε πως το πρόσχημα των «αδελφών που χρειάζονται προστασία», το οποίο χρησιμοποιήσατε για την εισβολή σας στην Κυπριακή Δημοκρατία, αφορά άλλες εποχές και είναι πια ξεπερασμένο; Γιατί πρέπει εσείς να «προστατεύετε τους αδελφούς σας» που δεν χρειάζονται μάλιστα καμιά απολύτως προστασία αν κρίνουμε από το χαρακτηριστικό παράδειγμα των Κύπριων μουσουλμάνων και οι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν τελείως απαθείς την πραγματική εξόντωση των δικών τους «αδελφών» από εσάς; Σαν άνθρωπος που έχει γεννηθεί στην Τουρκία, εκδιώχτηκε αναίτια από την γενέτειρά του σε ηλικία 15 ετών με μια βαλίτσα στο χέρι και έκτοτε ζει στην Ελλάδα*, δεν πιστεύω πως υπάρχει ένας έστω πραγματικός λόγος που να εμποδίζει τους λαούς της Ελλάδος και της Τουρκίας να ζήσουν ειρηνικά σαν καλοί γείτονες. Πιστεύω όμως πως δυστυχώς τους χωρίζουν σκόπιμα πολιτικοί με ξεπερασμένες ιδεολογίες που ονειρεύονται ανασύσταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας τον εικοστό πρώτο αιώνα, οδηγώντας συνειδητά τους δύο λαούς σε ανεπιθύμητες περιπέτειες. Όσοι δε Τούρκοι πολιτικοί αρνούνται τα εξωπραγματικά όνειρα ανασύστασης οθωμανικής αυτοκρατορίας, φυλακίζονται συστηματικά. Εύχομαι ολόψυχα να κάνω εγώ λάθος και να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αυτά που αντιλαμβάνομαι εγώ. Θεωρώ πάντως βέβαιο πως όλες οι απορίες μου θα παραμείνουν αναπάντητες γιατί απλά αφορούν τον πυρήνα των ιδεολογιών από τις οποίες εμπνέονται υποχρεωτικά όλοι οι Τούρκοι πολιτικοί που παίρνουν την εξουσία. Ακόμα όμως και αναπάντητες, παρακαλώ βεβαιωθείτε πως οι απορίες αυτές θα παραμένουν διαχρονικές και αμείλικτες! *1 Η Τουρκική πολιτική απέναντι στον Ελληνισμό, περιγράφεται στο διαχρονικό, αυτοβιογραφικό βιβλίο «Το Θαύμα – Μια πραγματική ιστορία» που είναι διαθέσιμο εντελώς δωρεάν τόσο στην 5.η Ελληνική έκδοση (2020) όσο και στην 3.η Αγγλική έκδοση (2019) από την Βιβλιοθήκη του International Hellenic Association. Η δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση του 2020 περιλαμβάνει επικαιροποιημένη βιβλιογραφία εκατοντάδων πηγών σε Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Τουρκικά βιβλία. |